1. Czas trwania epoki oświecenia w Europie, ramy czasowe i wiążące się z nimi wydarzenia epoki oświecenia w Polsce.
- czas trwania oświecenia w Europie - od końca XVII w. do końca XVIII w.
- w Polsce - od lat 40 XVIII w. a kończyło się w latach 20 XIX w. ; wydarzenia: 1740 w Warszawie założono Collegium Nobilium (pijarska szkoła), założenie w 1747 r. biblioteki publicznej przez braci Załuskich, w 1764 r. królem polskim został Stanisław August Poniatowski, w 1765 r. rozpoczyna działalność Teatr Narodowy, w 1773 r. następuje I rozbiór Polski a także organizuje się Komisja Edukacji Narodowej, 1789-1793 - obrady Sejmu Czteroletniego, 1791 r. - Konstytucja 3 maja, 1792 r.- konfederacja targowicka i II rozbiór Polski, 1794 - insurekcja kościuszkowska, 1795 r. - III rozbiór Polski.
2. Założenia epoki:
-krytycyzm- odrzucał wszelkie dogmaty, krytyka pojęć
-racjonalizm - domagał się oddzielenie nauki od religii a racjonalne myślenie jest źródłem poznania i kryterium prawdy.
-empiryzm- zakładał, że poznanie jest możliwe tylko przez obserwację i doświadczenie, wiedza powinna być zdobywana przez eksperymenty i możliwa do wykorzystania.
-libertynizm - kierunek, który kwestionował tradycyjną moralność i dominację religii
-deizm- pogląd według którego Bóg jedynie stworzył świat , ale nie ingeruje w jego losy i nie wyznacza żadnych norm moralnych
-ateizm - głosił, że nie istnieje Bóg, ani opatrzność rządząca światem.
- co oznacza hasło „uczyć bawiąc“? - oświeceniowa zasada polegająca na tym, że tworzone są utwory jednocześnie zabawne i pouczające, przekazujące istotne zalecenia moralne. (przykładem twórczość Ignacego Krasickiego np.“Żona modna“)
3. Nurty:
-klasycyzm - charakteryzował sie prostota, jednością i przejrzystością stylu oraz dążeniem do ładu i harmonii. Gatunkami tego nurtu są: tragedia klasyczna, oda, epos, satyra, komedia dydaktyczna.
- sentymentalizm- uważał, że ważna jest emocjonalna strona człowieka , czułość serca i subiektywne postrzeganie świata. Dzieła miały ukazywać zycie wewnętrzne człowieka i więzi międzyludzkie. Gatunki literackie to: sielanka, powieść w listach oraz gatunki liryczne.
4. daty powstania instytucji oświecenia w Polsce,założyciele, charakter działalności : Collegium Nobilium - szkoła założona w 1740 r. przez pijara Stanisława Konarskiego, dla dzieci magnatów i bogatej szlachty, by ksztalcić ich jako przyszłą elitę społeczną, która dokona gruntownej reformy państwa;
-Biblioteka Publiczna - powstała w 1747 r. przez braci Załuskich, dała początek narodowej książnicy
-KEN- Komisja Edukacji Narodowej (pierwsze ministwrstwo oświaty) powstało w 1773 r., KEN zarządzał oświatą w Polsce
-Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych - było organem KEN, który zajmował się opracowywaniem programow i podręczników szkolnych
-Szkoła Rycerska - powstała w 1765 r. z inicjatywy króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i księcia Czartoryskiego, szkola średnia ucząca przyszłych oficerów i pracowników służb cywilnych
-Teatr Narodowy - zaczął działaność w 1765 r. i inicjatywy króla Poniatowskiego, stał sie polem walki o oświeceniowe zmiany w państwie. Wystawiono m.in. „Powrót posła" Niemcewicza, „Fircyk w zalotach" Zabłockiego.
-obiady czwartkowe - były to biesiady literackie organizowane przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
-Monitor - pismo (najpierw tygodnik, później dwutygodnik) utworzone przez Jgnacego Krasickiego, pismo „propagowało idee oświecenia, podkreślało doniosłość wychowania intelektualnego i fizycznego, higieny, urabiało charaktery,tępiło wady narodowe i dawało podstawy do wychowania obywatelskiego".
-Zabawy Przyjemne i Pożyteczne - był to tygodnik wydawany w okresie od 1770 do 1777 r., z pismem tym współpracowali m.in. Adam Naruszewicz, Ignacy Krasicki i Franciszek Zabłocki.
