Ciało człowieka - budowa, podstawowy opis wybranych narządów

CIAŁO CZŁOWIEKA
Szkielet tworzy rusztowanie podtrzymujące miękkie części ciała, by oparły się sile grawitacji. Podpiera i ochrania narządy wewnętrzne, które dzięki niemu nie obijają się o siebie. Czaszka chroni mózg, a żebra osłaniają płuca, serce i główne naczynia krwionośne. Mięśnie wprawiają ciało w ruch. Gdy się kurczą (ściągają) , napierają na kości, które zginają się w stawach. Mięśnie nie potrafią popychać, lecz tylko ciągnąć; dlatego do poruszania stawu potrzebne są dwa mięśnie: jeden go zgina, a drugi wyprostowuje. Mięso, które spożywamy, to nic innego jak mięśnie zwierzęcia.

KOŚCI
Kości są również mocne jak niektóre gatunki stali, ale ważą pięć razy mniej. Składają się na solidny,lekki szkielet, do którego umocowane są miękkie części ciała. Kości zbudowane są z tkanki kostnej przesyconej twardymi substancjami mineralnymi zawierającymi wapń i fosfor. Mieszanina ta powoduje, że są one wytrzymałe. Wnętrze licznych kości wypełnia szpik kostny. Zawiera on naczynia krwionośne, które zaopatruje kości w substancje odżywcze i tlen. Szpik jest też miejscem, gdzie stale powstawiają nowe czerwone i białe krwinki. Gdy płód rośnie w łonie matki, jego kości rozwijają się powoli. Początkowo są budowane z miękkiej substancji, zwanej chrząstką. Rosnąc, chrząstka pszekształca się w zasadzie w kości, z wyjątkiem tych części, które pozostają elastyczne, jak koniec nosa i uszy. Zagnij je, a poczujesz pod palcami chrząstkę. Chrząstka znajduje się także w kościach ludzi dorosłych. Tworzy gładkie powierzchnie na styku kości, w przegubach. Różnokształtne stawy pozwalają kością poruszać się w określony sposób.

MIĘŚNIE
Niemal wszystkie zwierzęta mają mięśnie, które - dzięki zdolności kurczenia się (skracania) - umożliwiają ruchy całego ciała lub jego części. Mięśnie skurczone nie mogą się same wyprostować - umożliwiają im to mięśnie prostujące. Mięśnie kurczą się pod wpływem bodźców (informacji) przenoszonych przez układ nerwowy. Zużywają przy tym wiele energii, którą uzyskują ze składników pokarmowych.
W ciele ludzkim są trzy rodzaje mięśni. Pierwszy stanowią te, które przyczepione są za pośrednictwem ścięgien do kości szkieletu i poruszają ciało, czyli mięśnie szkieletowe. Mięśnie tego typu działają tylko wtedy, kiedy tego chcemy. Dlatego można je nazwać mięśniami ruchu dowolnego. Gdy chcemy się poruszyć, mięśnie takie zmieniają położenie układu kostnego, zginając go w stawach. Mięśnie drugiego typu kurczą się bez naszej świadomości. Można je więc nazwać mięśniami niezależnymi od woli. Są to mięśnie trzewne, na przykład mięśnie układu pokarmowego. Odrębną, trzecią kategorię stanowi mięsień sercowy, który może pracować, nie męcząc się, przez długie lata.

Kość udowa jest najdłuższą kością. Jej główka przylega do panewki kości biodrowej, a drugi koniec stanowi część stawu kolanowego.
Kości zwierząt zbudowane są tak samo jak ludzkie.

Człowiek ma 639 mięśni ruchowych. Stanowią one prawie połowę ogólnej masy ciała. Człowiek siedzi na największych i najmocniejszych mięśniach swego ciała. Są to mięśnie pośladkowe; pracują, gdy siedzisz lub kiedy wspinasz się do góry.

SERCE
Serce jest szczególnym rodzajem pompy zbudowanej z tkanki mięśniowej, tłoczącej krew która krąży w ciele. Krew płynie przez rurki zwane naczyniami krwionośnymi, a u niektórych zwierząt przez tak zwane zatoki. Takie serca mają wszystkie zwierzęta kręgowce, a także większość dużych zwierząt bezkręgowych.

Serce ludzkie to duży narząd, umieszczony z lewej strony klatki piersiowej. Składa się z czterech jam: dwóch komór i dwóch przedsionków. Ich silne skurcze są uderzeniami serca, które czujemy w piersi.
Krew wypompowana z serca przechodzi przez grubościenne naczynia krwionośne, zwane tętnicami. W nadgarstkach i szyi przebiegają one blisko powierzchni skóry, dzięki czemu wyczuwasz swoje tętno (puls) . Jest to fala krwi płynącej z serca przez arterie (tętnice) . Puls wskazuje, jak prędko bije serce. Normalny rytm u osoby dorosłej waha się od 65 do 85 uderzeń na minutę (przeciętnie 70) , a u dzieci do lat 7 wynosi około 90 uderzeń.

BICIE SERCA
Między uderzeniami serce odpoczywa i napełnia się krwią żylną. Zastawki blokują dopływ krwi tętniczej. Przedsionki kurczą się, wtłaczając krew do komórki. Komory kurczą się, wtłaczając krew do tętnic. Zastawki zapobiegają powrotowi krwi do przedsionków. Przedsionki ponownie napełniają się krwią.

KRĄŻENIE KRWI
Przepływ krwi w organizmie nazywamy krwiobiegiem. Krew płynie z serca tętnicami, które rozgałęziają się najpierw na tętnice średniej wielkości, a te z kolei na tysiące węższych, bardzo cienkich naczyń krwionośnych, zwanych włosowatymi. Naczynia te przechodzą w żyły, którymi krew płynie z powrotem do serca. W ten sposób obieg krwi jest zamknięty. Lewa połowa serca pobiera krew z płuc i pompuje do tkanek ciała. Prawa połowa pobiera krew z tkanek ciała i pompuje do płuc.

Rytm uderzeń serca jest regulowany przez mózg. Jeżeli organizm musi wykonać ciężką pracę, na przykład bieg, mózg nakazuje sercu przyspieszenie czynności. Znaczy to, że krew ma dostarczyć mięśniom więcej tlenu i substancji pokarmowych.

CHOROBY SERCA
Choroby serca należa do najczęstszych chorób wieku średniego i starości. Palenie papierosów i zbyt duża ilość spożywanego tłuszczu prowadzi do zwężenia tętnic, co bardzo obciąża serce. Musi ono pompować krew mocniej, by przepchnąć ją przez te zwężone tętnice. Ten mocniejszy napór nazywamy wysokim ciśnieniem krwi. Można je obniżyć za pomocą leków, ale w poważniejszych przypadkach konieczna jest operacja chirurgiczna.

Obieg krwi jest zamknięty. Krew przepływa z prawej komory serca do płuc i wraca do lewego przedsionka, następnie płynie z lewej komory do wszystkich narządów ciała (oprócz płuc) i powraca do prawego przedsionka.

KREW
Krew to swoista płynna tkanka, zaliczana do tkanki łącznej, krążąca w układzie naczyniowym kręgowców. Wszystkie zwierzęta kręgowe i większość bezkręgowców mają jakiś rodzaj krwiobiegu. Ale nie u wszystkich funkcjonuje on jednakowo.

Krew kręgowców składa się z płynnego osocza, w którym zawieszone są różne komórki: krwinki czerwone (erytrocyty) , krwinki białe (leukocyty) oraz płytki krwi. Krew doprowadza do tkanek tlen pobierany w płucach (lub skrzelach) i odprowadza z płuc (skrzeli) dwutlenek węgla.

Rozprowadza też substancje odżywcze, wchłonięte w przewodzie pokarmowym, oraz hormony, odprowadza do narządów wydalniczych (nerki, gruczoły potowe) szkodliwe produkty przemiany materii. Krew kręgowców, w tym człowieka, jest czerwona. Taki kolor nadaje jej barwnik znajdujący się w krwinkach czerwonych, zwanych hemoglobiną. Hemoglobina jest białkiem, które przenosi tlen z płuc do wszystkich komórek organizmu.

Krew może nas chronić przed zakażeniem w różny sposób. Po pierwsze, może zasklepiać rany lub inne uszkodzenia na skórze, ponieważ szybko krzepnie, co powstrzymuje dalszy jej upływ. Równocześnie zapobiega zanieczyszczeniu rany i nie dopuszcza zarazków. Po wtóre, pewien rodzaj leukocytów (limfocyty) wytwarza przeciwciała. Po trzecie, inne białka ciała krwi, będące fagocytami (komórkami żernymi) , niszczą zarazki, które dostały się do organizmu. Istnieje kilka rzadkich chorób krwi, takich jak hemofilia czy białaczka, zwana też leukemią. Hemofilia jest chorobą dziedziczną. Polega na braku krzepliwości krwi. Białaczka to nowotworowa choroba krwi. Powstaje wtedy, gdy organizm wytwarza za dużo białych ciałek krwi.

Kropla krwi zawiera około 100 milionów czerwonych ciałek. Każdej sekundy ulegają rozkładowi 2 miliony czerwonych ciałek, które natychmiast zastępowane są przez nowe.
Krew homarów jest jasnobłękitna, ponieważ taki kolor nadaje jej barwnik zwany hemocjaniną (zawierający związki miedzi) , który rozprowadza tlen po organizmie.

WĄTROBA
Wszystkie kręgowce mają wątrobę. U dorosłego człowieka waży ona ponad 1 kg, jest koloru czerwonobrązowego i znajduje się w nadbrzuszu.
Do wątroby wpływa krew z produktami rozkładu pokarmu. Gruczoł ten magazynuje niektóre substancje odżywcze, takie jak witaminy, sole mineralne i glukozę (cukier). W wątrobie zachodzą dalsze przemiany niektórych składników. Zbędne białka są magazynowane w postaci węglowodanów lub tłuszczów, a to, co pozostaje, jest przetwarzane w nieszkodliwy produkt przemiany materii - mocznik, który wydalają nerki. Wątroba może też przetwarzać szkodliwe substancje, takie jak alkohol i jady bakteryjne. W pęcherzyku żółciowym wątroby wytwarzana jest żółć niezbędna do rozkładu tłuszczów roślinnych i zwierzęcych.

NERKI
Nerki występują u wszystkich ryb, płazów, gadów, ptaków i ssaków. Filtrują one krew, usuwając szkodliwe produkty przemiany materii oraz nadmiar wody. Odfiltrowany przez nerki płyn nazywa się moczem. Ludzie mają dwie nerki w kształcie fasoli. Każda z nich jest połączona z pęcherzem za pomocą moczowodu. Mocz przepływa z nerek przez moczowody do pęcherza, a następnie jest wydalany. Krew wpływa do nerek pod wysokim ciśnieniem tętnicą nerkową. Dociera do miliona maleńkich rurek, zwanych nefronami, w których wytwarzany jest mocz. Główną częścią składową moczu jest mocznik - końcowy produkt przemiany białkowej. Krew odpływa z nerek żyłami wrotnymi.

Usuwając nadmiar wody i szkodliwe produkty przemiany materii nerki "oczyszczają" krew. Jeżeli przestają one pracować, ich funkcję musi przejąć urządzenie do dializy. W takim wypadku krew oczyszcza się, przepływając przez dializator trzy razy w tygodniu po kilku godzin dziennie. Jeżeli istnieje taka potrzeba i możliwość, dokonuje się przeszczepu nerki.

Nerki ludzkie filtrują krew 50 razy dziennie.

Jeżeli jedna nerka przestaje pracować, druga powiększa się i przejmuje jej funkcje.