Atmosfera, troposfera, klimat, opady, osady
BUDOWA PIONOWA ATMOSFERY I SKŁAD POWIETRZA
1. Budowa atmosfery jest warstwowa
- Troposfera - znajduje się najbliżej powierzchni Ziemi. W troposferze zawarta jest prawie cała para wodna. Zachodzą w niej procesy kształtujące pogodę i klimat.
- Stratosfera - sięga do wysokości około 50 km. Zachodzą w niej bardzo silne poziome ruchy powietrza. Znajduje się w niej ozonosfera. Ozonosfera jest warstwą ochronną niezwykle ważną dla życia na Ziemi. Pochłania ona szkodliwe promieniowanie.
- Mezosfera - sięga do wysokości ok. 80 km. Następuje w niej ponowny szybki spadek temperatury wraz z wysokością.
- Termosfera - górna granica tej warstwy wynosi 300-800 km, Następuje gwałtowny wzrost temperatury do 1500OC. Występują tu zjawiska zorzy polarnej.
- Egzosfera - przybliżona jej granica znajduje się na wysokości ok. 2 tys. km. Atmosfera stanowi parasol ochronny dla życia na Ziemi.
2. Skład powietrza: azot, tlen, argon, neon, hel, krypton, ksenon, wodór, metan, tlenek azotu.
TEMPERATURA TROPOSFERY
1. Temperatura troposfery w przekroju pionowym
a) gradient suchodiabatyczny jest to wzrost lub obniżenie się temp. suchego powietrza o 1O na każde 100 metrów wysokości
b) gradient wilgotnodiabatyczny jest to wzrost lub obniżenie się temp. wilgotnego powietrza o 0,6OC na każde 100 metrów wysokości
2. Najniższa temperatura - Antarktyda = - 89 OC
Najwyższa temperatura - Dżibuti (Afryka) = 63 OC
CYRKULACJA POWIETRZA NA ZIEMI
1. Masy powietrza i fronty atmosferyczne
a) masy powietrza
- równikowe - występują w strefie okołorównikowej
- zwrotnikowe - występują w strefie wyżów podzwrotnikowych
- polarne - występują w umiarkowanych szerokościach geograficznych
- arktyczne - występują w strefach wyżów okołobiegunowych
b) fronty atmosferyczne
- front arktyczny oddziela powietrze arktyczne od polarnego
- front polarny oddziela powietrze zwrotnikowe od polarnego
- front równikowy oddziela pasaty półkuli północnej i południowej.
2. Ciśnienie powietrza
a) niż baryczny (cyklon) obszar powietrza na którym ciśnienie jest niższe od ciśnienia mas powietrza otaczających
b) wyż baryczny - jest to obszar atmosfery w którym ciśnienie jest wyższe od otaczającego.
3. Masy powietrza wykonują dwa rodzaje ruchów
a) w pionie - prądy wstępujące i prądy zstępujące
c) w poziomie - czyli wiatry, wiatr wieje zawsze od niżu do wyżu
4. Wiatry
- tajfuny - płd.-wsch. Azja
- bora - Wybrzeże Adriatyku
- monsuny - występują głównie w płd.-wsch. Azji
- mistral - wiatr wyst. w Dolinie Rodanu
- tornado - mają mniejszy zasięg niż tajfuny o niższym zasięgu
OPADY I OSADY ATMOSFERYCZNE
1. Wilgotność powietrza to zawartość w nim pary wodnej
Wilgotność bezwzględna - to zawartość pary wodnej w atmosferze w jednostce objętości powietrza
Wilgotność względna - miara nasycenia powietrza, Wilgotność powietrza nasyconego wynosi 100%.
2. Rodzaje chmur ze względu na:
a) Chmury niskie
- stratus (warstwowo-niskie)
- nimbostratus (warstwowo-deszczowe)
- straocomulus (kłębiasto-warstwowe)
- cumulus (kłębiaste)
b) Chmury średnie
- altostratus (warstwowe średnie)
- altocomulus (kłębiaste-średnie)
c) Chmury wysokie
- cirrus (pierzaste)
- cirrostratus (warstwowo-pierzaste)
- cirrocomulus (kłębiasto-pierzaste)
3. Rodzaje opadów atmosferycznych: deszcz, śnieg, grad.
4. Rodzaje osadów atmosferycznych: rosa, szron, sadź i gołoledź.
POGODA A KLIMAT
1. Pogoda - to stan fizyczny atmosfery w danej chwili
Klimat - to charakterystyczny dla danego obszaru zespół zjawisk i procesów atmosferycznych kształtujących się pod wpływem właściwości fizycznych i geograficznych tego obszaru, określony na podstawie wieloletnich obserwacji.
2. Składniki pogody: ciśnienie, wiatr, zachmurzenie, nasłonecznienie, temperatura powietrza, opady.
3. Czynniki klimatotwórcze: szerokość geograficzna i związane z nią oświetlenie Ziemi, odległość od mórz i oceanów, prądy morskie, wysokość n.p.m., ukształtowanie terenu, szatę roślinną, pokrywę śnieżną.
4. Strefy klimatyczne wyróżniamy ze względu na przebieg temp. i ciśnienia.
5. Wyróżniamy typy klimatu, w zależności od:
- odległości od zbiornika wodnego (morski, przejściowy, kontynentalny)
- sumy opadów (wybitnie wilgotny, wilgotny, suchy, wybitnie suchy)
6. Wyróżniamy typy klimatu, w zależności od:
a) odległości od zbiornika wodnego (morski, przejściowy, kontynentalny)
b) sumy opadów (wybitnie wilgotny, wilgotny, suchy, wybitnie suchy)
7. Strefy klimatyczne i ich charakterystyka
a) Okołorównikowa (śr. roczna temp. 20OC, pory roku wyznacza rozkład opadów)
- równikowy (ponad 20OC przez cały rok, opady = 2000 mm, najwyższe przy zenitalnych położeniach Słońca)
- podrównikowy wilgotny (ponad 20OC przez cały rok, opady = 1000-2000 mm)
- podrównikowy suchy (znaczne wahania temp., opady = 1000 mm)
b) Zwrotnikowa (śr. roczna temp. powyżej 20OC, temp. najzimniejszego miesiąca = 10 OC - 20 OC, opady głownie latem)
- zwrotnikowy suchy (duże wahania temp., brak opadów, występują gwałtowne ulewy)
- zwrotnikowy morski (małe wahania temp., dużo opadów)
- monsunowy gorący (małe wahania temp., duże opady w czasie monsunu letniego)
c) Podzwrotnikowa (śr. temp. roczna 10OC - 20 OC, śr. temp. najchłodniejszego mies. jest 0 OC - 10 OC, opady w chłodnej porze roku)
- śródziemnomorski (gorące lata, opady wyst. zimą)
- podzwrotnikowy monsunowy (gorące lata, duże opady podczas monsunu letniego)
- podzwrotnikowy suchy (duże wahania temp., mało opadów)
d) Umiarkowana (śr. temp. 0 OC - 10 OC)
- umiarkowany ciepły (morski, lądowy, przejściowy, monsunowy)
- umiarkowany chłodny (morski, lądowy)
e) Okołobiegunowa (śr temp. poniżej 0 OC)
- subpolarny (najcieplejszy miesiąc = powyżej 0 OC, opady z przewagą śniegu) polarny (mrozy przez cały rok, opady śniegu)