ę piszemy w wyrazach rodzimych i spolszczonych przed f,w,s,z,ś,ź,sz ż,ch np.gęś,gęsty,męski,klęska,kęs, niezgodnie z wymową na końcu wyrazu w takich formach jak widzę,noszę,potęgę,dziurę,piłkę niezgodnie z wymową w wyrazach rodzimych i spolszczonych przed p,b,t,d,c,dz,cz,ć,dź,k,g np.stękać,pędzić,prędki,kępa niezgodnie z wymową przed l,ł w formach czasu przeszlego np,wzięliśmy,zdjęli ą piszemy zgodnie z wymową w wyrazach spolszczonych przed f,w,s,z,ś,ź,s,ż,ch np.wąchać,wąsy,wąski,brązowy,grząski zgodnie z wymową na końcu wyrazu np.noszą,potęgą,piłką niezgodnie z wymową w wyrazach rodzimych przed p,b,t,d,c,dz,cz,ć,dź,k,g np.bąk strąk,kąpać,bądź
zasadniczo w wyrazach rodzimych, np. dąb, krąg, gaszcz, kąt, mącić, piąty, pociąg, wąsy, ząb, będzie, dębowy, gęsty, kęs, ręka, tędy, węszyć, zęby; w wyrazach zapożyczonych, ale całkowicie przyswojonych, np. brąz, ląd, flądra, pąsowy, plądrować, cęgi, cętka, frędzla, kolęda, pędzel, pręgierz, wędkować; przed ł, l w zakończeniach form czasu przeszłego, np. pragnąłem, pragnąłeś, pragnął, pragnęłaś, pragnęłam, pragnęła, pragnęło, pragnęliśmy, pragnęłyśmy, pragnęliście, pragnęłyście, pragnęli, pragnęły; w zakończeniach form bezosobowych niektórych czasowników, np. stanąć, klęknąć, odpocząć, mówiąc, prosząc, zamykając, pchający, kochająca, wiążące, przyjęty, przypięta, zwinięta; na końcu wyrazu: - w formie 1. osoby l. poj. czasu teraźniejszego, np. idę, biorę, proponuję i czasu przyszłego prostego, np. dojdę, zbuduję, zarzucę, - w formie 3. osoby l. mn. czasu teraźniejszego, np. opowiadają, umieją, podrzucają i czasu przyszłego prostego, np. utworzą, dopiszą, rozwiążą, - w bierniku i narzędniku l. poj. rzeczowników rodzaju żeńskiego i męskiego zakończonych w mianowniku l. poj. na -a oraz przymiotników i zaimków, np. moją skromą osobę, naszą długą rozmową, swoją trudną decyzją, władcę, poetą, - w mianowniku, bierniku i wołaczu l. poj. niektórych rzeczowników rodzaju nijakiego, np. cielę, imię, kurczę, prosię, strzemię, szczenię, plemię, źrebię oraz w ich dopełniaczu, celowniku, bierniku, narzędniku, miejscowniku i wołaczu l. mnogiej., np. cieląt, cielętom, cielęta, cielętami, cielętach, cielęta, - w bierniku l. poj. zaimków osobowych, np. cię, się.