Charakterystyka polityki Francji napoleońskiej wobec Europy.

Epoka napoleońska w dziejach Francji rozpoczyna się wraz z upadkiem Dyrektoriatu i przewrotem 18 brumaire’a (9 XI 1799), w trakcie którego Napoleon ustanowił wojskową dyktaturę, zaś siebie samego mianował konsulem. Jej koniec to ostateczna klęska wielkiego cesarza, klęska pod Waterloo 18 VI 1815 roku i związana z nią abdykacja cesarza 22 VI 1815. Jednak aby w pełni scharakteryzować politykę Francji napoleońskiej wobec Europy trzeba cofnąć się do roku 1796, kiedy to młody Bonaparte odnosi wielkie sukcesy na polu bitwy.
Lata 1795-1799 we Francji to okres Dyrektoriatu, kiedy władzę sprawuje 5 dyrektorów. W latach 1796-97 armia Francuska pokonuje we Włoszech Austrię i wprowadza tam nowe, rewolucyjne porządki. Na czele tej armii stoi Napoleon Bonaparte, który opanowuje Lombardię, wkracza do Państwa Kościelnego i tym samym przysparza sobie znacznej sławy. Zawarty 1797r. pokój z Austrią w Campo di Forno jest niezwykle korzystny dla Francji. Jednak rząd francuski nie zdążył wyciągnąć z niego większych korzyści, gdyż Napoleon, korzystając ze swojej rosnącej popularności, zdecydował się przejąć władzę. Młody generał znakomicie wykorzystał fakt, że europejskie mocarstwa, zawiązały w 1798r. już II (I w 1793r.) koalicję antyfrancuską. w obliczu zbliżających się armii austriackiej i rosyjskiej Bonaparte wycofuje swoje wojska z Egiptu (gdzie toczył wojnę z Anglikami) i wraca do kraju, aby spektakularnie obalić Dyrektoriat i ustanowić konsulat. Tak oto młody wódz staje na czele Francuzów, zaś przeciwko sobie skupia największe Europejskie potęgi: Anglię, Rosję, Austrię, Neapol, Portugalię, Turcję.
Po dojściu do władzy Napoleon rozbija II koalicję. W 1801r. zawiera pokój w Lunville po wojnie z Austrią (zwyciężając pod Marengo i Hohenlinden), który stanowi w zasadzie powtórzenie warunków z Campo di Fiorno). Następnie w 1802r. zawiera pokój w Amiens z Anglią (zerwany już w 1803r.), dzięki któremu Francja odzyskuje posiadłości zamorskie. I tak, zdobywając kolejne terytoria, ogłasza się 2 XII 1804r. cesarzem Francuzów. Europejscy władcy uznają ten akt za uzurpację i w 1805r. zawiązuje się kolejna koalicja antyfrancuska. Warto zwrócić uwagę na stosunki angielsko-francuskie, tradycyjnie już wrogie.
21 X 1805r. flota francusko-hiszpańska ponosi klęskę pod Trafalgarem. W bitwie tej ginie angielski admirał Horatio Nelson, jednak Wyspy Brytyjskie skutecznie opierają się francuskiej potędze. Nie mogąc pokonać Anglii w inny sposób Napoleon decyduje się uciec do szantażu gospodarczego. 21 listopada 1806r. w Berlinie podpisuje dekret o blokadzie wysp brytyjskich, zwany „blokadę kontynentalną”, na mocy którego przed towarami angielskimi zamknięte zostają niemal wszystkie porty Europy.
Uprzedzając działania III koalicji, w 1805 Napoleon uderza na Austrię i zajmuje Wiedeń. Następnie odnosi jedno z najświetniejszych zwycięstw podczas całej kampanii: w bitwie pod Austerlitz na Morawach (zwanej też bitwą trzech cesarzy) pokonuje zjednoczone armie Austrii i Rosji. Na mocy pokoju francusko-austriackiego w Presburgu cesarz Franciszek II zmuszony zostaje do zrzeczenia się zwierzchnictwa nad Rzeszą i godności cesarza rzymsko-niemieckiego. Ponadto Francja uzyskuje austriackie posiadłości we Włoszech. W miejsce Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego w 1806r. powstaje zależny od Napoleona Związek Reński złożony z państw niemieckich. Co ciekawe, niemieccy książęta popierają te działania Napoleona, i część z nich awansuje do rangi królów lub wielkich książąt. Ich państwa pozostają jednak pod ścisłą kontrolą cesarza Francuzów. To charakterystyczna cecha polityki Bonapartego – obsadzanie tronów lub najwyższych państwowych stanowisk ludźmi całkowicie oddanymi. W 1805r. Napoleon tworzy we Włoszech księstwo Lukki i Piombino dla swojej siostry, Elizy Bacciochi. W 1806r. osadza na tronie najpierw Neapolitańskim, a następnie Hiszpańskim (po wybuchu powstania w Hiszpanii, w nocy z 17 na 18 III 1808r., kiedy to Karol IV abdykował w obawie przed powtórnymi zamieszkami ) Józefa, swojego starszego brata. Młodszy, Hieronim, otrzyma specjalnie dla niego utworzone Królestwo Westfalii. Podobny proceder, poprzez polityczne mariaże czy wynoszenie pomniejszych władców do godności królów stosował Napoleon prawie na wszystkich zdobytych obszarach. Historycy określają powstałą w ten sposób elitę „nową arystokracją europejską” - ściśle powiązaną z cesarzem Francuzów.
Utworzenie Związku Reńskiego wywołuje działania ze strony Prus, które przystępują do obozu wrogiego Francji i najeżdżają na Saksonię. Sprowokowany Napoleon rozbija w błyskawicznej kampanii wojska pruskie w bitwach pod Jeną i Auerstedt (X 1806r.). Kampania ta dociera aż do Berlina, a w listopadzie 1806r. nawet do opuszczonej przez Prusaków Warszawy.
Właśnie wtedy wielki cesarz, pod wpływem polskich towarzyszy broni (między innymi Jana Henryka Dąbrowskiego, twórcy Legionów Polskich we Włoszech) zaczyna rozważać problem polski. Sytuacji nieistniejącego państwa sprzyja zawarty w 1807r. przez Napoleona z carem Aleksandrem I pokój w Tylży. Na jego mocy utworzono bowiem, kosztem nieobecnych podczas ustaleń Prus, zależne od Francji państewko pod nazwą Księstwo Warszawskie. Zajmowało ono ziemie II i III zaboru pruskiego, jednak Gdańsk zyskał status wolnego miasta i pozostał poza terytorium nowo utworzonego księstwa. Ze strony rosyjskiego cara ważnym ustępstwem była zgoda na przystąpienie do blokady kontynentalnej. Interesy rosyjskie dyktowane były jednak nie tyle obawą przed wzrastającą potęgą Napoleona, co raczej sprawami na Krymie, gdzie Rosja pragnęła utrzymać swoje wpływy. Ta korzystna dla Polski polityka to dosyć nieudana próba kontynuacji działań Burbonów w stosunku do Europy Środkowo-Wschodniej. Bonaparte pragnął utworzyć z trzech państw tej części kontynentu, Szwecji, Polski (Księstwa Warszawskiego i Turcji, swoistą ochronę wschodnich kresów swojego mocarstwa – co udało mu się tylko w przypadku Polski.
Ustępstwa rosyjskie z Tylży szybko zaczęły ciążyć carowi, i od 1807r. narastał konflikt francusko-rosyjski, podsycany jeszcze zwycięstwami Napoleona w wojnie z Austrią. 6 VI 1809r. Bonaparte zwycięża Austriaków pod Wagram, zaś 14 X 1809r. podpisuje układ pokojowy w Schnbrunn, na mocy którego Austria traci Triest, resztę Istrii i Krainę na rzecz Francji, Salzburg na rzecz Bawarii i ziemie polskie III zaboru na rzecz Księstwa Warszawskiego. W 1812r. cesarz decyduje się na uprzedzenie ataku Rosji i gromadzi u jej granic Wielką Armię, licząca blisko 700 tys. ludzi. Niestety żołnierze, pochodzący ze wszystkich podporządkowanych cesarzowi krajów, są w dużej części są niewyszkoleni i nieobyci w boju i, przede wszystkim, niechętni do walki w imię obcej im sprawy (wyjątek stanowią tu Polacy – ok.100 tys. - dla których walka u boku Napoleona gwarantuje pomyślność sprawy polskiej).
W czerwcu 1812.r. Napoleon wraz ze swoją armią wyrusza przez Wilno wgłąb Rosji. Taką taktykę wymuszają wojska rosyjskie, które wraz z posuwaniem się Wielkiej Armii na wschód wycofują się wgłąb mocarstwa, w obawie przed otwartą konfrontacją (armia rosyjska liczyła „zaledwie” 218 tys. wojsk). Uskuteczniają jednocześnie politykę spalonej ziemi, odbierając Francuzom szanse na zagarnięcie łupów czy pożywienia. I tak 14 września mocno osłabiona bitwami o Smoleńsk i pod Borodino armia Napoleona zdobywa Moskwę, gdzie zastaje jedynie puste spichrze i pożary. Pomimo podjętych przez Napoleona prób, car Aleksander nie wyraża chęci zawarcia pokoju. Do ostatecznego upadku kampanii rosyjskiej przyczyniają się też przedwczesne mrozy, które rozkazują Napoleonowi ostateczny odwrót i przyznanie się do porażki.
Od pobitego wodza odwracają się Austria i Prusy. W 1813r. jednoczą się one z Anglią, Rosją i Szwecją i jako VI koalicja antyfrancuska otwarcie występują przeciwko Francji. 16-19 X 1813r. ma miejsce bitwa pod Lipskiem, nazywana także „bitwą narodów”. Napoleon przegrywa to starcie i wojna przenosi się na terytorium Francji, gdzie w marcu 1814r. cesarz ponosi ostateczną klęskę poddając Paryż.
Napoleon, opuszczony przez dotychczasowych sojuszników, abdykuje, jednak do końca życia ma zachować tytuł cesarski. Zostaje też zesłany na śródziemnomorską wyspę Elbę. 25 IX 1814r. zbiera się kongres wiedeński, który ma za zadanie ustanowić nowy ład w Europie, jednak Napoleon nie zamierza tak łatwo zrezygnować ze swojej władzy. Podejmuje ostatnią, rozpaczliwą próbę powrotu do Francji. 1 III 1815r. ucieka z Elby i rozpoczyna tzw. ”Sto dni Napoleona”. Kongres jednak ogłasza go „wrogiem i burzycielem porządku publicznego” i 18 VI 1815r. cesarz Francuzów zostaje ostatecznie pokonany w bitwie pod Waterloo na terenie dzisiejszej Belgii. 22 VI wielki wódz abdykuje, zaś do Paryża powraca Ludwik XVIII ustanawiając monarchię. Francja, na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego wraca do granic z 1790r. i musi zapłacić 700mln franków kontrybucji.