Pierwsze miasta

Pierwsze większe osiedla miejskie powstały na Bliskim i Środkowym Wschodzie w Mezopotamii i w dolinie Indusu. Stanowiły one centrum rozwoju wspaniałej cywilizacji, która się tam wykształciła.

Miasta mogły powstać dopiero, gdy ludzie nauczyli się, jak osiedlać się i żyć w jednym miejscu. Proces ten zaczął się jakieś 10-12 tysięcy lat temu na dużym obszarze Bliskiego Wschodu, rozciągającym się od dzisiejszej Turcji po Iran. Ludzie zamieszkujący ten region byli wcześniej łowcami i zbieraczami, jednak stopniowo zaczęli zajmować się rolnictwem i skupiać w małych społecznościach, hodując zwierzęta i uprawiając zboże. Jednak te osady nie były miastami. Miasto nie tylko jest większe od wsi, lecz mieszka w nim o wiele więcej ludzi niezajmujących się rolnictwem rzemieślników, kupców, kapłanów, żołnierzy i urzędników. Aby mogły istnieć miasta, rolnicy muszą być w stanie wyprodukować nadwyżkę żywności, żeby nakarmić ludzi niezajmujących się produkcją rolną, których szczególne umiejętności były niezbędne do rozwoju tego, co nazywamy cywilizacją. Jednak dość duże osiedla pojawiły się zadziwiająco wcześnie.

Miasto znane z Biblii pod nazwą Jerycho było stale zamieszkane na długo przed rokiem 8000 przed naszą erą, a Catal Huyuk (czyt. czatal hjujuk), starożytna osada odkryta w Turcji, rozkwitała od około 6500 roku p.n.e. do roku 5500 p.n.e. Jednak nasza wiedza o tych miastach jest ograniczona, ponieważ nie ma na ich temat informacji w źródłach pisanych. Pismo powstało później, przed rokiem 3000 p.n.e. w Sumerze (dziś południowy Irak). Sumer W przeciwieństwie do ziem położonych dalej na północ, w Sumerze nie było terenów gotowych pod uprawę. Żyzne gleby mogły wydać bogate plony tylko po osuszeniu mokradefi i starannym zirygowaniu gruntów. Do stworzenia i utrzymania systemu nawadniającego potrzebny był dobrze zorganizowany wysiłek całej populacji. W Sumerze szybko wykształcił się wydajny system gospodarki, który przyniósł dobrobyt. Państwo podzieliło się wkrótce na niezależne miasta-państwa obwarowane murami, wśród których były Ur, Uruk, Kisz, Lagasz i Nippur, każde z nich funkcjonujące jako "stolica" dla wielu okolicznych osiedli i wiosek. W Sumerze niewiele było bogactw naturalnych. Niedobór drewna i kamienia, zbyt ciężkich, aby je sprowadzać z daleka w naprawdę dużych ilościach, powodował, że większość domów budowana była z cegieł wykonanych z błota, wysuszonych w słońcu lub wypalonych w piecu. Biorąc pod uwagę nietrwalość materialu, zadziwiającejest,jak wiele tych kruchych budowli przetrwafio. Są to ziguraty, wysokie piramidy ze schodami na ścianach, które niegdyś prowadziły do świątyni lub kapliczki jakiegoś bóstwa. Każde z miast miasto swego własnego boga i zbudowane bylo wokół dominującej nad nim budowli sakralnej. Kapłani najprawdopodobniej posiadali w Sumerze spory zakres władzy, tam także wykształciły się najstarsze formy monarchii. Poza tym w Ur, za panowania króla Ur-Nammu, spisano pierwszy kodeks prawny. Sumerowie wnieśli swój wkład do rozwoju cywilizacji także dzięki wynalezieniu pierwszych pojazdów na kolach, kota garncarskiego i przede wszystkim pisma. Zaczynając od prostych spisów i pisma obrazkowego, Sumerowie wynaleźli w końcu pismo klinowe, w formie charakterystycznych znaków rytych specjalnym dłutem w mokrej glinie, którą potem suszono, uzyskując względnie trwały zapis informacji. W zapisie klinowym zachowały się najstarsze dzieła literatury światowej oparte na mitach i legendach Sumerów. Indus W Sumerze cywilizacja rozwinęła się kilkaset lat przed tym, jak pojawiła się cywilizacja starożytnego Egiptu.

Oprócz Sumeru przed rokiem 2000 przed naszą erą rozwinęła się już tylko jedna cywilizacja; była to tajemnicza kultura miast położonych w dolinie Indusu (we współczesnym Pakistanie) około 2500 lat przed naszą erą. Poza ruinami miast-państw Mohendżo Daro i Harappy niewiele pozostało po tych zdumiewających wczesnych cywilizacjach. Ponieważ nie potrafimy odczytać nielicznych pozostałych fragmentów pisma obrazkowego tam stworzonego, nie wiemy kim byli pradawni mieszkańcy doliny Indusu czy jak udało im się wybudować te wspaniałe miasta. Miasta w dolinie Indusu zbudowane były na planie w kształcie siatki, z prostymi ulicami krzyżującymi się pod kątem prostym. Takie zaawansowane cywilizacyjnie rozwiązanie wskazuje na to, że musiały one być wybudowane, zanim zostały zasiedlone. Wysoko zorganizowana cywilizacja doliny Indusu upadła około 1700 roku przed naszą erą, lecz nie wiadomo jak i dlaczego. Także Sumer zniknął. Różne miasta-państwa walczyły między sobą i to prawdopodobnie zachęciło intruzów do najazdu. Sumerowie kilkukrotnie odpierali najeźdźców, a rządy trzeciej dynastii z Ur, założonej przez króla Ur-Nammu, należą do najświetniejszych okresów w ich cywilizacji. Jednak około roku 1900 przed naszą erą państwo Sumerów zostało podbite przez Amorytów.