Ciekawe sposoby rozsiewania nasion przez rośliny

Rośliny niesamowicie przystosowały się do rozsiewania swych nasion. Rozsiewają one nasiona bardzo często przy udziale różnych zwierząt, (zwierzęcosiewność) np. rozsiewanie nasion przez nietoperze nazywamy chiropterochorią; przez zwierzęta które zjadają owoce z niestrawnymi nasionami, np. ślimaki zjadają poziomki, ptaki jarzębinę czy jemiołę, taki sposób to endozoochoria; rozsianie nasion przez owady to entomochoria; rozsiewanie poprzez przenoszenie na powierzchni ciała zwierząt, np. psów to epicoochoria (tak nasiona rozsiewają łopian, przytulia czy osty); również ptaki rozsiewają nasiona, a proces ten to ornitochoria (od słowa ornitologia czyli nauka o ptakach)

Jednak nie tylko zwierzęta służą rozsiewaniu nasion roślin. Nawet ludzie rozsiewają nasiona a taki proces nazywamy antropochorią ; rozsianie nasion przy udziale wiatru jak, np. u brzozy czy wierzby to anemochoria; niektóre rośliny same rozsiewają nasiona (fiołek czy groch) i nazywamy ten proces autochorią (a prościej - samosiewnością). Również siły przyrody "pomagają" roślinom w rozsiewaniu nasion, np. hydrochoria czyli nasiona są rozsiewane przez wodę. Nasiona i owoce pozwoliły roślinom opanować Ziemię. W ich wnętrzach chronione są zarodki czyli początki nowego organizmu przez mocne "łupiny. W stanie "uśpienia" odbywają jedyną podróż w swoim życiu, trwającą niekiedy wiele lat. Czasem nasiona trafiają na tereny nie skolonizowane przez ten właśnie gatunek, a kiełkujące z nich rośliny stają się pierwszymi osadnikami. Rośliny podróżują wykorzystując rozmaite środki transportu.

Podczas roku rośliny pokonują różne "wędrówki". Nazywamy je krokami biologicznymi roślin. Dla wierzby wynosi on od 580 -840 m/rok, a dla sosny zwyczajnej od 19 -55m/rok. W rozsianiu nasion uczestniczą różne przypadki, np. powodzie czy silne wiatry. W zależności od podstawowych sił biorących udział w rozprzestrzenianiu nasion można wyróżnić dwa podstawowe sposoby ich rozsiewania: siłami pochodzącymi z samej rośliny lub siłami pochodzenia zewnętrznego. Samosiewność to rozsiewanie nasion przy użyciu własnych sił (jak już wcześniej podałem tak nasiona rozsiewają fiołek czy groch). Siła rośliny jest bardzo często niewielka, więc nasiona przedostają się na niewielkie odległości od rośliny macierzystej (powstają w ten sposób kwiatostany różnych rodzajów kwiatów)

Dość specyficznym sposobem rozsiewania jest rozsiewanie przez ogień. W rodzinie srebrnikowatych, występującej w Australii, owoce otoczone są nitkami pręcików i tworzą z nimi wielką obłą szczotkę. Otwierają się tylko wtedy, jeżeli ogarnie je ogień. Pod wpływem wysokiej temperatury palących się suchych nitek pręcików-owoce pękają i rozrzucają nasiona. Padają one na spopieloną ziemie, której sole alkaiczne chłoną wilgoć z powietrza i dostarczają nasionom wilgoci potrzebnej do wykiełkowania. Przykładem tego typu rozprzestrzeniania nasion jest rodzaj Banksia.

Obcosiewność odbywa się przy wykorzystaniu sił pochodzących spoza rośliny. Wiatr jest znakomitym środkiem transportu przede wszystkim dlatego, że pojawia się w każdym niemal zakątku lądu. Wiele roślin o cięższych nasionach, aby powędrować jak najdalej, zaopatruje swe owoce w specjalne urządzenia, które mają stosunkowo duże, szerokie skrzydła o rozmaitym kształcie. U klonów, wiązów i grabów są to szerokie, cienkie skrzydełka o mocnym wewnętrznym szkielecie, pomagające nasionom dłużej utrzymać się w powietrzu. Bardzo często nasiona i owoce mają włoski odgrywające jednocześnie rolę skrzydeł i spadochronu. Puchate parasolki unoszące nasiona mniszków, powstały z kielichów kwiatowych. Aparat lotny dębika ośmiopłatkowego to wyrośnięta, długa, owłosiona szyjka słupka. Owocostany perukowca podolskiego rozprzestrzeniają się dzięki owłosionym szypułkom płonnych kwiatów. Wierzbówki, dzięki niezmiernie małym i opatrzonym gęstym puchem nasionom, szybko i masowo opanowują nowe siedliska.

Są rośliny, które "pomagają" wiatrowi w wyrzucaniu drobnych nasion z owoców i przeniesieniu ich na dalsze odległości. Owoce lub owocostany umieszczone są na szczycie długiej i sprężystej łodyżki. Wiatr kołysząc nią pomaga w wysypywaniu nasion, a silniejsze jego podmuchy mogą unosić je ze sobą. Dla wielu nasion szybujących w powietrzu barierą nie do przebycia mogą być zarośla, płoty, ogrodzenia.

Niektóre rośliny rodzą owoce zbyt ciężkie by mogły wzbić się w powietrze. Mogą one być za to wleczone lub toczone po ziemi, na przykład czerwone, rozdęte owoce miechunki. Pędzone przez wiatr mogą być także większe fragmenty lub całe rośliny. Kruche pędy gipsówki łatwo odłamują się od korzenia i w całości toczą się po ziemi, gubiąc po drodze nasiona. Ten sposób rozsiewania się popularny jest szczególnie wśród roślin stepów, półpustyń i pustyń. Ważną rolę w rozsiewaniu roślin odgrywa płynąca woda. Rzeki są drogami, po których w dół ich biegu przemieszczają się liczne gatunki roślin. Np. rośliny górskie przemieszczają się z wyższych pięter górskich wzdłuż rzek i potoków. Wiele gatunków roślin wodnych ma nasiona przystosowane do rozsiewania przez wodę. Mogą one przez pewien czas utrzymywać się na wodzie dzięki powietrzu zawartemu w śluzowatej otoczce. Stopniowo otoczka rozpuszcza się i nasienie opada na dno, gdzie kiełkuje, często po przepłynięciu pewnej odległości. Tak jest u grzybieni i grążela żółtego. Również wiele gatunków roślin tropikalnych jest przenoszone na sąsiednie wyspy za pomocą prądów morskich.

Zwierzęcosiewność polega na przenoszeniu nasion przez zwierzęta. Nasiona wielu roślin odbywają dalekie podróże w przewodzie pokarmowym zwierząt. Połykają one nasiona, jak u cisa będącego dla większości ssaków śmiertelną trucizną, bądź owoce, jak u głogów, borówek, jeżyn i poziomek. Niejednokrotnie rośliny tak "uzależniły się" od zwierząt, że ich nasiona mogą wykiełkować dopiero po zmiękczeniu twardych łupin przez soki trawienne.

Przynętą dla zwierząt jest smakowity miąższ owoców, ich zapach oraz barwa. Ptaki szczególnie żywo reagują na czerwono zabarwione owoce, na przykład jarzębiny, bzu koralowego, niektórych kalin i trzmielin. Dużym powodzeniem cieszą się także lśniące, czarne owoce bzu czarnego. Białe owoce jemioły pojawiają się zimą, gdy ptaki szczególnie silnie odczuwają brak pożywienia. Otoczenie nasion kleistą substancją sprawia, że łatwo czepiają się dzioba i piór, a połknięte, po wydaleniu przez ptaka, natychmiast przyklejają się do gałęzi.

Czasem zwierzęta, przenosząc owoce z miejsca na miejsce, gubią je po drodze. Niektóre zwierzęta gromadzą zapasy nasion w ukrytych pod ziemią i ściółką spiżarniach, o których często zapominają. Sójki sieją w ten sposób żołędzie i bukiew. Orzechówki upodobały sobie nasiona limby. Zakopują je w skalnych szczelinach, stwarzając w ten sposób limbowym "orzeszkom" znakomite warunki do kiełkowania. Niekiedy dzięcioły, chcąc wydostać pożywne nasiona z szyszek świerków lub sosen, mocują je w szczelinach kory innych drzew. Podczas "obróbki" szyszek w tych podręcznych kuźniach wiele nasion wypada na ziemię, dając początek młodym drzewom. Wiewiórki pracowicie zakopują w ziemi orzechy laskowe, żołędzie i orzeszki buków.

Wiele roślin rozsiewa nasiona lub owoce dzięki przyczepianiu się ich haczykowatych kolców, wyrostków, zadr i innego rodzaju zaczepów do piór i sierści zwierząt. U niektórych gatunków z rodziny różowatych, na przykład u kuklików w haczykowaty organ czepny przekształcona jest szyjka słupka.

Niektóre gatunki roślin wykształciły na powierzchni nasion jadalne wyrostki zwane elajosomami bądź ciałkami mrówczymi, które mrówki zjadają lub gubią w trakcie transportu do mrowiska. Są one prawdziwym mrówczym przysmakiem. W ten sposób rozsiewają się przede wszystkim rośliny runa leśnego: przylaszczki, zawilce, kokorycze, śnieżyczki czy
niektóre trawy.

Rośliny wykorzystują do swojego przemieszczania środki transportu. Przekraczają granice krajów ukryte w różnych zakamarkach pojazdów, uwalniają się w różnych miejscach i zaczynają podbój nowych terenów.

W wielu przypadkach również człowiek transportuje nasiona wewnątrz przewodu pokarmowego. Człowiek może rozsiewać nasiona świadomie- są to nasiona roślin użytkowych dostarczających pożywienia, materiału budowlanego lub surowców przemysłowych lub nieświadomie - na ubraniu, z towarami czy majątkiem.