Ludnośc świata i jej zmiany, urbanizacja
LUDNOŚC ŚWIATA I JEJ ZMIANY
Zróżnicowanie rozmieszczenia ludności w Polsce i na świecie
W Polsce największą gęstość zaludnienia posiadają obszary woj. Śląskiego i małopolskiego. Najmniejszą- warmińsko-mazurskie, podlaskie i zachodniopomorskie.
Ekumena- obszary stale zamieszkane
Subekumena (paraekumena)- obszary okresowo zamieszkane lub tylko wykorzystywane gospodarczo
Anekumena- obszary niezamieszkałe i niewykorzystywane gospodarczo
Najbardziej zaludnione obszary:
Chiny, Japonia, półwysep Koreański
Najsłabiej zaludnione tereny:
Pustynie np. Sahara, wysokie góry np. Himalaje, Antarktyda, Grenlandia, Syberia i In.
Przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia ludności na świecie
Naturalne:
• Wysokość nad poziomem morza
• Odległość od morza
• Warunki klimatyczne
• Warunki glebowe
Społeczno-ekonomiczne:
• Występowanie i wydobycie surowców naturalnych
• Łatwość transportu
• Jakość życia
Historyczne:
• Ruch wędrówkowy-
• Rzeki
• Niedostępne tereny
Czynniki atrakcyjności osadniczej- Czynniki sprzyjające osadnictwu
Bariery osadnicze- czynniki stanowiące przeszkody:
• Świetlna- utrudnia warunki życia przez brak lub nadmiar światła
• Termiczna
• Wodna
• Wysokościowa- zbyt niskie ciśnienie i mniejsza zawartośc tlenu powodują chorobę wysokościową
• Grawitacyjna- nachylenie stoków przyczyną trudności w rolnictwie, transporcie i budownictwie
Struktura płci i wieku
Demografia- nauka o ludności
Wyróżnia się 3 główne typy populacji:
• Progresywny- społ. Młode, stale zwiększa się ilość urodzeń, niewielka ilość osób w najstarszych grupach wiekowych
• Zastojowy- kolejny rocznik, jest zbliżony liczebnie do poprzedniego
• Regresywny- poziom urodzeń niewielki, wysoka przeciętna długość życia. Starsze gr. Wiekowe o dużej liczebności.
Cechy struktury płci i wieku:
-współczynnik feminizacji
-stosunek l. Kobiet do l. Mężczyzn w populacji-współczynnik moskunilizacji
- na świecie jest znaczna przewaga kobiet nad mężczyznami
-wyjątek stanowi bardzo młody wiek gdzie przeważają chłopcy, ale kobiety żyją dłużej
L. Mieszkańców- ustalona na podst. Spisów ludności przeprowadzanych, co 10lat.
Struktura płci- procentowy udział mężczyzn i kobiet w danej populacji
Współczynnik feminizacji-ile kobiet przypada na 100 mężczyzn
Wspł. Maskulinizacji-ilu mężczyzn przypada na 100 kobiet
Struktura wieku- informuje, jaki odsetek ludności przypada na poszczególne klasy wiekowe
Przyrost naturalny- różnica zgonów, a liczba urodzeń, wyraża się go l. Bezwzględną
Współczynnik(stopa) przyrostu nat.- Różnica między l. Urodzeń, a l. Zgonów, podzielona przez l. Mieszkańców i wyrażana w promilach.
Przyrost rzeczywisty- przyrost naturalny pomniejszony lub powiększony o saldo migracji
Wyż demograficzny(kompensacyjny)- gwałtowny wzrost l. urodzeń
Wiek produkcyjny-zdolny do pracy (mężczyźni: 18-64lata, kobiety:18-59lat.)
MIGRACJE LUDNOŚCI
Migracja nazywamy przemieszczanie się ludności, które ma na celu zmianę miejsca zamieszkania na czas trwały lub okresowy
Rodzaje migracji:
-imigracja-przyjazd ludności do danego kraju na okres trwały lub czasowy
-emigracja- wyjazd ludności z kraju ojczystego
-reemigracja-powrót do kraju(status reemigranta ma osoba, która jest już imigrantem)
-deportacja- przymusowe opuszczenie kraju przez ludność
-redeportiacja- powrót ludności do kraju ojczystego, która została wysiedlona w sposób przymusowy
Podział migracji ze względu na:
a)czas trwania
-stałe
-okresowe(sezonowe, wahadłowe)
b)odległość
-wewnętrzna(w granicach państwa)
-zewnętrzna(poza granicami)
-wewnątrz-kontynentalna
-międzykontynentalna
c)przyczynę:
-ekonomiczne(zarobkowe)
-religijne
-społeczne(wyjazd na studia, zakładanie rodzin)
-militarne
-polityczne
-zdrowotne
-rodzinne
Emigrant-osoba opuszczająca dotychczasowe miejsce zamieszkania.
Kierunki migracji międzypaństwowych:
Z krajów rozwijających się o niskim poziomie życia do wysoko rozwiniętych krajów kapitalistycznych: USA, UE(Niemcy, Wielka Brytania, Francja)
Ameryka Łacińskaà USA
Europa środkowo-wschodnia i Wschodnia, Afryka, Azjaà UE
Ukraina, WietnamàPolska
Skutki migracji dla kraju emigracyjnego:
a)stałe emigracje
-hamulec rozwoju
-zaburzenie struktury płci
-kryzys rodziny
-zmiana przyrostu nat.
b)okresowe, sezonowe):
-poprawa warunków życia
-nowe rozwiązania techniczne
-nowe wzorce zachowań
-rozwój przyszłości
PROCESY PRZEKSZTAŁCANIA SIECI OSADNICZEJ
Problemy ludnościowe Polski
Czynniki wpływające na l. Ludności:
a)przyrost naturalny
b)migracje
c)wydarzenia(wojny, kataklizmy, epidemie)
wyż kompensacyjny-kompensacja strat po wojnie(1955r)
niż(1969r.)- 8,6prom.
echo wyżu kompensacyjnego(1979r.)
Przyczyny niżu(od 1990r.)
-bezrobocie
-niskie zarobki
-zmiana modelu rodziny(ilość dzieci)
-konsumpcyjny tryb życia
-chęć zapewnienia dobrego życia dzieciom
-bezpłodność
Problemy krajów o wzrastającym zaludnieniu
Eksplozja demograficzna w drugiej poł. XX w.-Szybki wzrost l. mieszkańców (Afryki, Azji, Ameryki Łacińskiej)
Przyczyny:
-poprawa warunków zdrowotnych
-ograniczenie chorób tropikalnych
-lepsza opieka nad matkami i małymi dziećmi
-zmniejszenie śmiertelności
-konserwatyzm ludzi(tradycyjny model rodziny)
-przekonania religijne(zakaz aborcji)
-wygaszenie konfliktów o char. Lokalnym
-zabezpieczenia socjalne
-zanik poligamii
Fazy rozwoju demograficznego
I w tej fazie znajdują się kraje o najniższym poziomie rozwoju. Ilość urodzeń w tych krajach waha się w granicach 35promila, a l. Zgonów jest wyższa niż 20promili. Afganistan, Etiopia, Burkina faso, Malawi
II współczynnik urodzeń większy niż 35prom, a współczynnik zgonów mieści się w przedziale 12-20prom. Angola, Kenia, Nigeria, Sudan
III l. Urodzeń waha się 25-30prom., a zgonów poniżej 12prom.. Egipt, RPA, Indonezja, Meksyk, Wenezuela
IV urodzenia poniżej 25prom., a zgony powyżej 15prom. W tej fazie znajdują się kraje dobrze rozwinięte Europy, nieliczne Ameryki i Azji
V regres demograficzny: bardzo mała i zmniejszającą się l. Urodzeń, przy rosnącej l. Zgonów. Łotwa, Ukraina, Rosja, Estonia.
Problemy krajów o stabilnej lub malejącej liczbie mieszkańców
Niemcy, Szwecja, Czechy, Węgry
Przyczyny małego przyrostu nat. W Europie zachodniej:
a)Czynniki socjologiczne:
-priorytetem młodych ludzi kariera zawodowa, nauka
-młode kobiety pracują, uczą się, starają o awanse
-późne zawieranie małżeństw
-zazwyczaj 1 lub 2 dzieci
-późna decyzja o macierzyństwie(ojcostwie)
-rozbite rodziny
Konsekwencje kryzysu demograficznego w europie:
a)społeczne:
-starzenie się społeczeństwa
-zatrudnianie emigrantów(źródło konfliktów kulturowych, nielegalne migracje, rozwój przestępczości)
Współczynnik urbanizacji- procentowy udział ludności zamieszkałej w miastach w stosunku do ogółu ludności na danym obszarze.
Sieć osadnicza Polski
16 województw (2003)
886 miast (2004)
Największe miasta Polski:
• Warszawa, Łódź, raków, Wrocław, Poznań, Gdańsk
Szczeble sieci osadniczej w Polsce:
• Największymi strukturami przestrzennymi są konurbacje (np. na Górnym Śląsku, Trójmiasto)
• Aglomeracje (warszawska, łódzka, krakowska itd.)
• Miejskie ośrodki wzrostu- ok. 80 miast średniej wielkości
• Ośrodki lokalne- 500 miast i kilka tys wsi mających znaczenie lokalne
• dolnośląskie Wrocław
• kujawsko-pomorskie Bydgoszcz
• lubelskie Lublin
• lubuskie Gorzów Wielkopolski
• łódzkie Łódź
• małopolskie Kraków
• mazowieckie Warszawa
• opolskie Opole
• podkarpackie Rzeszów
• podlaskie Białystok
• pomorskie Gdańsk
• śląskie Katowice
• świętokrzyskie Kielce
• warmińsko-mazurskie Olsztyn
• wielkopolskie Poznań
• zachodniopomorskie Szczecin
URBANIZACJA
Urbanizacja- proces przemiany zachodzący w obrębie kulturowym, ekonomicznym, i społecznym mający na celu powstawanie nowych miast, rozrastanie się już istniejących oraz zwiększenie liczby ludności miejskiej w stosunku do ogólnej l. Ludności danego obszaru
Rodzaje urbanizacji:
a)demograficzna- przemieszczenie się ludności ze wsi do miast
b)ekonomiczna- wzrost l. Ludności zatrudnionej w zawodach pozarolniczych
c) społeczna- przejęcie przez ludność wiejską miejskiego stylu życia(gł. Strefy podmiejskie)
d)przestrzenna- rozrastanie się miast i tworzenie nowych
Urbanizacja pozorna- napływ dużej ilości ludności wiejskiej do miasta. Ludność ta jest zazwyczaj niewykształcona, próbująca znaleźć pracę. Nie znajduje jej, ale mimo to osiedla się w mieście (gł. Na strefach podmiejskich, tworzą się biedne dzielnice)
Etapy rozwoju urbanizacji:
a)wstępna urbanizacja- powolne osiedlanie się ludności wiejskiej w miastach, zazwyczaj w centrum, postępujący wzrost rozwoju przemysłu, infrastruktury oraz usług
b)suburbanizacja- gwałtowny napływ ludności z obszarów wiejskich do miast, rozbudowa biednych, peryferyjnych dzielnic (slumsów)
c)dezurbanizacja- intensywny odpływ ludności miejskiej na obszary podmiejskie lub okoliczne wsie. Budowa zakładów pracy na obrzeżach miast, a co z tym idzie budowanie również osiedli.
d)reurbanizacja- przebudowa śródmieść na centra usługowo-handlowe, napływ ludności ze wsi do miasta, w szczególności ludzi starszych.
Największe miasta i zespoły miejskie świata
1Aglomeracja miejska:
a)zespół miejski- każde skupisko położonych blisko siebie i powiązanych funkcjonalnie miast(bielsko-biała, Budapeszt)
b)zespół miejski w którym występuje duże miasto główne i szereg mniejszych ośrodków mu podporządkowanych(Warszawa, Łódź, Kraków)
c)konurbacja- poszczególne miasta zespołu są mniej-więcej takiej samej wielkości, nie ma jednego zdecydowanie dominującego(Donbas na Ukrainie i w Rosji)
megalopolis- konurbacja aglomeracji(USA-Kanada)
Fizjonomia miast
Miasta afrykańskie-wielkie wsie
a)kilka dzielnic przypominających miasta europejskie- centrum administracyjno- handlowe oraz elegancka dzielnica zamieszkana przez elity, dzielnice przemysłowe
b)90% gigantyczne, chaotycznie rozrzucone, zatłoczone wsie(plemiona)
miasta amerykańskie
Otoczone slumsami, nowoczesne, rozświetlone city. Stare, ubogie dzielnice otoczone są terenami o zabudowie nowoczesnej (domki jednorodzinne, kilkupiętrowe bloki). Willowe dzielnice powstają daleko od śródmieścia. Ten koncentryczny układ zbudowany jest przez tereny przemysłowo- składowe, uliczkami rozdzielające się do granic city.
Miasta europejskie:
W centrum starówka. Do niej przyległe młodsze dzielnice o śródmiejskich cechach. Na zewnątrz osiedla mieszkaniowe i dzielnice przemysłowe. Dzielnice mieszkaniowe to zwarte i monotonne kompleksy szeregowo ustawionych bloków.
Różnorodność osadnictwa wiejskiego
Osadnictwo wiejskie powstało znacznie wcześniej i w ściślejszym związku ze środowiskiem przyrodniczym niż miasta
Czynniki przyrodnicze wpływające na kształtowanie się wiejskiej sieci osadniczej:
-żyzne gleby
-ukształtowanie terenu
-dostęp do zbiorników wodnych
-warunki klimatyczne
Kształty wsi:
-wielodrożnica
-ulicówka
-rzędówka
-widlica
-owalnica