Zabytki Grecji - wypracowanie

Położenie geograficzne Grecji

Grecja to państwo położone w południowo-wschodniej Europie. Obejmuje południową część Półwyspu Bałkańskiego oraz 114 dużych wysp i prawie 2000 małych wysepek. Powierzchnia kraju wynosi 132 tysiące km2, w tym około 26 tysięcy km2 zajmują wyspy (19 %). Od południa Grecję oblewa Morze Śródziemne, od wschodu Morze Egejskie, od zachodu Morze Jońskie. Długość linii brzegowej Grecji kontynentalnej wynosi ok. 4.000 km, długość wybrzeża prawie 2.000 greckich wysp, z których 227 jest zamieszkanych (ale jedynie 78 ma ponad 100 stałych mieszkańców), wynosi ok. 11.000 km. Grecja graniczy na północnym zachodzie z Albanią, na północy z byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii (FYROM) i Bułgarią, na północnym wschodzie z Turcją. Jest jedynym krajem Unii Europejskiej, które nie graniczy z innym członkiem Unii. W skład Grecji kontynentalnej wchodzą: Attyka, Peloponez, Grecja Centralna, Tesalia, Epir, Macedonia i Tracja. U zachodnich wybrzeży Grecji kontynentalnej leżą Wyspy Jońskie: Kerkira (Korfu), Kefalonia, Lefkada, Zakinthos, Itaka oraz Paksi. Największe skupiska wysp znajdują się na Morzu Egejskim: samodzielna, duża Kreta na południu, trochę mniejsza Eubeja u wschodnich wybrzeży Attyki, Ikaria, Chios, Rodos, Samos, Kos i Lesbos na wschodzie, Thasos i Samotraka na północy oraz archipelagi: Cyklady, Sporady i Dodekanez. W Zatoce Sarońskiej (pomiędzy Attyką i Peloponezem) znajduje się grupka małych wysepek: Egina, Salamina, Poros i Hydra. Grecja leży w bardzo aktywnej strefie sejsmicznej.

Ukształtowanie terenu

Większą część powierzchni kraju (2/3) zajmują góry o średniej wysokości 1.200 do 1.800 m n.p.m., w większości o przebiegu południkowym. Najwyższą górą jest szczyt Mitikas - 2.917 m n.p.m. leżący w rozległym (40 na 50 km) masywie Olimpu. W centralnej części kraju ciągnie się młody (fałdowanie alpejskie) łańcuch gór Pindos, będący przedłużeniem Gór Dynarskich, z drugim pod względem wysokości szczytem - Smoliskas - 2.637 m n.p.m. Na zachodzie wznosi się wapienne pasmo Epiru. Na Peloponezie największe pasma górskie to Parnon i Tajget ze szczytem Ilias - 2404m n.p.m. Górzyste są także wyspy greckie - najwyższym szczytem na Krecie jest Psiloritis 2.456m n.p.m. w górach Idi. Wyspy Egejskie są wierzchołkami starych zatopionych masywów górskich, częściowo pochodzenia wulkanicznego. Niziny są nieliczne i występują głównie w dolinach rzek Tracji i Macedonii (Grecja Północna) oraz na wybrzeżach Attyki i zachodniej części Peloponezu. Duże kotliny śródgórskie występują w Tesalii i Beocji (wschodnia część Grecji Środkowej). Rzeki są w większości typu górskiego - krótkie, bystre o zmiennych wodostanach. Wiele rzek to dolne odcinki rzek płynących z Bułgarii i Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii. Najobfitsze w wodę są rzeki na północnym wschodzie: Wardar, Struma, Mesta czy Pinios. Pozostałe rzeki są na ogół krótkie, latem częściowo lub całkowicie wysychające. Najdłuższą rzeką jest Aliakmon - 297 km. Gleby są przeważnie kamieniste i mało przydatne rolniczo. Tylko na nizinach Macedonii i Tracji oraz na Nizinie Tesalskiej występują żyzne gleby aluwialne.

Klimat

Grecja leży w strefie klimatu podzwrotnikowego śródziemnomorskiego o gorących i suchych latach oraz łagodnych, deszczowych zimach. Na północy zaznacza się dominacja klimatu podzwrotnikowego kontynentalnego. Klimat ociepla się w kierunku południowym. Średnia temperatura lipca przekracza 25C (z wyjątkiem obszarów górskich na północy kraju), średnia temperatura stycznia waha się od 10oC na wybrzeżu do 5C w górach 13C na Krecie i Rodos). Średnia roczna suma opadów waha się od poniżej 400 mm na wybrzeżu wschodnim i wyspach Morza Egejskiego do 1000 mm na Wyspach Jońskich i wybrzeżu zachodnim (na zachodnich stokach gór Pindos i na Krecie do 2000 mm.

Cechy klimatu

Charakterystyczne w tym klimacie są długie, gorące i suche lata oraz łagodne, wilgotne zimy. Rozpiętość równoleżnikowa kraju wynosi ponad 6C co sprawia, że różnice w klimacie części północnej i południowej są wyraźnie widoczne. Klimat Grecji nie uległ zasadniczym zmianom od czasów starożytnych, a zubożenie roślinności należy przypisać raczej działalności człowieka niż gorącemu i suchemu klimatowi. W górach zachodniej Grecji i na Peloponezie zimą występują duże opady śniegu, a wiosną i jesienią deszczu. Lata są tam pogodne i gorące. Na wybrzeżu zachodnim temperatura jest umiarkowana, a wilgotność wyższa niż gdziekolwiek indziej. W Macedonii i Tracji ilość opadów jest mniej więcej stała w ciągu całego roku. Morze Egejskie wywiera łagodzący wpływ na temperaturę na wyspach i wschodnim wybrzeżu kraju. Latem temperatura w okolicach Aten jest bardzo wysoka, zimą zaś rzadko spada poniżej zera, ale wówczas występują intensywne opady deszczu. Bywają jednak zimy, w czasie których mieszkańców Aten zaskakują krótkotrwałe opady śniegu

Temperatura

Na północy zaznacza się dominacja klimatu podzwrotnikowego kontynentalnego - chłodniejszego i wilgotniejszego niż w reszcie kraju. Dzięki temu roślinność Tracji i Macedonii jest bogatsza niż w pozostałych regionach. Średnia temperatura w styczniu wynosi około 5C do 7C, zaś w lipcu około 25C do 27C. Średnia roczna temperatura Grecji Północnej wynosi 16C. W Grecji Środkowej i Południowej średnia temperatura wynosi od 8C do10C zimą do 27C do 28oC latem średnia roczna to 18oC. Na najbardziej wysuniętych na południe wyspach (Rodos, Kreta) zimy są jeszcze łagodniejsze do 13C, a lata gorętsze do 29C. Średnia roczna temperatura na tych wyspach przekracza 19C.

Opady

Opady w Grecji nie są obfite, a latem są sporadycznie (za wyjątkiem wysokich partii górskich). Średnia roczna suma opadów waha się od poniżej 400 mm na wybrzeżu wschodnim i wyspach Morza Egejskiego do 1000 mm na Wyspach Jońskich i wybrzeżu zachodnim. Najwyższe opady (2000 mm) występują w wysokich partiach gór Pindos (Epir) oraz w górzystych rejonach Krety. Wskutek braku wilgoci powietrze jest bardzo przejrzyste.

Historia Grecji

W 1922 roku królem Grecji został Jerzy II. W 1924 roku proklamowano w Grecji republikę. W następnym 10-leciu trwała walka polityczna między rojalistami i republikanami. Lata po klęsce w 1922r. w wojnie z Turkami były najbardziej gorzkie dla Greków. Napływ przesiedleńców z Azji przyczyniał się do destabilizacji życia politycznego i pogarszania się sytuacji ekonomicznej w okresie międzywojennym. W końcu 1932r. usunięto ze stanowiska wieloletniego premiera Venizelosa i zmuszono go do emigracji. W 1935r. Jerzy II powrócił na tron. W 1936 roku generał Ioanis Metaksas wprowadził (za przyzwoleniem króla) dyktaturę wojskową, która miała zapobiec przejęciu władzy przez komunistów. Trwająca 5 lat dyktatura faszystowska rozgromiła komunistyczną opozycję - zwolennicy lewicy wylądowali w więzieniach i na emigracji. Gdy wybuchła II wojna światowa Grecja ogłosiła neutralność. Jednak 28 października 1940 roku Mussolinii zażądał od Grecji zgody na wkroczenie swoich wojsk. Metaksas miał mu odpowiedzieć jednym słowem: NIE! (gr. OCHI!) i wojska włoskie siłą wkroczyły na terytorium Grecji. Dzień 28 października obchodzony jest w Grecji jako święto narodowe (Dzień Ochi). Zmuszonej do wojny Grecji udało się odeprzeć ataki agresora i przenieść działania wojenne na terytorium Albanii. W kwietniu 1941 roku Niemcy i Włochy rozpoczęły inwazję na Bałkanach i w ciągu dwóch miesięcy opanowały Grecję. Król i rząd przenieśli się początkowo na Kretę, a po jej zajęciu przez Niemców - na Bliski Wschód. Okupacja trwała do października 1944 roku. Podczas wojny zginęło 687 tysięcy Greków. Niemcy prowadzili też planową eksterminację Żydów greckich (zginęło 87%). Na czele ruchu oporu stanęli komuniści, tworząc Grecki Front Wyzwolenia Narodowego (EAM, 1941) i jego siły zbrojne (ELAS), które z powodzeniem walczyły z wrogiem. Po wyparciu Niemców powstał prawicowy rząd wspierany przez Wielką Brytanię i armię brytyjską. W 1946 przywrócono w Grecji monarchię (po plebiscycie). Spór o podział władzy i kształt powojennej Grecji między rządem, a ugrupowaniami lewicowymi doprowadził do wybuchu wojny domowej trwającej do sierpnia 1949 roku. Po jej zakończeniu partia komunistyczna została zdelegalizowana, a wielu jej działaczy udało się na emigrację do krajów bloku wschodniego m.in. do Polski. W latach powojennych rządy sprawowała prawica. W 1952 roku Grecja przystąpiła do NATO, a w 1961 stała się członkiem stowarzyszonym EWG. Lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte były latami szybkiego wzrostu gospodarczego, m.in. za sprawą amerykańskiej pomocy w ramach programu Marshalla.. Sytuacja nie była jednak wolna od napięć. Duże bezrobocie spowodowało masową emigrację Greków do krajów europejskich, Stanów Zjednoczonych i Australii. Udostępnienie greckich terenów na amerykańskie bazy wojskowe budziło sprzeciw mieszkańców. Wyłonił się także problem wpływów politycznych na Cyprze. W 1960 roku Cypr uzyskał niepodległość po okresie brytyjskich rządów kolonialnych. Grecy cypryjscy stanowiący 80% ludności cypryjskiej, pod duchowym i politycznym przywództwem arcybiskupa Makariosa, zaakceptowali niepodległość wyspy, choć najlepszym z rozwiązań byłoby przyłączenie Cypru do Grecji. Arcybiskup Makarios został prezydentem republiki, a wiceprezydentem - przedstawiciel ludności tureckiej - F. Kk. Gwarantami realizacji konstytucji państwa cypryjskiego i jego bezpieczeństwa miały być Grecja, Turcja i Wielka Brytania. W 1964 roku powstał pierwszy nieprawicowy rząd utworzony przez działacza liberalnej Unii Centrum, Georgiosa Papandreu. Lęk przed umocnieniem się ruchów centrowych i lewicowych stał się powodem przewrotu "czarnych pułkowników" (Georgios Papadopulos, Stylianos Pattakos, Nikolaos Makarezos), którzy (dzięki pomocy USA i CIA) doszli do władzy 21 kwietnia 1967 roku i rządzili Grecją przez 7 lat. Czasy junty należą do najczarniejszych kart historii Grecji. Obowiązywał zakaz prowadzenia jakiejkolwiek aktywności politycznej, represjonowano i więziono działaczy o orientacji lewicowej. Cenzura objęła prasę i literaturę. Zakazano nawet wykonywania niektórych gatunków muzyki. Faszystowski reżim upadł w 1974r. po obalenia rządu arcybiskupa Makariosa na Cyprze i nieudanej próbie przyłączenia Cypru do Grecji. (W 1975 roku Makarios odzyskał władzę na Cyprze - dzięki interwencji ONZ). W wyniku referendum z 1974 roku Grecja przestała być monarchią i stała się republiką. W tym samym roku Grecja wystąpiła z NATO w proteście przeciwko inwazji Turcji na część Cypru (powróciła w 1980r.). Interwencja tureckich sił zbrojnych w północnej części Cypru doprowadziła do podziału wyspy na część północną-turecką (40% powierzchni) i południową-grecką. Podjęte w latach 1976-1978 próby ONZ pokojowego rozwiązania sytuacji na Cyprze nie doprowadziły do przywrócenia jedności wyspy. W 1983 okupowana przez Turcję północna część jednostronnie ogłosiła niepodległość i proklamowała Republikę Turecką Cypru Północnego (uznaną tylko przez Turcję i Pakistan). Pozostała część wyspy - Republika Cypru - związana jest z Grecją sojuszem polityczno wojskowym. Złe stosunki grecko-turecke (Grecy doskonale pamiętają 400 letnią niewolę turecką) uległy jeszcze pogorszeniu. Specyficznego charakteru temu narodowościowemu i politycznemu konfliktowi nadaje fakt, że Grecja i Turcja należą do tego samego paktu militarno-politycznego NATO. W 1975 roku weszła w życie nowa konstytucja (zmodyfikowana w 1986 roku). Nowy rząd utworzony został przez Konstantinosa Karamanlisa, przywódcę prawicowej partii Nowa Demokracja. Karamanlis rozliczył się ze zbrodniarzami junty wojskowej, jednak nie udało mu się przeprowadzić skutecznych reform państwa i systuacja gospodarcza nie uległa znacznej poprawie. W roku 1981 Grecja została przyjęta do EWG. W tym samym roku władza przeszła w ręce opozycji - Panhelleńskiego Ruchu Socjalistycznego (PASOK) Andreasa Papandreu (syna Georgiosa). Z krótką przerwą na rzecz rządów prawicy (1990-1993) socjaliści rządzili Grecją do marca 2004r.

Zabytki Grecji

Budowę Partenonu rozpoczęto w 447 roku p.n.e. Świątynię zaprojektowali architekci Kalikrates i Iktinos, prace nad jej realizacją trwały 9 lat. Miała ona pomieścić dwunasto metrowjej wysokości posąg Ateny Partenos, wykonany przez Fidiasza. Przy budowie Partenonu zastosowano moduł 9:4, osiągając idealne proporcji budowli. Aby zapobiec optycznym zniekształceniom, zastosowano krzywizny poziome i pionowe. Fryz Partenonu - joński fryz ciągły, zaprojektowany przez Fidiasza, obiegający zewnętrzne ściany celli, przedstawia procesję panatenajska. Jedynie w narożnikach zachowały się resztki rzeźb przyczółka oraz kilka żłobkowanych tryglifów rozdzielających metody z resztkami rzeźb. Główne zniszczenia Partenonu dokonane zostały w czasie oblężenia Akropolu przez Wenecjan. Turcy urządzili w Partenonie skład amunicji, a celny strzał Wenecjan spowodował wybuch i zniszczenie dużej części budowli, głównie dachu, wewnętrznej struktury i 14 kolumn zewnętrznych.

Delfy

Kolejnym zabytkiem Grecji są Delfy. Starożytna część Delf jest położona na stoku masywu Parnas - drugiej co do wielkości góry w Grecji. Teren starożytnych Delf można podzielić na trzy części - Święty Oręg, Marmarię i Źródła Kastalskie. Do świętego okręgu wchodzi się krętą drogą, przechodząc najpierw przez starożytną Agorę. Wzdłuż Świętej Drogi ulokowane były pomniki, ślady ofiarności greckich polis, jak również skarbce. Najlepiej zachowany jest skarbiec Ateńczyków, wybudowany po zwycięstwie pod Maratonem w 490 roku. Skarbiec ten jest obecnie w czasie rekonstrukcji. Powyżej skarbców znajduje się świątynia Apollina.

Meteory

Meteory - "wiszące klasztory" - miejsce uznawane jako jeden z ze stu cudów świata były obowiązkowym punktem programu naszej wycieczki. Jest to jedno z najpiękniejszych i najbardziej zadziwiających miejsc w Europie. Aby tam dotrzeć od południa należy przebyć potężną równinę tesalską. Jest to miejsce przedziwne, wspaniałe państwo klasztorne na gigantycznych stromych skałach. Zgodnie z tradycją pierwsi pustelnicy wspięli się na skały w X wieku, a od XI wieku datuje się życie klasztorne. W obecnej chwili z przeszło 20 pozostało 6 klasztorów które można zwiedzać.

Stadion Olimpijski

Z oryginalnego stadionu zachowały się: początkowy i końcowy fragment bieżni, fotele dla sędziów pośrodku i ławki dla widzów po obydwu stronach. W dawnych czasach ławki dla widzów mogły pomieścić w sumie 20 tys. osób. Stadion został odkopany dopiero podczas II wojny światowej, w czasie badań prowadzonych przez niemieckich archeologów.

Gimnazjon

Ruiny gimnazjonu i palestry (szkoły zapaśniczej), gdzie wszyscy sportowcy obowiązkowo ćwiczyli przez miesiąc poprzedzający rozpoczęcie igrzysk.