Parki narodowe pobrzeży

SŁOWIŃSKI PARK NARODOWY
Utworzony 1 stycznia 1967r. rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 23 września 1966r. (Dz. U Nr 42, poz. 254 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie słupskim - obecnie województwie pomorskim. Starania o utworzenie nadmorskiego parku narodowego podjęto już w 1945r. z inicjatywy prof. Władysława Szafera.

Powierzchnia Parku wynosi 18797 ha, z czego 6355 ha objęto ochroną ścisłą.

Największą powierzchnię Parku objętą ochroną ścisłą, stanowi tzw. "Mierzeja" (3531 ha) z najbardziej rozległymi w Europie polami ruchomych wydm. Ochroną ścisłą objęto też obszary lęgowe ptaków: "Gackie Lęgi", "Żurnowskie Lęgi", "Gardneńskie Lęgi", "Klukowe Lęgi" oraz Wyspę Kamienną na jeziorze Gardno o powierzchni 0,6 ha, a także rozległe obszary borów bagiennych i brzeziny bagiennej ("Kluki" i "Bory Torfowe"), największe w Polsce stanowisko maliny moroszki - reliktu polodowcowego ("Moroszka"), fragment starego lasu olsowego "Olszyna", reliktowy las bukowo-dębowy "Klukowe Buki" oraz jezioro Dołgie Małe.

Park położony jest nad Morzem Bałtyckim na środkowym wybrzeżu (Wybrzeżu Słowińskim), między Łebą a Rowami. Obejmuje przybrzeżne jeziora Łebsko - 7140 ha (trzecie co do wielkości jezioro w Polsce) i Gardno - 2468 ha oraz dwa mniejsze (Dołgie Wielkie - 156 ha i Dołgie Małe - 6,3 ha), silnie zawydmioną Mierzeję Łebską oraz pas wybrzeża morskiego po ujście Łupawy. Nad jeziorem Gardno znajduje się wysoko wzniesiony wał morenowy (Rowokół - 115 m n.p.m.), opadający ku wschodowi stromymi zboczami do rzeki Łupawy..

Obecny obszar Parku stanowił dawniej zatokę morską. W wyniku działania fal morskich i wiatru oraz naniesionego piasku, zatoka została oddzielona od morza Mierzeją Gardeńsko-Łebską. W ten sposób powstały bardzo płytkie, muliste, otoczone wysokim szuwarem, budowanym głównie przez trzcinę, oczeret, pałkę wodną i inną roślinność przymorskie jeziora Łebsko i Gardno. Do Łebska uchodzi rzeka Łeba, a do Gardna - Łupawa. Obie wnoszą do jezior znaczne ilości zanieczyszczeń. Jeziora są płytkie (Łebsko max. 6,3 m i średnio 2,6 m oraz Gardno max. 2,6 m, średnio 1,6 m głębokości). Zamulone w szybkim tempie ulegają dalszemu wypłyceniu i zarastaniu.

W ciągu ostatnich 60 lat powierzchnia jeziora Łebsko zmniejszyła się o ok. 400 ha. W wodach jezior często występują masowo pojawy (zakwity) glonów, zwłaszcza sinic i zielenic, co jest przejawem nadmiernej żyzności i złego stanu sanitarnego wód. Charakterystyczne dla obu jezior są okresowe wlewy wód morskich. Dostarczana w ten sposób sól umożliwia życie licznym gatunkom słonolubnych roślin i zwierząt.

W środkowej części Mierzei znajduje się największa atrakcja parku - największe w Europie, wędrujące z prędkością 5 do 30 m rocznie - wydmy, dochodzące do 35m wysokości, z największym polem wydmowym o powierzchni 500 ha.

Miejscami ustępujące od zachodu wydmy odsłaniają cmentarzyska drzew, będące pozostałością po zasypanych piaskiem lasach oraz zarysy dawnych wydm pokrytych glebami kopalnymi. Kształty wydm są nieustabilizowane, ich formy ciągle się zmieniają. Siła wędrujących piasków jest tak wielka, że w zasadzie nie ma dla nich przeszkody, która oparłaby się ich działaniu. Padają więc lasy i bagna, a historia zna również fakt zasypania w XVIII w. całej osady Łączki w okolicach Łeby, której domostwa do dzisiaj nie zostały odwiane. Wysokość Mierzei Łebskiej waha się od 0 do 56 m n.p.m. Najwyższym wzniesieniem jest zalesiona Wydma Czołpińska, na której szczycie znajduje się latarnia morska.

Szatę roślinną tworzą silnie zróżnicowane zbiorowiska: wydmowe, wodne, torfowiskowe, łąkowe i leśne. Spotkać tu można naturalne ciągi sukcesyjne: od pionierskich roślin pojawiających się na plaży do typowo nadmorskich borów bażynowych. W drzewostanach dominuje sosna z domieszką brzozy, tworząca charakterystyczne zbiorowiska boru nadmorskiego i boru bagiennego.

Florę Parku tworzy ok. 850 gatunków roślin naczyniowych, 160 gatunków mszaków. Na obszarze Parku oznaczono 250 gatunków porostów, w tym brodaczki i włostki, świadczące o dużej czystości powietrza. 500 gatunków glonów, z których kilkadziesiąt ma tu swoje jedyne stanowisko w Polsce. Na terenie Parku występuje wiele grzybów, w tym chronione: smardz, purchawica olbrzymia, szmaciak gałęzisty, sromotniki.

Rośliny chronione (49 gatunków) to m.in.: widłak torfowy, mikołajek nadmorski, zimoziół północny (relikt borealny), goździk piaskowy, malina moroszka, wrzosiec bagienny, rosiczka okrągłolistna i pośrednia, woskownica europejska, storczyki, widłaki, turzyca piaskowa, kocanka piaskowa, bażyna czarna, poryblin jeziorny, długosz królewski.

Z innych gatunków najbardziej charakterystyczne, to: wrzosy, borówka brusznica, kilka gatunków gruszyczek, trawy (wydmuchrzyca piaskowa, piaskownica nadmorska, piaskownica bałtycka, szczotlicha siwa, kostrzewa czerwona). W niektórych miejscach, np. na wydmie Czołpińskiej, spotyka się rozległe zarośla kosodrzewiny, gatunku tu obcego, wprowadzonego w celu utrwalenia wydmy.

Faunę Parku tworzą m.in.:
- owady - wiele rzadkich motyli, chrząszczy, skoczogonków, ważek i roztoczy,
- w jeziorze Łebsko żyje minóg morski. W wodach jezior z uwagi na okresowe wlewy słonych wód morskich, spotkać można: flądry, dorsze, certy, śledzie.
- płazy - padalec inne jaszczurki, ropuchy, żaby,
- gady - żmija zygzakowata
- 260 gatunków ptaków, w tym 140 gatunków wodnych i błotnych. 2/3 z nich ma tu swe miejsca lęgowe. Ważniejsze ptaki to: orzeł bielik, orlik krzykliwy, orzeł przedni (jedno z kilku stanowisk w Polsce), rybołów, puchacz, ohar, włochatka, bocian czarny, bojownik batalion, kormoran, bernikla białolica, gęś białoczelna, zimorodek, kruk, jastrząb, myszołów, kania, dzięcioł, sikory,
- ssaki: jeleń, sarna, dzik, gronostaj, lis, jenot, borsuk, rzęsorek mniejszy, wydra, bobry. Zdarza się, że z północnych rejonów Morza Bałtyckiego do brzegów dopływają foki i morświny.

W Parku oznakowano 140 km szlaków turystycznych, poprowadzonych przez najbardziej atrakcyjne tereny. W Łebie, Czołpinie i Rowach są miejsca noclegowe w schroniskach, hotelach, pensjonatach lub w kwaterach prywatnych.

Park reprezentuje duże wartości etnograficzne. Znajdują się tu zabytki kultury materialnej grup etnicznych: Kaszubów i Słowińców, m.in. zabudowania we wsi Kluki, gdzie jeszcze po 1945r. żyło kilka słowińskich rodzin.

Do ważniejszych zabytków zaliczają się także:
- kościół w Gardnej Wielkiej z 1282r. (prawdopodobnie w stylu romańskim) przebudowany w XIXw.,
- kościół z 1632r. w Smołdzinie.

Do innych osobliwości okolic parkowych zaliczyć należy górę Rowokół o wysokości 117 m n.p.m. leżącą k. wsi Smołdzino, gdzie mieści się siedziba Parku oraz muzeum przyrodnicze eksponujące florę i faunę Parku. Filie muzeum znajdują się w Rowach i w Rąbce.

Dla upamiętnienia wielowiekowych oporów Słowińców przed germanizacją, nadano Parkowi nazwę Słowiński.

W 1977r. uznany przez UNESCO za rezerwat biosfery, z uwagi na wyjątkowe walory przyrodnicze, w tym obecność unikatowych w skali Europy ruchomych wydm i zachodzące tu procesy eoliczne. Ponadto Słowiński Park Narodowy objęty jest Międzynarodową Konwencją RAMSAR, dotyczącą ochrony siedlisk ptaków wodnych i błotnych.

Wybrzeże Słowińskie
Wybrzeże Słowińskie - region naturalny w północnej Polsce, stanowiący najniższą, położoną najbliżej brzegu morza część Pobrzeża Koszalińskiego. Ciągnie się wąskim pasem od Sarbinowa na zachodzie po Karwię na wschodzie. Powierzchnia 1123 km kw. Wybrzeże ma charakter wyrównany dzięki działalności fal i przybrzeżnego prądu morskiego. W krajobrazie dominują nadmorskie wydmy oraz bagna i przybrzeżne jeziora, oddalone od morza wałami mierzejowymi. Należą do nich: Łebsko, Gardno, Jamno (22,4 km kw.), Bukowo (17,5 km kw.) i Wiecko (10,59 km kw.). Największe obszary bagienne otaczają jeziora Łebsko i Jamno oraz występują w dolinach rzek: Grabowej, Łeby i Piaśnicy (Bielawskie Błota).

Region raczej słabo zaludniony, z kilkoma portami rybackimi zlokalizowanymi w ujściach rzek: Łeba nad Łebą, Ustka nad Słupią, Darłowo nad Wieprzą.

Liczne kąpieliska i ośrodki wypoczynkowe.

W środkowej części regionu utworzono Słowiński Park Narodowy

WOLIŃSKI PARK NARODOWY
Utworzony na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 marca 1960r. (Dz. U. Nr 14, poz. 79 z późn. zm.) do 1 stycznia 1999 r. w województwie szczecińskim - obecnie w województwie zachodnio-pomorskim.

Powierzchnia 11018,82 ha, z czego 165 ha objęto ochroną ścisłą.

Wokół Parku wyznaczono otulinę o powierzchni 3368,64 ha.

W godle Parku znajduje się orzeł bielik.

Reprezentuje przyrodę zachodniej części strefy nadmorskiej.

Obejmuje obszar falistej i pagórkowatej wysoczyzny morenowej w środkowej części wyspy Wolin. Najwyższe wzniesienie Grzywacz (125 m n.p.m.) opadające stromym, wysokim klifem (do 95 m n.p.m. wysokości - Gosań) ku Zatoce Pomorskiej (na północ) i klifem ze skałkami wapiennymi ku Zalewowi Szczecińskiemu (na południe).

Klif - przylegająca do morza wzniesiona część wyspy, która jest bezustannie atakowana przez wodę i wiatry morskie. W wyniku tego procesu obsuwa się brzeg. Zjawisko to przebiega dość intensywnie - przeciętnie 0,8 m rocznie.

Wolin charakteryzuje się typowym krajobrazem polodowcowym, z kilkoma płytkimi jeziorami morenowymi, m.in.: Gardno, Domysławskie, Czajcze, Warnowo, Turkusowe. Cofający się lodowiec przestawił wały silnie wzniesionej moreny czołowej (część dyluwialna), przy której od wschodu i zachodu woda i wiatry usypały nizinną część wyspy (aluwialną). Osobliwość geologiczną stanowią również glacjalne porwaki skał kredowych, z wcześniejszych formacji geologicznych. Na uwagę zasługują także liczne głazy narzutowe, charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Najciekawszym z nich nadano nazwy: "Mieszko I", "Lech, Czech i Rus", "Wydrzy Głaz".

Na obszarze Parku występują lasy bukowe (buczyna pomorska, kwaśna buczyna, buczyna storczykowa, żyzna buczyna), sosnowo-dębowe, nadmorskie bory bażynowe, sosnowo-dębowe bory mieszane z domieszką brzozy i osiki. Głównymi gatunkami lasotwórczymi w Parku są: sosna (74%), buk (18%), dąb (6%) oraz olsza, brzoza, osika, grab i jawor.

Flora naczyniowa Parku liczy 1300 gatunków z czego 46 gatunków objętych jest ochroną prawną, m.in.: wiciokrzew pomorski, mikołajek nadmorski, długosz królewski, zimoziół północny, 8 gat. storczyków, sasanki, pajęcznica liliowata, grzybienie, bluszcz pospolity, honkenia piaskowa, rukwiel nadmorska, widłak spłaszczony, woskownica europejska,

Faunę Parku tworzą między innymi:

Bezkręgowce:
- owady: jelonek rogacz, paź królowej, ciołek, kozioróg dębosz, dyląż garbarz, liczne biegacze,

Kręgowce:
- płazy: ropucha paskówka,
- gady: żmija zygzakowata, gniewosz plamisty, zaskroniec
- 200 gatunków ptaków, m.in.: orzeł bielik, orlik krzykliwy, kania rdzawa, pszczołojad, kobuz, krogulec, jastrząb, sowy, łabędź niemy, mewy,
- ssaki: jeleń, sarna, dzik, borsuk, lis, kuna, wiewiórka, wydra, gronostaj, 1,5 km od Międzyzdrojów znajduje się Rezerwat Pokazowy Żubrów.

Do cennych obiektów przyrodniczych Wolińskiego Parku Narodowego i jego najbliższego otoczenia zaliczonych jest szereg pomników przyrody, głównie starych drzew, m.in. dąb "Prastary" we wsi Wapnica oraz rosnące w Międzyzdrojach dęby "Regalindy", Storrady", "Bolko", "Telesfor", "Wolinianin" i "Szwedzki", jesion "Olbrzym", buk "Władysław" oraz kilkusetletnie cisy pospolite. Do ciekawostek przyrodniczych należą drzewiaste formy jałowca, brzoza brodawkowata (forma plomienna) lub też ukształtowana na dębie głowa żubra.

Bazę turystyczną Parku stanowią Międzyzdroje (hotele, ośrodki wczasowe, domy noclegowe, uzdrowiska). W Parku wyznaczono 3 szlaki turystyczne o łącznej długości 43,5 km.

Wyspa Wolin
Wolin - dawna nazwa Wineta. Jest największą wyspą znajdującą się w całości w Polsce. Od południowego wschodu zamyka Zalew Szczeciński. Od stałego lądu (na wschodzie) oddzielona jest wąską cieśniną Dziwna, a od wyspy Uznam cieśniną Świna.

Powierzchnia wyspy wynosi 265 km kw. Linia brzegowa od strony morza wyrównana, z pozostałych stron z półwyspami i licznymi mniejszymi wysepkami przybrzeżnymi.

Obszar wyspy zbudowany jest głównie z utworów morenowych, aluwiów i piasków morskich. Ważniejsze miejscowości: Międzyzdroje, Wolin, część Świnoujścia.