Krainy geograficzne w Polsce

Pojezierza Południowobałtyckie

Podprowincja fizycznogeograficzna położona w północnej Polsce i w północnych Niemczech. W granicach Polski zajmuje ok. 79 tys. km2 (25% terytorium kraju).

Pojezierza Południowobałtyckie są typowym regionem młodoglacjalnym, w całości leżą na obszarze ostatniego zlodowacenia plejstoceńskiego.

W rzeźbie przeważają pagórkowate wysoczyzny morenowe, częste są też równiny morenowe i sandrowe oraz szerokie, sterasowane doliny rzeczne, z których część stanowi typowe pradoliny. Liczne wały morenowe, znaczące poszczególne etapy cofania się zlodowacenia, kulminują wysokimi wzniesieniami, przekraczającymi 300 m n.p.m. (Wieżyca 329 m n.p.m.).

Ważną cechą charakterystyczną regionu jest występowanie licznych jezior polodowcowych. Zachowało się stosunkowo dużo obszarów leśnych, zajmujących zarówno piaszczyste równiny sandrowe, jak i wzgórza morenowe. Wysoczyzny i równiny morenowe, pokryte glebami gliniastymi, oraz wyższe poziomy teras rzecznych stanowią obszary rolnicze.

Występowanie jezior, urozmaicenie krajobrazu i stosunkowo czyste środowisko sprawiają, że Pojezierza Południowobałtyckie są regionem bardzo atrakcyjnym dla turystyki i rekreacji.

W obręb Pojezierzy Południowobałtyckich wchodzą następujące makroregiony: Pojezierza - Zachodniopomorskie, Wschodniopomorskie, Południowopomorskie, Dolina Dolnej Wisły, Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie , Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka, Pojezierze Lubuskie, Pojezierze Wielkopolskie, Pradolina Warciańsko-Odrzańska, Pojezierze Leszczyńskie i Wzniesienia Zielonogórskie.

Pojezierze Mazurskie

Naturalny makroregion w północnej Polsce oraz częściowo w Rosji (Obwód Kaliningradzki), stanowiący najbardziej typową część pojezierzy w Polsce. Od zachodu sąsiaduje z Pojezierzem Chełmińsko-Dobrzyńskim, od wschodu z Pojezierzem Litewskim.

Urozmaicona, młodoglacjalna rzeźba obszaru wiąże się z lobem mazurskim ostatniego zlodowacenia, wysokość n.p.m. przekraczają 300 m. Ponad 7% obszaru stanowią jeziora, leżą tu największe jeziora Polski (Śniardwy i Mamry). Region odwadniany jest na południu (do Narwi) oraz na północy (do Pregoły).

Obszar słabo rozwinięty gospodarczo, o wysokich walorach turystyczno-rekreacyjnych.

W obręb Pojezierza Mazurskiego wchodzą: Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Mrągowskie, Równina Mazurska, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Kraina Węgorapy, Pojezierze Ełckie, Garb Szeski.

Pojezierze Wielkopolskie

Makroregion fizycznogeograficzny w zachodniej i środkowej Polsce, część podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie, położona pomiędzy doliną Obry (Bruzda Zbąszyńska) na zachodzie a doliną Wisły na wschodzie. Powierzchnia ok. 15,7 tys. km2.

Rzeźba regionu jest związana z fazą poznańską ostatniego zlodowacenia. Obszar wznosi się do 192 m n.p.m., cechuje się stosunkowo niewielkimi opadami (450-500 mm rocznie). Występuje ponad 1000 jezior (największe Gopło, 21,8 km2).

Region w większości stanowi gęsto zaludnioną krainę rolniczą, miejscami zachowały się większe płaty lasu. Największe miasta: Poznań, Gniezno, Inowrocław. Pojezierze Wielkopolskie dzieli się na: Pojezierze Poznańskie, Poznański Przełom Warty, Pojezierze Chodzieskie, Pojezierze Gnieźnieńskie, Równinę Wrzesińską, Równinę Inowrocławską i Pojezierze Kujawskie.

Nizina Mazowiecka

Mazowsze to największe województwo, pierwsze pod względem dynamiki rozwoju ekonomicznego i aktywności gospodarczej, jest liderem przedsiębiorczości w Polsce. Zapraszamy Państwa do regionu otwartego na pomysły i przyjaznego dla inwestorów. Jednym z atutów województwa mazowieckiego jest Warszawa - stolica kraju o wielkim potencjale gospodarczym, naukowym oraz intelektualnym. Korzystnie położona, ze świetną infrastrukturą, Warszawa jest najważniejszym ośrodkiem kultury, biznesu i polityki, stanowi doskonałe zaplecze dla inicjatyw gospodarczych. Wiedzą o tym zagraniczni przedsiębiorcy, którzy waśnie na Mazowszu realizują największe inwestycje.

Polecamy również Państwa uwadze pozostałe miasta naszego województwa - Radom, Płock, Siedlce, Ostrołękę czy Ciechanów, które są interesującym miejscem dla inwestycji. Wojewoda Mazowiecki jest organem założycielskim dla ponad 300 przedsiębiorstw na terenie całego Mazowsza, z których większość wstępuje na ścieżkę przekształceń własnościowych.

Województwo mazowieckie, to największy i najbogatszy region w Polsce. Tu znajduje się zarówno najwięcej podmiotów gospodarczych, tu zainwestowany jest największy zagraniczny kapitał. Zarazem jest to region posiadający ogromny potencjał i niemal nieograniczone możliwości.

Nizina Wielkopolska

To kraina równinna o typowym krajobrazie staroglacjalnym. Pasy moren czołowych powstałe podczas zlodowacenia środkowopolskiego zostały w znacznym stopniu zniszczone, a jeziora pozarastały i zniknęły.

Nizina Wielkopolska jest regionem wybitnie rolniczym o najwyższym w Polsce poziomów rozwoju tego działu gospodarki. Uprawia się głównie pszenicę, żyto, ziemniaki, buraki cukrowe, rzepak oraz warzywa i owoce.

Warunki naturalne
Pod względem fizycznogeograficznym Wielkopolska obejmuje trzy wielkie regiony: Pojezierze Wielkopolskie na północy, Pojezierze Leszczyńskie i Nizinę Wielkopolską na południu, ponadto południową część Pojezierza Pomorskiego, środkową część Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, wschodnią część Pojezierza Lubuskiego, Pradoliny Warciańsko-Odrzańskiej i Obniżenia Milicko-Głogowskiego.
Główne współczesne miasta Wielkopolski to: Poznań, Bydgoszcz, Kalisz, Konin, Gniezno, Leszno, Gorzów Wielkopolski.

Kotliny Podkarpackie

To leżące u podnóża Karpat rozległe zapadlisko ograniczone od północy pasem wyżyn. Jest to obszar równinny, lekko sfalowany, pocięty dolinami rzecznymi Wisły i jej dopływów. Zwężenie Bramy Krakowskiej dzieli je na dwie części.

Kotlina Oświęcimska

Jest to obniżenie pomiędzy wyżyną Śląską i Krakowsko-Częstochowską na północy a Pogórzem Karpackim na południu. Zwęża się ku wschodowi aż po Bramę Krakowską.

Dnem Kotliny Oświęcimskiej płynie Wisła, do której promieniście spływają rzeki biorące swe początki na otaczających ją wzniesieniach.

Kotlina Oświęcimska jest jednym z najgęściej zaludnionych obszarów Polski (około 260 osób/km kwadratowych w roku 1998).

Jest też regionem silnie zurbanizowanym i uprzemysłowionym - stanowi część Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Największe miasto owej kotliny to Oświęcim. Istnieje tam wielki kombinat chemiczny przerabiający węgiel kamienny, wydobywany na Wyżynie Śląskiej i w okolicach Rybnika.

Kotlina Sandomierska

Ma kształt trójkąta, od północy ograniczonego pasem wyżyn, zaś od południa Pogórzem Karpackim.

Przeważają tu gleby mało żyzne, głównie bielicowe. Tylko na jej obrzeżach występują, powstałe na lessach, urodzajne gleby brunatne i czarnoziemy, zaś w dolinach rzek mady. Na lepszych glebach uprawia się pszenicę i buraki cukrowe, na mniej żyznych głównie żyto i ziemniaki.

Niegdyś cały obszar Kotliny Sandomierskiej porastała ogromna puszcza. Pozostały z niej tylko trzy fragmenty : Puszcze Solska, Sandomierska i Niepołomicka.

W wyniku dynamicznego rozwoju miast i przemysłu wykształciły się na obszarze Kotliny Sandomierskiej trzy okręgi przemysłowe:
- Rzeszowski
- Tarnowski
- Tarnobrzeski

Wyżyna Śląska

Duży region naturalny w południowej Polsce, południowo-zachodnia część podprowincji Wyżyna Śląsko-Krakowska. Powierzchnia 3929 km2.

Makroregion dzieli się na pięć części: Chełm, Garb Tarnogórski, Górnośląski Okręg Przemysłowy, Pagóry Jaworznickie i Płaskowyż Rybnicki.

Obszar zbudowany jest głównie z utworów karbońskich, przykrytych na północy dolomitami i wapieniami triasowymi, na południu młodszymi skałami mioceńskimi. Wznosi się do 400 m n.p.m. (Góra Św. Anny). W utworach karbońskich występują bogate złoża węgla, eksploatowane szczególnie w części centralnej regionu (Górnośląski Okręg Przemysłowy). W części północnej wydobywa się również rudy cynku i ołowiu występujące w dolomitach triasowych, a na południowym zachodzie sól i siarkę, zalegającą w warstwach mioceńskich. Rzeźba regionu została silnie przeobrażona przez działalność człowieka.

Obszar w większości jest silnie zurbanizowany. W środkowej części znajduje się największa w Polsce konurbacja górnośląska (m.in.: Katowice, Sosnowiec, Chorzów, Bytom, Ruda Śląska, Zabrze, Gliwice), otoczona ochronnym pierścieniem leśnym, w części południowo-zachodniej leży mniejsza konurbacja rybnicka (m.in.: Rybnik, Wodzisław Śląski, Jastrzębie-Zdrój).

Środowisko przyrodnicze Wyżyny Śląskiej należy do najsilniej zdegradowanych w Polsce. Większość obszaru znajduje się w strefie klęski ekologicznej.

Niecka Nidziańska

Makroregion naturalny w środkowej Polsce, stanowiący południową część Wyżyny Środkowomałopolskiej. Od północny graniczy z Wyżyną Przedborską i Wyżyną Kielecko-Sandomierską, od zachodu z Wyżyną Krakowsko-Częstochowską, od południowego wschodu z Kotliną Sandomierską.

Nidziańska Niecka stanowi rozległe zagłębienie, zbudowane ze skał kredowych (margle, gipsy, wapienie, iły, piaskowce), lekko pochylone ku południowemu wschodowi, w tym kierunku, ku Wiśle, spływają rzeki regionu: Dłubnia, Szreniawa, Nidzica, Wschodnia i największa Nida.

W obręb Nidziańskiej Niecki wchodzą następujące regiony: Płaskowyż Jędrzejowski, Wyżyna Miechowska, Płaskowyż Proszowicki, Garb Wodzisławski, Dolina Nidy, Niecka Solecka, Garb Pińczowski i Niecka Połaniecka.

Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

Duży region naturalny w środkowej Polsce, część Wyżyny Małopolskiej, pomiędzy Wyżyną Śląską na zachodzie a Niecką Nidziańską na wschodzie.

Zbudowany z wapieni jurajskich, posiada rozwinięte zjawiska krasowe. Składa się z czterech części, od północy: z Wyżyny Częstochowskiej, Wyżyny Olkuskiej, Rowu Krzeszowickiego i Grzbietu Tenczyńskiego, południowa część Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej nosi też nazwę Wyżyny Krakowskiej. W skład regionu włącza się niekiedy leżącą dalej na północny zachód Wyżynę Woźnicko-Wieluńską.

Wyżyna Lubelska

Duży region naturalny we wschodniej Polsce, północna część Wyżyny Wschodniomałopolskiej, położona na wschód od Wisły. Wznosi się do ok. 300 m n.p.m.

Cechą charakterystyczną regionu jest występowanie zwartych pokryw lessowych. Region odwadniany jest na północy (przez Wieprz i jego dopływy) oraz na zachodzie (przez dopływy Wisły).
W skład Wyżyny Lubelskiej wchodzą: Płaskowyż Nałęczowski, Równina Bełżycka, Kotlina Chodelska, Wzniesienia Urzędowskie, Płaskowyż Świdnicki, Wyniosłość Giełczewska, Działy Grabowieckie i Padół Zamojski.

Umowną częścią Wyżyny Lubelskiej jest także Małopolski Przełom Wisły, oddzielający Wyżynę Małopolską od Kielecko-Sandomierskiej. W południowej części Wyżyny Lubelskiej, koło Annopola, występują fosforyty.
Główne miasta: Lublin, Zamość, Świdnik, Krasnystaw, Kraśnik, Kazimierz Dolny, Nałęczów.

Góry Świętokrzyskie

Najwyżej wzniesiona część Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej i równocześnie całego pasa wyżyn w Polsce. Powierzchnia 1684 km2.

Sfałdowane i wypiętrzone w orogenezie kaledońskiej, ruchom górotwórczym podlegały też w orogenezie hercyńskiej, w czasie fałdowań alpejskich, w trzeciorzędzie zostały lekko wypiętrzone i silnie zaburzone tektonicznie. Składają się z szeregu pasm o ogólnym przebiegu z północnego zachodu na południowy wschód, zbudowanych głównie z różnorodnych skał paleozoicznych (kwarcytów, wapieni, dolomitów, piaskowców, łupków, zlepieńców).

Osiową część gór zajmuje najwyższe pasmo Łysogór (Łysica, 612 m n.p.m.), którego północno-wschodnim przedłużeniem jest Pasmo Masłowskie (Klonówka, 473 m n.p.m.), a południowo-wschodnim - Pasmo Jeleniowskie (Szczytniak, 554 m n.p.m.). Na północy, równolegle do Łysogór, przebiega Pasmo Klonowskie (Góra Bukowa, 482 m n.p.m.), na południu zaś Pasmo Dymińskie (406 m n.p.m.) i na południowym zachodzie odrębne Pasmo Chęcińskie (367 m n.p.m.). Pomiędzy pasmami występują szerokie obniżenia o płaskich dnach. Cechą charakterystyczną regionu są liczne przełomy antecedentne dopływów Kamiennej i Czarnej Nidy (najbardziej znany przełom Lubrzanki).

Obszar w większości pokrywają lasy (Puszcza Świętokrzyska), m.in. z drzewostanami jodłowymi, obecnie silnie zdegradowanymi przez zanieczyszczenia powietrza. Region jest bogaty w złoża mineralne, w przeszłości wydobywano tu: żelazo, miedź, ołów, srebro. Obecnie eksploatuje się kamienie budowlane, m.in. wapienie (tzw. marmury kieleckie) i piaskowce. W zachodniej części regionu leży duży ośrodek przemysłowy i miasto wojewódzkie Kielce. Część Świętokrzyskich Gór obejmuje Świętokrzyski Park Narodowy, znajduje się tu także szereg rezerwatów przyrody.

Sudety

W południowo-zachodniej Polsce, wzdłuż granicy Czeskiej ciągnie się górskie pasmo Sudetów. U ich podnóża rozpościera się Przedgórze Sudeckie. Pasmo Sudetów wraz z przedgórzem zajmuje obszar o szerokości do 50 kilometrów szerokości i około 300 kilometrów długości - od rzeki Łaby w Niemczech aż po Bramę Morawską.

Gdyby nie orogeneza alpejska Sudetów po prostu by nie było, ponieważ wcześniej czynniki zewnętrzne całkowicie zrównały owe pasmo z ziemią. Jednak sztywne i grube warstwy skorupy ziemskiej nie zostały podczas orogenezy alpejskiej sfałdowane, lecz potrzaskane na kilkanaście części, z których każda została wyniesiona na inną wysokość. Powstały, więc nie góry fałdowe, lecz zrębowe składające się z kilkunastu bloków oddzielone od siebie uskokami tektonicznymi i rozległymi kotlinami.

Sudety dzielimy na
Sudety Zachodnie - najbardziej wysunięte na zachód pasma górskie - Gór Izraelskich, Kaczawskich, Janowickich i Karkonoszy. Ich wschodnią granicę wyznacza Przełęcz Lubawska. Otaczają one Kotlinę Jeleniogórską. (Karkonosze są najwyższym pasmem Sudetów - mają płaskie rzeźby i strome zbocza; najwyższy szczyt to Śnieżka - 1602 m n.p.m. )
Sudety Środkowe - Rozciągają się od Karkonoszy, Rudaw Janowickich i Gór Kaczawskich na wschód ku Kotlinie Kłodzkiej. (tutaj znajdują się Góry Stołowe, pełne labiryntów, skalnych maczug, iglic i grzybów)
Sudety Wschodnie - większa część leży na terytorium Czech. Z pasm położonych w Polsce najwyższa jest Grupa Śnieżnika (z Śnieżnikiem - 1425 m n.p.m.)
Od północy Sudety przechodzą w Przedgórze Sudeckie. Wraz z Sudetami stanowi ono całość geologiczną. Przedgórze to obecnie rozległy pofałdowany obszar przykryty w plejstocenie osadami lodowcowymi, głównie glinami i lessami. Monotonię miejscowego krajobrazu urozmaicają pojedyncze strzeliste stożki gór zbudowanych z bazaltu i granitu. Przedgórze pocięte jest dolinami spływających z Sudetów lewobrzeżnych dopływów Odry.

Karpaty

Podział Karpat
Na południu Polski, wzdłuż granicy ze Słowacją, ciągnie się północna część Karpat.
Karpaty to rejon o bardzo dużym zróżnicowaniu klimatu i roślinności.
Karpaty polskie dzieli się najczęściej na dwie główne części: Karpaty Wewnętrzne i Karpaty Zewnętrzne .

Karpaty Wewnętrzne
W skład Karpat Wewnętrznych wchodzą :
Kotliny, otaczające Tatry. Na północy jest to Kotlina Podhalańska , na zachodzie Kotlina Orawska, zaś na południu Kotlina Liptowska i Kotlina Spiska. Tylko Kotlina Podhalańska w całości znajduje się na obszarze Polski, trzy pozostałe - tylko w niewielkiej części.
Pieniny, Jest to niezbyt długie i niezbyt wysokie pasmo górskie znajdujące się na północny wschód od Tatr. Ich długość wynosi zaledwie 10 km, a szerokość 4 km. Najwyższym wzniesieniem są Trzy Korony (982 m n.p.m.). Pieniny zbudowane są głównie z jurajskich skał wapiennych. Znaczną ich część zajmuje Pieniński Park Narodowy.
Tatry, najwyższa część Karpat. Zbudowane są z twardych skał paleozoicznych i mezozoicznych (głównie granitów, wapieni, dolomitów i gnejsów);

Karpaty Zewnętrzne
Karpaty Zewnętrzne składają się z dwóch głównych części: Beskidów i Pogórza Karpackiego.
Beskidy są górami średniej wysokości. Ich najwyższym wzniesieniem jest znajdująca się na zachodzie Babia Góra (1725 m n.p.m.). Ciągną się one na przestrzeni około 600 kilometrów - Beczwy w Słowacji, przez Polskę do rzeki Czermosz na Ukrainie.Beskidy są krainą kopulastych wzniesień porozdzielanych dolinami rzecznymi i kotlinami. Przełęcz Łupkowska oraz doliny rzek Osławy i Sanu dzielą Beskidy na dwie części: Beskidy Zachodnie i Beskidy Wschodnie. Beskidy Zachodnie dzielą się na mniejsze części. Beskidy Wschodnie tylko w niewielkiej części znajdują się na terenie naszego kraju - jest to polska część Bieszczadów.

Pogórze Karpackie jest najniżej położoną częścią całych polskich Karpat. (250-400 m n.p.m.). Opada ono łagodnie na północ ku obniżeniom Kotliny Oświęcimskiej i Kotliny Sandomierskiej. Pogórze Karpackie ma rzeźbę pagórkowatą. Jest to zespół niewysokich wzniesień o łagodnych stokach i obłych szczytach. Wzniesienia te oddzielone są od siebie dolinami prawobrzeżnych dopływów Wisły.