Powstanie listopadowe - przyczyny, przebieg, skutki. Ogólne informacje.
Przyczyny:
- łamanie konstytucji przez cara
- dążenie do uzyskania własnego, suwerennego państwa
- wieści o wydarzeniach w Europie (rewolucja we Francji, zwycięskie powstania w Belgii i Grecji)
- brutalne postępowanie wielkiego księcia Konstantego (brata cara Aleksandra I) oraz innych urzędników carskich
- plany udziału wojska polskiego w interwencji rosyjskiej w zachodniej Europie
Ważne daty:
29-30 listopada 1830 r. - wybuch powstania listopadowego (noc listopadowa)
1815 r. - powstanie Królestwa Polskiego i nadanie mu konstytucji przez cara Aleksandra I
1828 r. - powstanie tajnej organizacji Sprzysiężenia Podchorążych
1831 r. - wojna polsko-rosyjska :
24-25 lutego 1831 r. - bitwa pod Grochowem (dowodził gen. Józef Chłopicki)
31 marzec 1831 r. - bitwa pod Wawrem i Dębe Wielkim (dowodził gen. Ignacy Prądzyński)
10 kwiecień 1831 r. - bitwa pod miejscowością Iganie
26 maj 1831 r. - bitwa pod Ostrołęką
Ważne postacie:
- Kaliszanie (przywódcami byli bracia Wincenty i Benewentura Niemojowscy) - posłowie, którzy w sejmie wystąpili przeciwko łamaniu konstytucji
- Adam Mickiewicz - należał do Towarzystwa Filomatów
- Walerian Łukasiński - był przywódcą Towarzystwa Patriotycznego
- Piotr Wysocki - stanął na czele Sprzysiężenia Podchorążych
- gen. Józef Chłopicki - parę dni po nocy listopadowej objął dowództwo i obwołał się dyktatorem powstania
- gen. Ignacy Prądzyński - opracował bardzo dobre plany działań wojsk polskich
- gen. Jan Skrzynecki - nie wykorzystał planów sporządzonych przez gen. Ignacego Prądzyńskigo
- gen. Józef Bem - uratował wojsko polskie przed całkowitą katastrofą ; dowodzona przez niego artyleria świetnie osłaniała odwrót wojsk polskich z bitwy pod Ostrołęką
- gen. Henryk Dembiński - na kilka dni objął naczelne dowództwo, jednak wycofał wojska pomimo, że dysponował jeszcze potężnymi siłami
- gen. Jan Krukowiecki - opanował zamieszki, które miały miejsce po klęsce armii polskiej na ulicach
- gen. Józef Sowiński - dowodził obroną w bitwie pod Wolą
Przyczyny klęski powstania:
- przewaga militarna Rosji
- nieudolność, niezdecydowanie i brak wiary w zwycięstwo wodzów naczelnych
- obojętność rządów państw europejskich wobec sprawy powstańczej
- brak decyzji sejmu w sprawie reform dotyczących położenia ludności wiejskiej (a więc w powstaniu nie brało udziału całe społeczeństwo)
Skutki:
- jego uczestników (głównie oficerów i działaczy politycznych) skazywano na śmierć, więzienie lub zsyłano na Syberię
- konfiskowano majątki tych, którzy zdołali wyemigrować
- szeregowych włączano na 25 lat do armii rosyjskiej
- ograniczono autonomię państwa polskiego (car Mikołaj I unieważnił konstytucję, zlikwidował sejm i wojsko polskie, najważniejsze urzędy powierzano już tylko Rosjanom itp. )
- rozpoczęto niszczenie oświaty i kultury polskiej (np. zamknięto polskie uniwersytety w Warszawie i Wilnie, wysyłano do Rosji eksponaty z muzeów i galerii, następowała rusyfikacja ; w szkołach średnich zaczął obowiązywać język rosyjski)