Zdania podrzędnie złożone i zdania złożone współrzędnie

W zdaniu podrzędnie złożonym jedno ze zdań składowych (podrzędne) wynika z drugiego (nadrzędnego) i nie może bez niego zaistnieć.

Rodzaje zdań podrzędnie złożonych:
• Przydawkowe (jaki? który? Czyje? Ile?) np. Usta, które kłamią, zabijają duszę. (Usta, jakie? które kłamią)
• Dopełnieniowe (kogo? czego? komu? czemu? kogo? co? kim? czym? o kim? o czym?) np. Wiem, że nic nie wiem. (wiem, o czym? że nic nie wiem) (odpowiadają na pytania przypadków zależnych oprócz mianownika i wołacza)
• Okolicznikowe, w tym:
o Okolicznikowe miejsca (gdzie? skąd? dokąd? którędy?) np. Byłem tam, gdzie zawsze jest zimno. (Byłem tam, gdzie? gdzie zawsze jest zimno)
o Okolicznikowe czasu (kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd?)
o Okolicznikowe sposobu (jak? w jaki sposób?)
o Okolicznikowe przyczyny (dlaczego? z jakiej przyczyny?)
o Okolicznikowe celu (po co? w jakim celu?)
o Okolicznikowe przyzwolenia (mimo co? mimo czego?)
o Okolicznikowe stopnia i miary (ile? jak bardzo?)
o Okolicznikowe warunku (pod jakim warunkiem?)
• Orzecznikowe (kim jest? czym jest? jaki jest?) np. Nie byłem zawsze taki, jaki jestem (nie byłem, jaki? taki...)
• Podmiotowe (kto? co?) np. Kto się uczy, ten zda egzamin. (zda egzamin, kto? kto się uczy)
____________________

W zdaniu złożonym współrzędnie zdania składowe nie określają się wzajemnie. Jedno zdanie składniowe nie wynika z treści drugiego i może istnieć osobno (np. Jem obiad i czytam gazetę. - Jem obiad. Czytam gazetę.).

Rodzaje zdań złożonych współrzędnie można najłatwiej określić po spójnikach jakie łączą zdania składowe:
• Łączne - czynności współistnieją ze sobą, tzn. występują w jednakowym czasie i przestrzeni (np. "Zuzia jest zdolna i uczy się dobrze.).
spójniki: "i", "oraz", "ni", "ani", "a", "jak" lub bezspójnikowo (przecinek).
wykres: ---- ... ----
• Rozłączne - zdania składowe wykluczają się wzajemnie (np. Jutro zrobię obiad albo przygotuję kolację.).
spójniki: "albo", "lub", "czy", "bądź"
wykres: ----< ... >----
• Wynikowe - jedna czynność wynika z drugiej (np. " Zuzia jest pilna, więc w szkole ma dobre oceny.).
spójniki: "więc", "zatem", "toteż", "dlatego"
wykres: ----> ... >----
• Przeciwstawne - czynności przeciwstawiają się sobie (np. Turyści byli już zmęczeni, ale nie chcieli robić postoju.).
spójniki: "ale", "lecz", "a", "jednak", "zaś", "natomiast"
wykres: ----> ... <----