Przyczyny reformacji: -Głęboki upadek moralny duchowieństwa -Sprzedaż odpustów -Handel relikwiami -Łączenie w jednym ręku przez dostojników kościelnych kilku stanowisk, couniemożliwiało skuteczną pracę duszpasterską, za to przynosiło duże dochody -Gromadzenie majątków przez duchowieństwo -Słabe wykształcenie duchownych -Rozprzestrzenianie się w Europie myśli humanistycznej Renesansu, narastający sceptycyzm wobec głoszonych dotąd doktryn -Wielkie odkrycia geograficzne zmieniają sposób postrzegania przez człowieka świata -Chęć zagarnięcia dużych majątków kościelnych przez szlachtę i władców -Opór chłopów i mieszczan przeciwko dziesięcinie -Walka o władzę polityczną -Wzrastająca władza papieża, biskupów, księży (duchowieństwa) -Korupcja szerząca się wśród duchowieństwa -Język łaciński ograniczał liczbę osób czytających i interpretujących Biblię. -Kościół cieszył się wielkimi przywilejami (np. własne sądownictwo) -Wyższe duchowieństwo usiłowało odgrywać ważną rolę polityczną (np. w Polsce prymas w czasie bezkrólewia pełnił funkcję głowy państwa) -Obsadzanie członków rodziny godnościami kościelnymi Skutki reformacji: -Rozłam w kościele chrześcijańskim: oddzielenie się Kościołów protestanckich (np. ewangeliczno-augsburski, czyli luterański; Kościół kalwiński, anabaptyści, anglikanie itd.) od Kościoła katolickiego -Wojny religijne, toczone na terenie m.in. Niemiec i Francji, liczne prześladowania ze strony wielu uczestników walki -Uniezależnianie się od papieża i hierarchii kościelnej w państwach protestanckich -Powstanie dwóch nurtów kultury na terenie Europy Zachodniej, Środkowej i Północnej -Biblia w języku narodowym -Wzrost znaczenia idei tolerancji (m.in. w Koronie Królestwa Polskiego) -Upadek uniwersalizmu religijnego i kulturowego -Podział Europy na kraje katolickie i protestanckie -Podział polityczny i religijny Niemiec
