Atom to podstawowy składnik materii zbudowany z dodatnio naładowanego jądra oraz otaczającej go chmury elektronowej cechującej się posiadaniem ujemnego ładunku elektrycznego. Wspomniane wcześniej jądro atomowe jest tworem składającym się z protonów nadających mu dodatni ładunek oraz neutronów, które są elektrycznie obojętne. Protony i neutrony również mają swą wewnętrzną budowę: te pierwsze zbudowane są z dwóch kwarków górnych i jednego kwarku dolnego, natomiast neutrony są złożone z dwóch kwarków dolnych i jednego kwarku górnego. Protony i neutrony nie ulegają rozpadowi w zwykłych warunkach, ponieważ tworzące je kwarki są ze sobą bardzo ściśle związane dzięki oddziaływaniu silnemu przenoszonemu przez gluony będące bezmasowymi cząstkami elementarnymi.Jądro atomowe stanowi najmniejszą część składową pojedynczego atomu, lecz pomimo tego skupia ponad 99 procent jego całkowitej masy. Liczba protonów znajdujących się w jądrze atomu, zwana inaczej liczbą atomową jest indywidualną cechą charakterystyczną danego pierwiastka chemicznego pojmowanego przez naukowców jako zbiór atomów mających jednakową ilość protonów w jądrze atomowym. Atomy tego samego pierwiastka chemicznego nie mogą więc posiadać odmiennej liczby protonów, ale wykazują niekiedy różnice w ilości neutronów budujących jądro atomowe. Atomy tego samego pierwiastka chemicznego różniące się między sobą ilością neutronów wchodzących w skład ich jąder są określane mianem izotopów. Protony oraz neutrony są wspólnie nazywane nukleonami, a ich łączna liczba w jądrze atomu nosi nazwę liczby masowej. Pierwiastki chemiczne uszeregowano według wzrastającej liczby atomowej w tak zwany układ okresowy pierwiastków chemicznych, który można podzielić np. na okresy, grupy i bloki konfiguracyjne. Aby jednak opisać jednostki podziału układu okresowego pierwiastków chemicznych, należy najpierw zapoznać się z pojęciem elektronu, gdyż podział tego układu został dokonany głównie w oparciu o ten właśnie termin.Elektron to cząstka elementarna wyróżniająca się ujemnym ładunkiem elektrycznym i brakiem struktury wewnętrznej. Elektrony w atomie asocjują się najczęściej w grupy odznaczające się zbliżonymi wartościami energii, czyli powłoki elektronowe, i trwają w bezustannym ruchu. Niektóre elektrony mogą też występować poza obrębem rzeczonych powłok, co nie zmienia jednak faktu, że stopień prawdopodobieństwa natrafienia elektronu jest najwyższy właśnie na ich obszarze. Pojemność powłoki elektronowej kalkuluje się, używając wzoru 2n², gdzie n symbolizuje numer powłoki w kolejności od jądra atomowego. Należy również zaznaczyć, iż siła oddziaływania pomiędzy jądrem a elektronami maleje wraz ze wzrostem odległości od jądra, natomiast ich energia wtedy rośnie.W obrębie powłoki elektronowej możemy wyodrębnić jeszcze podpowłoki elektronowe rozumiane jako zespoły elektronów o równych wartościach energii. Pierwsza podpowłoka elektronowa, tj. ta położona najbliżej jądra, jest oznaczana małą literą s i może zmieścić maksymalnie 2 elektrony. Każda kolejna podpowłoka ma możliwość zawarcia w sobie o 4 elektrony więcej niż jej poprzedniczka. Konsekutywne podpowłoki oznaczane są literami p,d,f i dalej już zgodnie z polskim alfabetem.Na uwagę zasługują terminy rdzeń atomowy i elektrony walencyjne. Rdzeń atomowy to część atomu niebiorąca czynnego udziału w procesie tworzenia wiązań chemicznych, czyli jądro atomowe i pewna ilość elektronów. Elektrony walencyjne są to z kolei elektrony, które aktywnie uczestniczą w procesie tworzenia wiązań chemicznych. Zasadne jest w tym przypadku podkreślenie, iż przeważnie elektrony te położone są na obszarze ostatniej powłoki elektronowej, czyli tej usytuowanej najdalej od jądra atomowego, zwanej powłoką walencyjną, choć nieraz w powstawaniu wiązań chemicznych partycypują także elektrony umiejscowione w obrębie powłok leżących bliżej struktury złożonej z protonów i neutronów.Na podstawie powyższych objaśnień możemy już przejść do sformułowania definicji okresu, grupy i bloku konfiguracyjnego. Okres jest to ułożony według wzrastających liczb atomowych szereg pierwiastków chemicznych, których atomy charakteryzują się posiadaniem identycznej ilości powłok elektronowych, natomiast grupą w układzie okresowym pierwiastków chemicznych nazywamy kolumnę pierwiastków chemicznych, których atomy dysponują tą samą liczbą elektronów walencyjnych. Blok konfiguracyjny to zbiór pierwiastków chemicznych o jednakowej konfiguracji walencyjnej.
