Przedstaw i oceń udział Polaków w I wojnie światowej.

Podczas wybuchu I wojny światowej ziemie polskie były pod zaborami okupantami byli Rosja, Niemcy, Austro-Węgry, nic nie zapowiadało, że sam wybuch wojny zmieni sytuację Polaków. W tym konflikcie zaborcy stanęli po przeciwnych stronach, każdy z nich miał inne interesy. Zaborcy nie zamierzali angażować Polaków, lecz wielkie poniesione przez nich straty pomału zmieniały ich nastawienie. Państwa mocarstwowe pragnęły zdobyć Polaków jako żołnierzy, dlatego też pierwsze wystąpiły Niemcy i Austro-Węgry z odezwą już na początku sierpnia 1914 roku zapewniając, że tylko oni zapewnią Polakom autonomię, co prawda pod ich skrzydłami. Odpowiedzią Rosji była odezwa z 14 sierpnia, 1914 w której zapewniali, że Polska może zjednoczyć się „pod ich skrzydłami” i na ich warunkach.

Polacy zrozumieli, że ten konflikt może być szansą dla nich do uzyskania niepodległości. Najwięcej swobody mieli na terenach Galicji, która wchodziła w skład zaboru Austro-Węgierskiego. Na tych terenach powstały z inicjatywy prezesa koła Polskiego prezydenta Krakowa doktora Juliusza Leo, za zgodą rządu i czynników wojskowych polskie formacje zbrojne zwane Legionami. Powstały dwa Legiony: I Legion Zachodni i II Legion Wschodni. Dowództwo nad Legionami obieli generałowie Austriaccy narodowości polskiej, na czele Legionu Zachodniego stanął gen. Baczyński a Legionu Wschodniego gen. Pietraszkiewicz. Józef Piłsudski został dowódcą 1 pułku w Legionie Zachodnim. Do Wschodniego weszli głównie dawni członkowie „Sokoła” i Drużyn Bartoszowych do Zachodniego członkowie organizacji strzeleckich. Legiony w pełni podporządkowane komodzie austro-węgierskiej, przysięgę miały składać według formuły przyjętej w austriackim pospolitym ruszeniu. Zachowany został język polski służbowy i polska komenda. Nie istniały stopnie oficerskie, tylko funkcje dowódcze komendanta kompani, batalionu itp. W tym okresie politycznie pojawiły się cztery orientacje na
- Rosję – Dmowski uważał, że największym zagrożeniem są Niemcy, a Rosjanie bronią naszej kultury słowiańskiej, zjednoczą nasze ziemie i nadadzą szeroką autonomie pod panowaniem cara
- Austro-Węgry – konserwatyści zakładali dołączenie królestwa polskiego do Galicji i przekształcenie monarchii Habsburgów, w trialistyczne państwo Austro-Węgry-Polska
-orientacja rewolucyjna – SDKPiL, uważało, że niepodległość jest szkodliwa dla sprawy proletariatu, jednak pogląd ten był sprzeczny z poglądami Polaków.

Z wyżej wymienionych Legionów, Legion Wschodni został rozwiązany jeszcze przed przysięgą, ponieważ dowódcy i żołnierze nie chcieli przysięgać cesarzowi Niemiec, Niemiec żołnierzy tego Legionu powstały brygady:
- I Brygada pod dowództwem brygadiera J. Piłsudskiego
- II Brygada pod dowództwem płk J. Hallera
- III Brygada pod dowództwem płk S. Szpetyckiego.

Łącznie w Legionach służyło około 20-tyś żołnierzy, były one często reorganizowane a walczyły niektóre po stronie Rosji niektóre po stronie państw centralnych. Korpus dowodzony przez gen. Hallera stoczył ciężką bitwę na Ukrainie pod Kaniowem, cześć żołnierzy udało się zbiec z niewoli niemieckiej między innymi Haller. Przedostał się on przez Murmańsk do Francji, gdzie w połowie 1917r. na mocy dekretu prezydenta Francji zaczęła tworzyć się armia polska we Francji. Oddziały te zawiązane przez Francję były w zasadzie tworzone bez wiedzy polityków polskich. Pierwsze oddziały w pełni uformowano na początku 1918r., a wręczenie sztandarów odbyło się 22 czerwca, z udziałem prezydenta Francji oraz Romana Dmowskiego. Oddziały te liczące około 25-tyś żołnierzy niebyły siłą militarnie strategiczną, ale miały liczyć się w polityce, w walce o przejęcie władzy w kraju. Część oddziałów zdążyła wziąć udział w walkach na froncie zachodnim, natomiast całość oddziałów została przerzucona do kraju w 1919r. Także we Francji powstał oddział tzw. bajończyków oddział ten zawiązał się w 1914r., ale już w 1915r. został całkowicie rozbity pod Arras.

Durzą rolę w walkach odegrał J. Piłsudski początkowo jako komendant I Brygady, a następnie po kryzysie przysięgowym, gdzie szeregowcy i oficerowie Królestwa zostali internowani; szeregowców początkowo osadzono w Szczypiornie pod Kaliszem, a grudniu 1917r. w Łomży, oficerów osadzono w Beniaminowie. Natomiast opornych legionistów - Galicjan, których było 3,5-tyś wcielono do armii austro-węgierskiej i wysłano na front włoski. W nocy z 21 na 22 lipca internowano Piłsudskiego i Sosnkowskiego, przewieziono ich do Magdeburga. Piłsudski powraca do Warszawy 11 listopada 1918r., witany był entuzjastycznie, obwołano go komendantem narodu polskiego. Dzień 11 listopada świętujemy obecnie jako święto narodowe.

Wyżej opisałem poczynania większości żołnierzy, lecz w okresie I wojny światowej durzą rolę odegrali również politycy jak np. Paderewski w USA, co doprowadziło do zainteresowania prezydenta W. Wilsona sprawą polską i poparcia naszej niepodległości. Polacy walczyli na wszystkich frontach I wojny światowej, walki u boku zaborców i nie tylko spełniły oczekiwania naszych rodaków. Niepodległość została odzyskana. W czasie tych wszystkich walk zginęło wielu naszych rodaków. Uważam, że cierpienia poniesione podczas wielkiej wojny, upokorzenia oraz bardzo ciężka i wyczerpująca walka, poniesione ofiary – wszystko to miała swój szczytny cel – odzyskanie wolności dla narodu polskiego. Walczyli zarówno żołnierze, jak i ludność cywilna, która rozbrajała żołnierzy okupantów np. w Warszawie jak i innych miastach. Cel tan został osiągnięty, dlatego właśnie mogę napisać, że udział Polaków zmienił bardzo wiele na lepsze.