Wzorzec szlachcica ziemianina we fragmentach "Żywota człowieka poczciwego" - Mikołaja Reja

Autor uważa, iż powinniśmy żyć rozważnie, ale i korzystać z życia. Nie możemy jednak spędzać całego naszego czasu na zabawach, ani też zachowywać się jak zakonnicy. Człowiek powinien zachować równowagę między życiem w rozpaczy a życiem rozpustnym. Autor nawiązuje tu do filozofii Horacego, który głosił zasadę "złotego środka" oraz do stoicyzmu.

Być człowiekiem poćcwiym Rej rozumie jako bycie pożytecznym zarówno dla rodaków, jak i dla Ojczyzny. Według niego, należy przebywać w towarzystwie osób, od których można się czegoś nauczyć i z którymi można dzielić się swoimi poglądami. Korzystanie z życia, zdaniem autora, polega na równomiernym rozgraniczaniu czasu między siebie, Ojczyznę, przyjaciół. Nie należy zamykać się w sobie oraz być egoistą. Trzeba być patriotą.

Człowiek poćciwy powinien być także cnotliwy. Pojęcie to, u Reja, kojarzone jest ze sławą. Według niego, sława ta wynika z naszych czynów. Trzeba postępować tak, aby inni nas podziwiali i uznawali nasze czyny za heroiczne. Sławą można się okryć dzięki dobrym czynom i poświęceniu, a nie własnemu majątkowi. Bohaterowie antyczni zyskali sławę, a pamięć po nich pozostała do dziś, jedynie dzięki heroicznym czynom.

Cnota zależy również od mądrości i tego, co się nią wypracuje. Człowiek cnotliwy cieszy się szacunkiem. Świat jest jest zmienny i często popada w skrajności, dlatego też osoby zachowujące umiar, będą potrafiły poradzić sobie w każdej sytuacji.


Życie szlachcica powinno się opierać na wypełnianiu obowiązków wynikających z prowadzenia gospodartswa. Powinien on podporządkować się rytmowi, jaki nadaje natura. Dla szlachcica każda pora roku niesie nowe obowiązki.
Rej utożsamia pory roku z etapami życia:

wiosna - okres dzieciństwa
lato - okres dojrzewania
jesień - okres dojrzałości
zima - okres starości