Podaj przykłady i dokonaj charakterystyki potrzeb indywidualnej, teraźniejszej, zbiorowej i przyszłej.

Z uwagi na wielką różnorodność potrzeb, jak też ich zmienność, wręcz niemożliwa jest enumeracja potrzeb szczegółowych. Można co najwyżej przedstawić pewne ich zagregowane grupy lub kategorie i to w sposób względny. Przy wyodrębnianiu grup potrzeb stosuje się różne kryteria podziału, spośród których najważniejszymi są:

I. Kryterium genezy potrzeb.

Zgodnie z nim wyodrębnia się dwa zasadnicze rodzaje potrzeb:
1. Potrzeby pierwotne, zwane inaczej: biologicznymi, instynktownymi, wrodzonymi, podstawowymi itp. Obejmują one wszystkie potrzeby, których geneza ma charakter biologiczny, a więc potrzeby zdeterminowane strukturą biologiczną organizmu i jako takie określają warunki niezbędne do utrzymania organizmu przy życiu.
2. Potrzeby wtórne, zwane również społecznymi, wyuczonymi, psychogenicznymi, wyższymi, kulturalnymi itp. Są one zdeterminowane przez strukturę psychiczną, przede wszystkim zaś przez strukturę osobowości oraz czynniki zewnętrzne w stosunku do człowieka, głównie w społeczeństwie. Należy dodać, iż także struktura osobowości zdeterminowana jest w poważnym stopniu przez charakter stosunków między człowiekiem a jego otoczeniem.

II. Kryterium ważności potrzeb.

Ponieważ potrzeby stanowią czynnik motywujący działanie człowieka, wobec tego jednostka dążyć będzie w pierwszej kolejności do zaspokojenia potrzeb najsilniej odczuwanych, a dopiero w dalszej – o mniejszej sile odczuwania. w ten sposób można określić kolejność zaspokajania potrzeb, opierając się na sile z jaką są one odczuwane. można więc powiedzieć, że potrzeby silniej odczuwane są ważniejsze i jako takie muszą być zaspokojone
w pierwszej kolejności. Różna ważność potrzeb oceniana jest na ogół według jednego z trzech zjawisk, które mogą być traktowane jako swego rodzaju miara ważności potrzeb. Są to: wielkość nakładów, jakie jednostka jest skłonna ponieść dla zaspokojenia potrzeb; kolejność powstawania i zaspokajania potrzeb; wielkość przyjemności uzyskiwanej dzięki zaspokojeniu potrzeby lub też wielkość przykrości w razie rezygnacji z zaspokojenia.

Warto zauważyć, iż kolejność w jakiej wymienia się różne rodzaje potrzeb, odpowiada w pewnym zakresie podziałom dokonywanym według kryterium genezy, jako że na pierwszym miejscu znajdują się na ogół potrzeby
o przewadze uwarunkowania biologicznego.

Jest to widoczne miedzy innymi w jednym z najbardziej znanych podziałów mieszczących się w tej grupie, jakim jest teoria hierarchii potrzeb
A. Maslowa. Wymienia on potrzeby podstawowe, których cechą charakterystyczną jest to, iż każda następna potrzeba może wystąpić po zaspokojeniu potrzeby ja poprzedzającej. hierarchia tychże najważniejszych potrzeb jest następująca: potrzeby fizjologiczne, potrzeby bezpieczeństwa, przynależności i miłości, szacunku i uznania, samo urzeczywistnienia, wiedzy
i zrozumienia.

W ekonomii za przykład ujmowania potrzeb od strony ich ważności należy uznać cały kierunek subiektywistyczny, łącznia z jego współczesną odmianą, jaką jest tzw. ekonomia dobrobytu. Poszczególne potrzeby, a raczej dobra służące ich zaspokojeniu, próbuje się uszeregować według siły odczuwania potrzeb, opierając się na wielkości przyjemności, zadowolenia, szczęścia itp., jakie uzyskuje człowiek dzięki ich posiadaniu. W tym układzie użyteczność przedmiotów, a zwłaszcza ich końcową użyteczność, traktuje się jako miarę siły, ważności, niezbędności itp. potrzeby, którą dane przedmioty zaspokajają. Jednostka zaspokaja w pierwszej kolejności te potrzeby, których pokrycie daje jej największą przyjemność lub innymi słowy wybiera dobra
o największej użyteczności krańcowej.

Na istnienie pewnej naturalnej kolejności w powstawaniu potrzeb wskazuje S. Jevons, formułując „prawo kolejnego powstawania potrzeb”
i wymieniając następujące ich rodzaje poprzez określenie środków zaspokojenia:
1) powietrze
2) pożywienie
3) ubranie
4) mieszkanie
5) literatura
6) przedmioty służące do ozdoby

Według podobnej zasady dzieli potrzeby A. Marshall, wyodrębniając kolejno potrzeby:
1) pożywienie
2) ubranie
3) mieszkanie
4) rozwijanie różnorodnej działalności
Jednocześnie dokonuje on podziału rzeczy na niezbędne, konwencjonalnie niezbędne oraz zbytkowe (luksusowe). W odniesieniu do potrzeb mogłoby to oznaczać, że istnieją:
a) potrzeby o dużym znaczeniu, których zaspokojenie jest niezbędne
b) potrzeby, których zaspokojenie jest konwencjonalnie niezbędne
c) potrzeby, których zaspokojenie nie jest konieczne.


III. Kryterium celu.

Ważność, czy też niezbędność zaspokojenia pewnych potrzeb musi mieć jakiś punkt odniesienia. Owym punktem może być cel lub cele działania człowieka. Można zatem wyodrębnić różne rodzaje potrzeb, opierając się na określeniu celu, którego realizacji służy zaspokojenie potrzeb (ważny jest związek potrzeb z celem, lub celami, oraz relacja między nimi).

Przykładem ujmowania potrzeb z punktu widzenia celu jest wspomniany już kierunek subiektywistyczny. Ogólny cel jest jeden – maksymalizacja przyjemności.

Z kolei za przykład rozróżniania potrzeb większej niż jeden liczby celów może służyć propozycja K. Zagórskiego. Korzyści (które można potraktować jako cele) można podzielić na cztery rodzaje, opierając się na następujących kryteriach:
- kryterium biologiczne; zaspokajanie pewnych potrzeb daje korzyści biologiczne (prawidłowe funkcjonowanie organizmu człowieka) – cel biologiczny
- kryterium społeczne; zaspokajanie potrzeb umożliwia osiąganie pewnych korzyści społecznych (ułatwienie funkcjonowania człowieka jako jednostki społecznej) – cel społeczny
- kryterium subiektywne; wartości, które dają osobista satysfakcję, zadowolenie mogą przynieść korzyść subiektywną – cel subiektywny
- kryterium instrumentalne; wartości pomagające w osiąganiu
w przyszłości innych wartości, które przyniosą korzyść w jednym z trzech wyżej wymienionych znaczeń – cel instrumentalny.