1. Pręcik, Kwiat u okrytonasiennych jest obupłciowy. 2. bielmo, zarodek, obielmo, 3 : 1. Zarodnik wypada z zarodni. 2. Zarodnik kiełkuje i powstaje nitkowaty splątek. 3. Ze splątka wyrastają ulistnione łodyżki gametofitu. 4. Na szczycie łodyżek powstają rodnie i plemnie. ( Rodnie wytwarzają komórki jajowe, a plemnie pleminiki) 5. Plemnik w kropli wody przepływa do rodni. Łączy się tam z komórką jajową. Na skutek zapłodnienia powstaje zygota. 6. Z zygoty rozwija się roślina wytwarzające zarodniki. (nazwyana sporotfitem) Istnienie sporofitu jest całkowicie uzależnone od istnienia gametofitu, więc gametofit jest pokoleniem dominującym.
1.Zdefiniować pojęcia: tkanka (71), wiązka przewodząca(74), osmoza(77) tkanka - komórki o podobnej budowie współpracujące w pełnieniu określonych funkcji łączą się w zespoły, zwane tkankami (w organizmie wielokomórkowym) wiązka przewodząca – pasmo złożone z komórek drewna i łyka, biegnących od korzenia do liści rośliny. U niektórych gatunków w jej skład wchodzi również miazga osmoza – polega ona na przenikaniu wody z roztworu mniej stężonego do roztworu bardziej stężonego, czyli zawierającego mniej wody.2.Podać nazwy dwóch typów tkanek roślinnych w oparciu o opis (71) Twórcze (wszędzie tam, gdzie odbywa się wzrost rośliny, znajdują się tkanki twórcze) Stałe3.Wymienić dwie podstawowe funkcje korzenia (76) -umocowanie rośliny w podłożu -pobieranie z gleby wody z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi4.Rozpoznać systemy korzeniowe (77) -system palowy -system wiązkowy5. Omówić cztery funkcje łodygi (81) -utrzymuje w odpowiednim położeniu pozostałe części pędu -umożliwia przepływ wody z solami mineralnymi od korzeni do liści, kwiatów, owoców - transportuje produkty fotosyntezy z liści do pozostałych części rośliny -niekiedy służy do rozmnażania wegetatywnego6.Wymienić trzy funkcje liścia (86) -wytwarzanie związków organicznych w procesie fotosyntezy -wymiana gazowa tlenu i dwutlenku węgla -transpiracja, czyli parowanie wody z rośliny7.Rozpoznać liście pojedyncze i złożone (88)8.Wymienić miejsce występowania mszaków (93) występują w każdym klimacie, tropiki, za kołem polarnym, mury, kamienie, pnie drzew, najniższe piętro lasów iglastych9.Wskazać na rysunku nazwy organów mszaków i paproci (93,96) mszaki :chwytniki, łodyżki, listki, gametofity, rodnie, plemnie, zygota, sporofit, zarodnia, wieczko, splątki paprocie: korzenie, łodygi, liście, kłącza10.Wymienić miejsce występowania paprotników (96) miejsca wilgotne i zacienione, wilgotne lasy, wzdłuż potoków, tereny zabagnione, łąki, nieużytki, pola uprawne, tropiki11.Rozpoznać paprotniki wśród innych roślin (96) Ze sporofitu paproci, który ma postać kłącza, wyrastają charakterystyczne liście, składające się z mniejszych listków. Każdy liść paproci ustawia się w kierunku światła. Zarys całej rośliny przypomina lejek12.Rozpoznać rośliny nagonasienne wśród innych roślin (101-103) nagonasienne np. sosna limba, świerk pospolity, jodła pospolita, modrzew europejski, cis pospolity, jałowiec pospolity13.Podać nazwy elementów budowy kwiatu (104-105) płatki korony, działki kielicha, dno kwiatowe, słupek, główka pręcika, nitka pręcika, pręciki14.Rozpoznać rośliny okrytonasienne wśród innych roślin (114-115) np. buk pospolity, grab zwyczajny, jesion wyniosły, olsza czarna, lipa drobnolistna, topola osika15. Przeprowadzić obserwacje mikroskopowe tkanek roślinnych Ocena dostateczna1. Podać nazwy tkanek wskazanych na rysunku (72,73,75) twórcze stałe: *okrywające *miękiszowe *przewodzące *wzmacniające 2. Opisać funkcję podstawowych typów tkanek twórcza: wzrost pierwotny, wtórny stałe: podziały nie zachodzą, ich komórki mogą jedynie rosnąć *okrywające: chronią roślinę przed urazami oraz szkodliwymi czynnikami środowiska zewnętrznego *miękiszowe: zachodzą procesy bezpośrednio związane z życiem rośliny * przewodzące: umożliwiają transport wody oraz sub.odżywczych do wszystkich części rośliny *wzmacniające: zapewniają mechaniczną wytrzymałość 3. Podać przykłady ilustrujące modyfikacje korzeni, łodyg i liści (78-79, 84-85, 90-91) modyfikacje korzeni: korzenie spichrzowe, podporowe i oddechowe, ssawki, powietrzne, czepne modyfikacje łodyg: bulwy, kłącza, rozłogi, ciernie, łodygi czepne modyfikacje liści: liście czepne, pułapkowe, wabiące, ciernie, liście – magazyn wody, spichrzowe4. Opisać budowę zewnętrzną korzenia (76) strefa korzeni bocznych, strefa włośnikowa, strefa wydłużania, stożek wzrostu5. Rozróżnić rodzaje łodyg (81) łodygi zielone są nietrwałe i obumierają jesienią. Drzewa i krzewy mają łodygi zdrewniałe. wysmukłe i pionowo wzniesione6.Rozpoznać mszaki wśród innych roślin (93,95) rzadko przekraczają wysokość 15 cm, nie mają tkanek wzmacniających oraz typowych organów roślinnych, gromadzą wodę we wnętrzu7.Omówić znaczenie mszaków w przyrodzie i gospodarce człowieka (94) po obumarciu wzbogacają glebę w próchnicę, przygotowując ją dla innych roślin zasiedlanie nieużytków magazynując wodę, przyczyniają się do powstania specyficznego leśnego mikroklimatu zatrzymując wodę powodują też , że po długich intensywnych opadach nie spływa ona do rzek, lecz przesiąka do nich stopniowo – zmniejsza ryzyko powodzi miejsce życia wielu zwierząt torf z obumarłych torfowców – jako materiał opałowy lub do użyźniania gleb, jest też używany do produkcji leków i kosmetyków, do kąpieli leczniczych (borowina), działanie bakteriobójcze i nawilżające8.Wyjaśnić funkcję organów u paproci (96) korzeń – podziemny organ, służący do umocowania organizmu w podłożu oraz pobierania wody z rozpuszczonymi w niej solami mineralnymi łodyga – umożliwia przepływ wody i sub.odżywczych między organami rośliny. Utrzymuje też w odpowiednim położeniu liście. Łodygi w formie kłączy służą do rozmnażania wegetatywnego liście – wytwarzają związki organiczne w procesie fotosyntezy oraz zapewniają roślinie transpirację i wymianę gazową. Przepływ CO2 , tlenu i pary wodnej umożliwiają aparaty szparkowe.9.Wymienić 5 przystosowań roślin nagonasiennych do warunków życia (99) - liście w postaci igieł (powierzchnia transpiracji jest niewielka, co ogranicza utratę wody) -zrzucanie liści stopniowo co kilka lat (dzięki temu mogą przeprowadzać fotosyntezę przez cały rok) -igły pokrywa warstwa wosku (kutykula) -pnie pokrywa gruba warstwa kory, chroniąca przed działaniem niskich temperatur - tworzenie lasów zwanych borami10. Omówić znaczenie roślin nagonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka (101) - wykorzystywane są w przemyśle do budowy mebli i domów - ich nasiona są pożywieniem dla innych zwierząt - są ozdobą - zatrzymują wodę, zapobiegają powodziom11. Wymienić sposoby rozsiewania nasion i owoców Wiatrosiewność, roznoszenie przez zwierzęta, przenoszone przez wodę12.Omówić znaczenie roślin okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka (112) - pokarm dla zwierząt -usuwają CO2 z atmosfery - produkują tlen -mają właściwości lecznicze ( pokrzywa, rumianek ) -wyrób tkanin -produkcja kosmetyków -przyprawy (pieprz, majeranek, tymianek, wanilia, cynamon, imbir) -ozdobne13.Odróżnić kwiat od kwiatostanu (108) Kwiat - płatek, lub cała roślina Kwiatostan - cały kwiat nie licząc łodygi i liści.14. Rozpoznać rodzime gatunki nago i okrytonasiennych (102-103,114-115)nagonasienne np. sosna limba, świerk pospolity, jodła pospolita, modrzew europejski, cis pospolity, jałowiec pospolity okrytonasienne np. buk pospolity, grab zwyczajny, jesion wyniosły, olsza czarna, lipa drobnolistna, topola osikaOcena dobra1.Scharakteryzować w oparciu o budowę i rozmieszczenie funkcję poszczególnych tkanek roślinnych (71-75) twórcza: wzrost pierwotny, wtórny stałe: podziały nie zachodzą, ich komórki mogą jedynie rosnąć *okrywające: chronią roślinę przed urazami oraz szkodliwymi czynnikami środowiska zewnętrznego *miękiszowe: zachodzą procesy bezpośrednio związane z życiem rośliny * przewodzące: umożliwiają transport wody oraz sub.odżywczych do wszystkich części rośliny *wzmacniające: zapewniają mechaniczną wytrzymałość2. Scharakteryzować sposób przyrostu rośliny na długość i grubość (76,77) Przyrost korzenia na długość występuje w strefie zwanej stożkiem wzrostu. Składa się ona z drobnych komórek, które stale się dzielą. Przyrost korzenia na grubość występuje dzięki odkładaniu drewna wtórnego (ku środkowi) i łyka wtórnego ( ku obwodowi)3.Omówić rolę adaptacyjną poszczególnych typów modyfikacji korzeni, łodygi i liści (78-79,84-85,90-91) Korzenie: spichrzowe –wytwarzają korzenie, które są magazynem sub.odżywczych. Wiosną rośliny wykorzystują te związku do wytwarzania nowych pędów. (Pożywienie dla ludzi) podporowe i oddechowe – zapewniają dostęp powietrza do systemów korzeniowych zalanych wodą. Podpierają roślinę, zabezpieczają przed utratą równowagi ssawki – (półpasożyty) wchłaniają wodę i sole mineralne z wiązek przewodzących żywiciela. powietrzne –pochłaniają wodę z otoczenia w postaci pary lub deszczu czepne – przymocowują się do gałęzi, pni drzew, skał, murów lub ścian – nie są pasożytami. Łodygi: bulwy – pełnią funkcję spichrzowe, służą do rozmnażania wegetatywnego. kłącza – rosną równolegle do powierzchni gleby, mają skrócone międzywęźla, a z ich węzłów wyrastają korzenie przybyszowe i łuskowate liście. W kłączu gromadzą sub.odż., które umożliwiają roślinie przetrwanie niesprzyjających warunków. (podziemne łodygi) rozłogi – mają one wydłużone międzywęźla, w węzłach tych organów mogą rozwijać się rośliny potomne, te specyficzne odgałęzienia służą też do rozmnażania wegetatywnego ciernie – sztywne, ostro zakończone igły, centrum każdego ciernia stanowi wiązka przewodowa czepne – bardzo cienkie łodygi, które rosnąc, owijają się dookoła podpór np. pni drzew. Liście: czepne – wąsy czepne, przytwierdzają wiotką łodygę do roślin najbliższego sąsiedztwa pułapkowe – łapią zdobycz w pułapki utworzone z liści, przypominających urny lub dzbanki, ich wewnętrzne ściany są pokryte gruczołami wydzielającymi enzymy trawienne, na dnie tych liści znajduje się płyn, w którym owady topią się wabiące – mają zwracać uwagę zwierząt zapylających kwiaty ciernie – odstraszają zwierzęta, ograniczają parowanie wody magazyny wody – magazynują wodę spichrzowe – magazynują wodę i sub. odżywcze, jedynie nadziemne części tej rośliny są zdolne do fotosyntezy4. Przeanalizować cykl rozwojowy mszaków (94-95) 1. Cykl rozwojowy mchu rozpoczyna zarodnik wypadający z zarodni. 2. Gdy zarodnik znajdzie się w sprzyjających warunkach, kiełkuje w nitkowaty splątek. 3. Ze splątka wyrasta gametofit, który przybiera formę ulistnionej łodyżki. 4. Na szczycie niektórych łodyżek powstaną organy rozmnażania płciowego. Rodnie wytwarzają komórki jajowe, natomiast plemnie - plemniki. 5. Plemnik w kropli wody przepływa do rodni, gdzie łączy się z komórką jajową. W wyniku zapłodnienia powstaje zygota. 6. Z zygoty rozwija się roślina wytwarzająca zarodniki, nazywana sporofitem. Jego istnienie uzależnione jest całkowicie od gametofitu. 5. Przeanalizować cykl rozwojowy paproci (97) 1. Sporofit paproci ma duże rozmiary i złożoną budowę. Jest pokoleniem trwałym co oznacza że żyje wiele lat. 2. Na spodniej stronie niektórych liści znajdują się skupienia zarodni. 3. Dojrzała zarodnia pęka uwalniając zarodniki, które przenosi wiatr. 4. Z zarodnika powstaje przedrośle czyli gametofit paproci - pokolenie płciowe. 5. Plemnik przepływa z kropli wody do rodni i zapładnia komórkę jajową. 6. Z zapłodnionej komórki jajowej wyrasta nowy sporofit a przedrośle ginie. 6. Scharakteryzować skrzypy, widłaki (98)Skrzypy : niewielkie rośliny o specyficznej budowie. Ich łodygi są przesycone krzemionką. Podczas zgniatania wydają charakterystyczny dźwięk, od którego wzięły nazwę. Liście skrzypów są łuskowate, osadzone w regularnych odstępach. Okółkowo wyrastają też odgałęzienia boczne. Najdłuższe z nich są położone nisko, a krótkie na szczycie pędu. Taka budowa sprawia, że cała roślina przypomina choinkę. Widłaki: niewielkie rośliny o płożących się łodygach, pokrytych spiralnie ułożonymi łuskowatymi listkami. Łodygi tych roślin rozgałęziają się widlasto, stąd nazwa tej grupy. Pędy widłaków są zielone przez cały rok. Ich cykl rozwojowy jest bardzo długi. Proces kiełkowania zarodników trwa 6-7 lat i odbywa się tylko w obecności określonych gatunków grzybów, z którymi te organizmy żyją w symbiozie. Dawniej często używano widłaków w medycynie, więc bardzo dużo ich zrywano. Doprowadziło to do niemal całkowitego ich wyginięcia. Obecnie wszystkie występujące w Polsce gatunki widłaków są objęte ochroną prawną.7. Przeanalizować cykl rozwojowy sosny (100) 1.Dojrzała sosna wytwarza 2 rodzaje kwiatów: męskie i żeńskie, skupione na końcach niektórych gałązek. 2.Kwiat męski zawiera 2 woreczki pyłkowe, w których dojrzewają ziarna pyłku 3. Ziarna pyłku wysypują się przez pęknięcie w ścianach woreczków i są przenoszone przez wiatr do zalążka 4.Kwiat żeński to mała łuska, na której znajdują się 2 zalążki 5. W zalążku znajduje się gametofit żeński, który wytwarza komórkę jajową. Łączy się ona z gametą męską ziarna pyłku 6. Na skutek zapłodnienia na każdej łusce szyszynki żeńskiej powstają 2 zygoty, z których rozwijają się nasiona 7. Nasiona roślin nagonasiennych mają dużą powierzchnię. Dzięki temu mogą być przenoszone przez wiatr na znaczne odległości. 8. Z nasienia rozwija się młody sporofit 9. W cyklu rozwojowym roślin nagonasiennych, takich jak sosna, dominuje sporofit, który zazwyczaj jest okazałym drzewem.8. Określić z jakiego gatunku drzewa lub krzewu pochodzi wskazana szyszka (102,103)9.Omówić funkcję poszczególnych elementów budowy kwiatu pręciki- produkują pyłekznamię słupka- stanowi miejsce osadzania się pyłkuzalążek- powstają z nich nasionaszyjka- ustawia znamię w sposób sprzyjający zapyleniudziałki kielicha- chronią działki okwiatupyłek-Służy do zapylania słupków kwiatowychworeczek zalążkowy-w ośrodku zalążka wyodrębnia się jedna komórka macierzyńska, która ulega podziałowi redukcyjnemukomórka rozrodcza żeńska-służy do rozmnażania protistów, roślin i grzybów.łagiewka pyłkowa- przenosi komórki plemnikowe do woreczka zalążkowegopłatki korony - tworzą okwiat 10. Przeanalizować cykl rozwojowy roślin okrytonasiennych 1. Dojrzała roślina okrytonasienna wytwarza obupłciowe kwiaty, w których są organy rozmnażania płciowego. 2. Męskimi organami rozrodczymi są pręciki, a żeńskimi słupki. 3. Dojrzałe ziarna pyłku wysypują się z pylników i są przenoszone na znamiona słupków. W ten sposób dochodzi do zapylenia. 4. Ziarno pyłku wytwarza łagiewkę pyłkową, która wrasta do wnętrza słupka. Znajdujące się w niej gamety męskie docierają do zalążka. 5. W wyniku zapłodnienia w zalążku powstaje zygota. 6. Zalążek przekształca się w nasienne. Z zygoty rozwija się zarodek, chroniony przez łupinę nasienną. Korzysta on z substancji odżywczych zgromadzonych w bielmie. Z zalążni powstaje owocnia. 7. Kiedy nasiona są w pełni ukształtowane, owocnie zmieniają barwę. 8. W sprzyjających warunkach nasiona kiełkują i wyrasta z nich młoda roślina. Ocena bardzo dobra1. Zdefiniować pojęcia: osmoza (77), korzenie przybyszowe (77), epifity(79) osmoza – polega ona na przenikaniu wody z roztworu mniej stężonego do roztworu bardziej stężonego, czyli zawierającego mniej wody. korzenie przybyszowe – korzenie wyrastające w nietypowych miejscach rośliny, np. z boku łodygi lub na liściach epifity - Organizmy samożywne, żyjące na pniach i gałęziach innych roślin, niezakorzeniające się w glebie (np. storczyki)2.Wykonać preparat ze skórki cebuli i rozpoznać w nim tkankę okrywającą (91)3. Rozpoznać tkanki widoczne na przekrojach organów roślinnych (71-75)4. Wyjaśnić sposób i podać miejsce pobierania wody przez roślinę (77) Korzeń pobiera wodę z gleby dzięki osmozie. Stężenie roztworu w glebie jest zazwyczaj niższe niż w komórkach korzenia, więc woda przenika z gleby do włośników. Następnie przepływa z nich do komórek znajdujących się obok, które zawierają mniej wody. W ten sposób woda wędruje z komórki do komórki5.Przeanalizować funkcje poszczególnych elementów budowy anatomicznej liścia (86-87) 6.Wyjaśnić dlaczego mszaki są najprostszymi roślinami lądowymi (93) Mchy to rośliny żyjące na lądzie. Mają one bardzo prostą budowę. Wykształciły prymitywne organy: liście, łodyżkę i chwytniki, które utrzymują roślinę w podłożu. Nie są one jednak typowymi korzeniami, bo nie pobierają wody i substancji mineralnych. Tę funkcję pełnią u mchów głównie liście. W nich zachodzi również proces fotosyntezy. Mchy są więc roślinami samożywnymi. Mchy są odporne na niskie temperatury. Rosną w miejscach niedostępnych dl innych roślin, na przykład na skałach, starych murach czy korze drzew. Występują też w lasach, gdzie s częścią runa leśnego .Rozwijają się głównie w miejscach zacienionych i wilgotnych. Tworzą tam skupiska, tak zwane kępki, wyglądem przypominające poduszki. Mogą one magazynować ogromne ilości wody. Przykładem mchu, który doskonale pochłania wodę, jest mech torfowiec. Rośnie on w dużych skupiskach na podmokłych terenach, zwanymi torfowiskami. Mchem często spotykanym w lasach Polski jest mech płonnik.7. Rozpoznać przy pomocy atlasów pięć gatunków rodzimych paprotników (96-98) salwinia pływająca, pióropusznik strusi, skrzyp polny, języcznik zwyczajny, długosz królewski8.Dowodzić związku budowy roślin nagonasiennych ze środowiskiem ich życia (99) - liście w postaci igieł (powierzchnia transpiracji jest niewielka, co ogranicza utratę wody) -zrzucanie liści stopniowo co kilka lat (dzięki temu mogą przeprowadzać fotosyntezę przez cały rok) -igły pokrywa warstwa wosku (kutykula) -pnie pokrywa gruba warstwa kory, chroniąca przed działaniem niskich temperatur9. Wskazać związek budowy kwiatu ze sposobem zapylania (106-108) (wiatropylne, owadopylne)10. Scharakteryzować sposoby rozsiewania nasion i owoców wskazując związek z ich budową (110)11. Ocenić znaczenie nago i okrytonasiennych w przyrodzie i gospodarce człowieka (101,112) Okrytonasienne: - pokarm dla zwierząt -usuwają CO2 z atmosfery - produkują tlen -mają właściwości lecznicze ( pokrzywa, rumianek ) -wyrób tkanin -produkcja kosmetyków -przyprawy (pieprz, majeranek, tymianek, wanilia, cynamon, imbir) -ozdobneNagonasienne: - wykorzystywane są w przemyśle do budowy mebli i domów - ich nasiona są pożywieniem dla innych zwierząt - są ozdobą - zatrzymują wodę, zapobiegają powodziom
