Cypr - kraj starć Turków i Greków.

1. Informacje o Cyprze:


Pełna nazwa kraju: Republika Cypru
Stolica: Nikozja (272 000 mieszk.)
Inne duże miasta: Limassol, Larnaca, Paphos, Kyrenia, Famagusta oraz Morphou.
Powierzchnia: 9 251 km2
Ludność: 758 363 tys.
Waluta: Funt cypryjski (CYP), ok. 1,74 €
Język: grecki, turecki
Język urzędowy: grecki
Główne religie: prawosławie, islam, katolicyzm
Ustrój: Republika prezydencka
Prezydent: Glafkos Kliridis
PKB: 10 mld USD
PKB na mieszk. : 15,400 USD
Przyrost gospodarczy: 3 %
Główne przemysły/produkcje: Turystyka, uprawa warzyw i owoców, wino, cement, odzież, obuwie
Główni partnerzy handlowi: Rosja, Bułgaria, Wielka Brytania, Grecja, Japonia, Niemcy, Turcja
Najwyższy punkt: Olimp 1,951 m
Najniższy punkt :Morze Śródziemne 0 m
Podział administracyjny: 6 dystryktów
Mniejszości narodowe: Grecy 78% (99,5% Greków zamieszkuje grecką część wyspy), Turcy 18%, 4% inne narodowości
Różnica czasu do Polski plus 1 godzina

Cypr jest trzecią największą wyspą Morza Śródziemnego położoną w jego południowej części i często jest określany jako punkt spotkań Europy, Azji i Afryki. Nazywana jest też wyspą Afrodyty od imienia mitologicznej bogini piękności i miłości. Połączenie najbardziej słonecznego, łagodnego klimatu z dziewięcioma tysiącami lat historii oraz wspaniałymi krajobrazami pięknych plaż stanowi idealne miejsce do wypoczynku.
Kurorty i znane kąpieliska - AYIA NAPA, LARNAKA, PAPHOS i LIMASSOL - usytuowane wzdłuż południowego wybrzeża wyspy, bardzo wysoki standard hoteli położonych przy pięknych plażach, cypryjska kuchnia oraz tradycyjna gościnność mieszkańców to główne atuty, które od lat przyciągają turystów z całej Europy przyjeżdżających tu po słońce, rozrywkę i wypoczynek.



Położenie geograficzne

Cypr jest najdalej na wschód wysuniętą i trzecią co do wielkości wyspą Morza Śródziemnego. Leży w odległości 75 km od Turcji, 105 km od Syrii, 380 km od Egiptu i 800 km od Grecji. Jest niezależną republiką podzieloną na część grecką (Republika Cypru) i turecką (Turecka Republika Cypru Północnego)
Stwarza doskonałe warunki do spędzenia urozmaiconego urlopu. Plaże, czyste morze dla entuzjastów sportów wodnych, wzgórza wokół Pafos i góry Troodos i cypryjskie wioski to piękne miejsca dla wycieczkowiczów.


2. Historia


Historia tego kraju liczy sobie około 9.000 lat. Żyje na nim obecnie wiele różnorodnych kultur czego efektem są długie i burzliwe dzieje Cypru, które były ściśle uzależnione od położenia wyspy na trasie szlaków wiodących do krajów bliskowschodnich. Ze względu na geograficzne i strategiczne położenie wyspy osadnictwo rozwijało się już w starożytności. Najwcześniej skolonizowali Cypr Fenicjanie, następnie Grecy, Asyryjczycy, Egipcjanie, Persowie, Rzymianie, Krzyżowcy, Frankowie, Wenecjanie, Ottomani i Brytyjczycy. Po podziale Cesarstwa Rzymskiego kraj stał się kolonią bizantyjską. W dużej mierze gospodarka Cypru w starożytności opierała się na eksporcie miedzi, od którego pochodzi nazwa państwa.
W 5500 r. p. n. e. w miejscowości Khirokitia mieszkało około 1500 osób. W latach 1300-1230 p.n.e. nastąpił silny rozwój stosunków między Cyprem a całym greckim światem. Wprowadzono na wyspie język grecki, greckie obyczaje i religię. Utworzono nowe miasta.
Strategiczne położenie wyspy powodowało, iż była ona obiektem zainteresowania wielu ludów. Najazdy Asyryjczyków, Egipcjan i Persów, a także klęski naturalne spowodowały, że wielu Cypryjczyków puściło miejsca zamieszkania szukając schronienia gdzie indziej. W latach 669-565 p.n.e. Cypr cieszył się niepodległością zabraną w niedługim czasie przez Egipcjan. Okres ich panowania nie był długi, jednakże pozostawił znaczący ślad w wielu dziedzinach życia, w tym głównie w sztuce. Wyjątkowo okrutne były natomiast rządy Persów. W tym czasie dochodziło do wielu buntów, zamieszek, zniszczeniu uległo wiele ówczesnych osad. Dominacja Persów zakończyła się z chwilą, gdy cypryjscy władcy dołączyli do Aleksandra Wielkiego. Po jego śmierci władzę na wyspie przejęła dynastia Ptolemeuszy, podczas rządów której powstało wiele teatrów i innych budowli. Trzęsienia ziemi z 332 i 342 r. p.n.e. nie tylko zniszczyły niemal całe miasta, ale zapoczątkowały nową erę - rzymskiego panowania - od roku 50 p.n.e.
Kiedy w 395 r. n.e. doszło do podziału cesarstwa rzymskiego, Cypr znalazł się pod wpływami Bizancjum na kolejne dziewięć stuleci. Nie zmieniły tego próby inwazji arabskiej w VII w. Doszło natomiast do uformowania się odrębnego cypryjskiego kościoła chrześcijańskiego. W roku 1191 władzę na wyspie przejął Ryszard Lwie Serce. Jego oddziały zniszczyły i ograbiły Cypr, po czym oddano go w ręce Templariuszy. Był to koniec ery bizantyjskiej i zarazem początek panowania Franków. Cypryjczycy zeszli do roli niewolników, kościoły prawosławne zamieniono na łacińskie, wybudowano wiele nowych zamków i pałaców. Na terenie wyspy odbywał się handel między Bliskim Wschodem a Zachodem Europy, co spowodowało ogromne wzbogacenie się jej mieszkańców.
Wenecjanie, Lusignanie i Genueńczycy, którzy utrzymywali kolonie na Cyprze stoczyli o nią wiele bojów. Kiedy wreszcie Wenecjanom udało się przejąć władzę, wznieśli liczne fortece aby chronić miasta przed przyszłymi najazdami innych ludów.
Niestety, osłabieni licznymi walkami mieszkańcy wyspy nie byli zdolni do jej obrony, co dało Otomanom możliwość inwazji i opanowania całego kraju. Nikozja poddała się a w jej ślady poszły również inne miasta. Z okresu panowania Otomanów pochodzą pierwsze wzmianki o powstaniu tureckich osad na wyspie. W czasie wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej (od 1192) Cypr stał się samodzielnym państwem Krzyżowców. W latach 1489-1570 Cyprem władała Wenecja. Po kolejnej - tym razem skutecznej - inwazji tureckiej w 1571 roku przez 300 lat Cypr pozostawał we władaniu państwa otomańskiego, poddawany presji oraz napływowi zwyczajów i kultury świata muzułmańskiego. W 1878 Cypr stał się kolonią brytyjską, natomiast dopiero w 1925 roku otrzymał status kolonii brytyjskiej. W latach 30. XX w. Cypryjczycy z poświęceniem walczyli przeciwko kolonializmowi brytyjskiemu i zależności tureckiej. Ludność cypryjska pochodzenia greckiego dążyła do przyłączenia Cypru do Grecji (plebiscyt w 1950 r.). Turecki projekt podziału terytorium między Turcję i Grecję dał początek krwawym walkom pomiędzy ludnością grecką i turecką. W 4 lata po plebiscycie tj. w 1954 roku powstaje EOKA (Cypryjska Organizacja Wyzwolenia Narodowego). W 1957 roku biskup Makarios III żąda niepodległości, co staje się faktem w 1960 roku. Na jego wniosek i w wyniku rozmów brytyjsko-grecko-tureckich, proklamowano niepodległość republiki, której prezydentem został A. Makarios, a wiceprezydentem - przedstawiciel ludności tureckiej, F. Kk. W 1961 Cypr przystąpił do Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. W latach 1963-1967 wybuchały w kraju kolejne konflikty narodowościowe. Od 1968 następował okres stopniowej normalizacji stosunków grecko-tureckich, ale w 1974 roku nastąpił najazd wojsk tureckich, co doprowadziło do podziału Cypru na część północną-turecką i południową-grecką. Nawet stolica, Nikozja jest podzielona na dwie części. Tylko część grecka jest uznawana na arenie międzynarodowej. Podjęte w latach 1976-1978 próby ONZ pokojowego rozwiązania sytuacji na Cyprze nie doprowadziły do przywrócenia jedności wyspy. Jednostronnie ogłoszoną Republikę Turecką Północnego Cypru uznała tylko Ankara w 1983 roku. 14 lutego 1998 roku prezydentem został ponownie Glafkos Klerides (lat 78), jeden z najbardziej zasłużonych polityków tego kraju, pierwszy przewodniczący parlamentu cypryjskiego od 1960, jednak istnieje szansa na połączenie Cypru przed wejściem do UE.

Oto najważniejsze wydarzenia w historii Cypru:

· około 5500 p.n.e. - w mieście Khirokitia mieszka 1500 osób
· 1400 p.n.e. - 1250 p.n.e. - napływ Mykeńczyków na Cypr
· 800 p.n.e. - liczne kolonie greckie i fenickie
· 525 p.n.e. - początek perskiego panowania nad wyspą
· 294 p.n.e. - Cypr wchodzi w skład państwa Ptolemeuszy
· 30 p.n.e. - wyspa ostatecznie przechodzi pod władzę Rzymu
· 115-116 - rebelia mieszkających na wyspie Żydów
· 643 - pierwszy najazd arabski; przez następne 300 lat Arabowie i Bizantyńczycy walczą o wyspę
· 965 - ostateczna utrata wyspy przez Arabów
· 1185 - Izaak Comnesus odrywa wyspę od Bizancjum
· 1191 - podbicie wyspy przez Ryszarda Lwie Serce, który przekazuje ją w następnym roku Guyowi de Lusignac, ostatniemu królowi Jerozolimy
· 1489 - Cypr staje się posiadłością wenecką
· 1570 - podbój wyspy przez Turków; w ciągu kilkudziesięciu lat na wyspę przybywa ponad 50 tysięcy tureckich osadników
· 1821 - surowe represje skierowane przeciwko greckiej ludności
· 1878 - Cypr przechodzi pod brytyjską administrację
· 1914 - aneksja Cypru przez Wielką Brytanię
· 1955 - powstanie EOKA (Cypryjskiej Organizacji Wyzwolenia Narodowego)
· 1957 - biskup Makarios III żąda niepodległości
· 1960 - Cypr uzyskuje niepodległość; gwarancje dla tureckiej mniejszości
· XII 1963 - początek krwawych starć między cypryjskimi Grekami i Turkami
· 1964 - przybycie oddziałów ONZ (UNFICYP)
· 1974 - inspirowany przez Ateny zamach stanu skierowany przeciwko prezydentowi Cypru Makariosowi III; turecka interwencja zbrojna; podział wyspy
· 1977 - śmierć ojca cypryjskiej niepodległości biskupa Makariosa III
· 1983 - turecka część wyspy deklaruje niepodległość, jako Turecka Republika Północnego Cypru (uznawana tylko przez Turcję)
· 1999 - początek negocjacji pod egidą ONZ, mających doprowadzić do ponownego zjednoczenia wyspy;
· luty 2003 - prezydentem greckiej części wyspy został Tassos Papadopoulos, przeciwnik kompromisu z Turkami



3. Symbole narodowe:


· hymn Cypru

Imnos pros tin Eleftherian jest hymnem Grecji, a także od roku 1960 hymnem Cypru. W Grecji jako hymn państwowy został zatwierdzony przez króla Jerzego I w 1864 roku. Księga Rekordów Guinessa wymienia go jako najdłuższy hymn (158 zwrotek). Autorem poematu "Imnos pros tin Eleftherian" (Hymn do wolności) jest grecki poeta patriotyczny Solomos Dionysios, zaś muzykę skomponował Nikolaos Mantzaros. Jednakże tylko pierwsza zwrotka jest używana jako hymn.
Hymn ten nie jest powszechnie akceptowany na Cyprze, gdzie Turcy cypryjscy opowiadają się za hymnem tureckim. Między innymi z tego powodu ostatnio na Cyprze dyskutowana jest zmiana hymnu państwowego.

Hymn do wolności
Poznajemy cię od dawna
o, bosko odzyskana,
po światłach w twych oczach
i po blasku twego miecza.

Ze świętych grobów Greków
twa dzielność triumfuje,
witamy cię znów -
Bądź pozdrowiona, Wolności,
bądź pozdrowiona!


· flaga Cypru



Flaga Cypru została zatwierdzona w 1960 roku. Kolor biały i zielone gałązki oliwne to symbol pokoju między dwoma społecznościami wyspy: Grekami i Turkami. W centrum flagi znajduje się figura przypominająca kształtem Cypr; wypełniona kolorem złotawym, nawiązuje do łacińskiego pochodzenia nazwy Cypr (cuprum = miedź).

· godło Cypru



Godło Cypru to gołąb i gałązki oliwne. Symbolizują one pokój. Data 1960 oznacza rok odzyskania niepodległości


4. Gospodarka, przemysł, handel i dochód narodowy


Gospodarka:

W latach 50. gospodarka cypryjska rozwijała się w tempie, które po Izraelu było najwyższe wśród krajów wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Koniunkturę nakręcała budowa brytyjskich baz wojskowych, korzystne warunki handlu owocami cytrusowymi i duży popyt na miedź na rynku światowym.
Po uzyskaniu niepodległości w 1960 państwo przeszło poważny kryzys, pojawił się duży problem bezrobocia, wystąpiło zjawisko masowej emigracji. Dzięki skutecznie prowadzonej polityce rozwoju gospodarczego kryzysowa sytuacja w ciągu pierwszego dziesięciolecia niepodległego bytu została zażegnana, kraj dalej rozwijał się w szybkim tempie. Rosnący trend został gwałtownie przerwany przez działania wojenne w 1974.
Podział wyspy na część grecką i turecką rozłożył potencjał gospodarczy bardzo nierównomiernie. Pod kontrolą Cypryjczyków tureckiego pochodzenia znalazła się większa część rolniczej Mesaorii, 71% plantacji cytrusów, 61% infrastruktury turystycznej. Ogółem kontrolowany przez nich obszar dawał przed wojną 70% dochodu narodowego. Co więcej gospodarcze problemy południowej, greckiej strefy powiększał fakt przyjęcia 180 tys. uchodźców z północy, którzy praktycznie podwoili ludność greckiej części wyspy.
Dzięki energicznym działaniom rządu gospodarka greckiego sektora do 1978 wchłonęła wszystkich bezrobotnych i dalej rozwijała się żywo. Ruch turystyczny pod koniec lat 70. był na południu większy niż przed 1974 na całej wyspie. Kraj wiele zyskał dzięki osiedlaniu się w greckiej strefie bogatych uchodźców z Libanu, którzy lokowali tutaj siedziby swoich przedsiębiorstw.
Cechą gospodarki jest duży udział wpływów z turystyki, szczególnie w greckiej części wyspy, ale wpływy te odznaczają się niestabilnością. Cypr to najbogatszy z kandydatów wstępujących do UE w 2004 roku. PKB w 2001 roku wyniósł 11,9 mld euro (15,600 tys. euro na mieszkańca)


Przemysł

Produkty przemysłu przetwórczego: odzież, tworzywa sztuczne, materiały budowlane, meble zastąpiły żywność i produkty rolne, tradycyjne dotąd cypryjskie specjalności eksportowe. Artykuły przemysłowe tworzą obecnie 75% eksportu greckiej części kraju, tylko 25% przypada na produkty rolne. Statystyki turystyczne biją wszelkie wcześniejsze rekordy.
Najpoważniejszym obecnie problemem gospodarczym jest duży dług zagraniczny, wysoki deficyt budżetowy i rosnące bezrobocie. Mimo to powojenny rozwój greckiej części wyspy, finansowany częściowo przez Bank Światowy i inne instytucje międzynarodowe, należy uznać za imponujący.
Gospodarka północnego, tureckiego sektora jest prawdziwym kontrastem dla rozwijającej się greckiej części wyspy. Międzynarodowe uznanie rządu Cypryjczyków pochodzenia greckiego, jako jedynej legalnej władzy całego Cypru, odizolowało gospodarczo turecką część wyspy od świata i całkowicie uzależniło od Turcji, która musi finansować rozwój i pokrywać coroczne deficyty budżetowe.
Środkiem płatniczym w sektorze jest turecka lira, stąd inflacja w tej części wyspy jest dużo większa i w 1991 wyniosła 71%. Rolnictwo pozostało najważniejszym sektorem gospodarki. Zatrudnia ono ok. 36% osób w wieku produkcyjnym i wytwarza 86% wartości eksportu.
Pomimo światowej izolacji, którą wprowadziło także Międzynarodowe Stowarzyszenie Przewoźników Lotniczych (IATA), także i tutaj nastąpił znaczący rozwój ruchu turystycznego.


Dochód narodowy i struktura handlu

Do największych partnerów handlowych należą Wielka Brytania i inne kraje EWG oraz kraje arabskie. Obroty z zagranicą w 1990 wyniosły: import - 540,3 mln USD, eksport - 200,4 mln USD.



5. Turystyka


Cypr jest gościnny, zabytkowy, egzotyczny. Położona na przecięciu szlaków łączących Azję, Afrykę i Europę, wyspa o najłagodniejszym i najbardziej słonecznym klimacie w basenie Morza Śródziemnego.
Najczęściej na Cypr przyjeżdżają Brytyjczycy. Być może jest to związane z wpływami angielskich kolonistów, np. lewostronny ruch, czy dominujący jezyk angielski. Najwięcej turystów przyjeżdża latem, kiedy największą atrakcją są śródziemnomorskie plaże.
Najpopularniejsze plaże znajdują się w rejonie Coral Beach i Agia Napa - rozrywkowego regionu, który najprzyjemniej zwiedzać po zachodzie słońca. Atrakcją mogą być parki wodne, pola golfowe, akwarium oceaniczne w Protaras czy parki tematyczne: Świat Strusia w Agios Ioannis Malountas; Park Wielbłąda w Larnace, sanktuarium osiołka. Dużo satysfakcji na Cyprze znajdą miłośnicy sportów, szczególnie wodnych: surfingu, nurkowania, kajaków.
Sezon na Cyprze trwa cały rok. Gdy temperatura spadnie, góry Troodos zaczynają żyć własnym życiem. Region w głębi wyspy przyciąga zabytkami m.in. 10 kościołami bizantyjskimi wpisanymi na listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. Chociaż Cypr jest małym państwem, dzięki bogatej ofercie dla turystów jest dużą wyspą. Komunikacja pomiędzy grecką i turecką częścią wyspy jest utrudniona


Warunki naturalne występujące w kraju :

Terytorium Cypru można podzielić na trzy odrębne regiony geograficzne. Łańcuch górski Kyrenia na północnym wybrzeżu, masyw Trodos na południowym zachodzie i centralnie między nimi położona równina Mesaoria. Góry Kyrenia, dochodzące do 1000 m n.p.m., opadają stromymi stokami do wybrzeża, nizinny pas nadmorski jest bardzo wąski. Stoki górskie porasta las cyprysowy, u podnóża liczne plantacje oliwek.
Masyw Trodos, pochodzenia wulkanicznego, z najwyższym szczytem Olympus (1953 m), porastają w większości lasy. Równina Mesaoria jest całkowicie pozbawiona drzew, z wyjątkiem plantacji drzew eukaliptusowych i oliwnych. Klimat śródziemnomorski, ciepły i suchy.
Opady występują od października do kwietnia. Nie posiada stałej sieci rzecznej. Potoki, które tworzą się podczas zimowej pory opadów, wysychają w lecie. Niedostatek wody jest stałym i poważnym problemem.
U podnóża gór Trodos stwierdzono występowanie pokładów rud miedzi i żelaza. Wyżej, na stokach, odkryto azbest i chrom. Występują również złoża marmuru, gipsu i kredy. Ze słonego jeziora w Larnace odzyskuje się sól.


Struktura zatrudnienia:

Wbrew pozorom w strukturze zatrudnienia (dane dotyczą greckiej części wyspy) nie dominuje turystyka. Czołówka przedstawia się następującą: rolnictwo 12,8%, przemysł 26,5%, usługi 52%. W tworzeniu dochodu narodowego główną rolę spełnia sektor usług, jest ona większa niż wynikałoby to ze struktury zatrudnienia.



6. Kuchnia cypryjska




Kuchnia cypryjska jest typową kuchnią śródziemnomorską, może odrobinę lżejszą. Dużą popularnością cieszą się dania z ryb, a także „przegryzki” takie jak: figi, orzechy, pestki i ziarna, oliwki.
Z jednej strony na wyspie jest wiele oryginalnych przysmaków i kulinarnych zwyczajów, a z drugiej strony - podobnie jak w kulturze i zwyczajach - można zauważyć wpływy państw poprzez historię związanych z Cyprem.
Mezedhes to kulinarna przygoda. „Za jednym podejściem” można skosztować do 30 dań, które najlepiej charakteryzują cypryjski smak. Na początek zielone i czarne oliwki z sokiem z cytryny, czosnkiem lub ziołami. Jako przystawka będą sosy z warzywami i przyprawami o egzotycznie brzmiących nazwach: tahini, skordalia, taramosalata, talattouri - podawane z wiejskim chlebem. Dla zdeterminowanych - octapodi krasato – ośmiornice w czerwonym winie oraz karaoli yahni – ślimaki w sosie pomidorowym. Następne w kolejce czekają zalatina i moungra - marynowane kapary i kalafior. Nie może zabraknąć ryb: smażonych wędzonych, gotowanych i przyrządzanych na wszelkie możliwe sposoby z bukietem różnorodnych ziół i przypraw. Jedne z najpopularniejszych dań to: ser halloumi - twardy, wędzony wyrabiany z koziego mleka, lountza - wędzone i marynowane kawałki wieprzowiny, keftedes - mięsne kuleczki, loukanika - wędzone cypryjskie kiełbaski.
Do głównych dań zalicza się także afelia - przowinę gotowaną w czerwonym winie, ussakas - pasztecik z warstw siekanego mięsa, ziół i warzyw, Stifado - cebulowy gulasz z wołowiny.
Oddzielną historią jest przygoda z cypryjskimi winami. Do najsłynniejszych należy Commandaria - wino, którego receptura pamięta czasy Ryszarda Lwie Serce. Przypuszcza się, że receptura węgierskiego Tokaja, wina Maderia czy Masala zostały opracowane na bazie cypryjskich przepisów.
Commandaria Alasia to najstarsze wino. Wytwarzane z czerwonego Mavro i białego Xynisteri. Po fermentacji w glinianych kadziach w naturalny sposób uzyskuje 15% alkoholu. przechowywane przynajmniej przez 5 lat. Podobno sułtan Sulejman II podbił w 1571 r. wyspę, aby zdobyć Commandarię i dla niej jednej uczynił odstępstwo od reguł islamu.
Na Nowy Rok przygotowuje się ciasto Vasilopitta, do którego wkłada się monetę. Szczęście będzie sprzyjać temu, kto znajdzie ją w swojej porcji.




Tekst ten napisałem na konkurs wiedzy
o krajach w UE na mój region
Miłej lektury!!