Czas akcjiAkcja rozpoczyna się wiosną, kompania wyrusza do Samotnej Góry w maju, dotarła do siedziby Smauga w końcu jesieni (Thorin oznajmia „jutro zaczyna się ostatni tydzień jesieni”). Bilbo wraz z czarodziejem Gandalfem docierają do doliny Riwendell pierwszego maja - to już ostatni ich przystanek przed powrotem do Hobbitonu i ukochanej nory Bilba.Dociekliwy czytelnik może bardziej dokładnie określić czas akcji, gdyż przygoda Bilba miała, jak się okazało, bardzo duże znaczenie w czasach Trzeciej Epoki Tolkienowskiego świata magii, czarów, elfów i niezwykłych ludzi. Pisarz usytuował w czasie wszystkie wydarzenia i opisał je w dodatku do trylogii Władca Pierścieni. Tam można się dowiedzieć, że krasnoludy przybyły do Hobbitonu w 2941 roku Trzeciej Epoki, w której światu zagroziła straszliwa władza Saurona - władcy ciemności i zła. W tym samym roku Bilbo odnalazł Pierścień, który jemu posłużył wyłącznie jako magiczny przedmiot, pozwalający na bycie niewidzialnym, ale naprawdę jego posiadanie dawało nieograniczoną władzę nad wszystkimi żywymi istotami. To właśnie on był tym „ Jedynym”, pozwalającym zebrać pozostałe Pierścienie potęgi.W powieściach Tolkiena bardzo ważny jest także czas inny niż realistyczny, można go nazwać „czasem magicznym”. Okazuje się, że istnieją określone momenty, dni, pory dnia, kiedy coś ważnego może się zdarzyć, jeśli bohaterom uda się znaleźć w odpowiednim miejscu i wykonać odpowiednie czynności. Takim magicznym dniem w tej książce jest Dzień Durina, kiedy „ostatni księżyc jesienny spotyka się na niebie ze słońcem”, nikt jednak nie wie, kiedy to zjawisko nastąpi. Elrond odczytuje na mapie krasnoludów tylko to, co „da się odczytać przy tym księżycu”, ponieważ litery księżycowe - sekretne pismo elfów - mają czarodziejskie właściwości ujawniania się tylko w określonym czasie, na krótki moment.Miejsce akcjiAkcja powieści rozpoczyna się w Hobbitonie. Nora Bilba Bagginsa jest położona w okolicy Pagórka, gdzie jego rodzina żyła od lat. Opis nory hobbita został zamieszczony już na początku książki. Była to przestronna, czysta i jasna nora, gdzie Bilbo dysponował sypialniami, łazienkami, piwnicami, garderobami, kuchniami, a zwłaszcza spiżarniami, ponieważ hobbici cenią sobie smaczne i obfite posiłki. Wokół nory roztaczał się piękny widok na zadbany ogród, łąki i rzekę.Swoje piękne mieszkanie Bilbo opuścił na wezwanie Gandalfa i krasnoludów, choć, szczerze mówiąc, został do tego po części zmuszony, gdyż jeszcze wtedy wcale nie pragnął przygód, a przynajmniej tak mu się wydawało. Trasa podróży wiodła przez:gospodę „Pod Zielonym Smokiem” - gdzie doszło do zebrania całej drużyny;jaskinię trzech trolli - gdzie zostały znalezione miecze: Glamdring („młot na wroga”) i Orkrist („pogromca goblinów”);dolinę Riwendell - gdzie przyjaciele poznali Elronda i odpoczęli w Ostatnim Przyjaznym Domu;jaskinie goblinów, a właściwie całe ich państwo we wnętrzu góry - gdzie Gandalfowi udało się zabić Wielkiego Goblina, a Bilbo przypadkowo odnalazł Pierścień i uciekł Gollumowi;las - gdzie bohaterów napadły stada wargów (wielkich wilków) i oddziały goblinów;dom Beorna, pół człowieka, pół niedźwiedzia - gdzie wszyscy odpoczęli przed czekającą ich przeprawą przez Mroczną Puszczę;Mroczną Puszczę - gdzie, jak się okazało, była kryjówka Saurona (przyjaciele go nie spotkali) i gdzie Bilbo bohatersko walczył z olbrzymimi pająkami;pałac leśnych elfów, czyli ogromna grota o kilka mil od skraju Mrocznej Puszczy - gdzie krasnoludy zostały uwięzione;przez Wodną Bramę - przez którą w beczkach krasnoludy i Bilbo przepłynęli w stronę Miasta na Jeziorze;przez Miasto na Jeziorze - gdzie Thorin przedstawił się jako Król spod Góry.W ten sposób bohaterowie dotarli do Samotnej Góry - Ereboru, siedziby Smauga, który pilnował w jej wnętrzu krasnoludzkich skarbów.BohaterowieBilbo Baggins - bohater główny i tytułowy - hobbit, autor opisuje go jako istotę większą od liliputa, mniejszą od krasnoluda, mówi o nim „mały człowiek”. Bilbo jest typowym przedstawicielem swego rodu - uwielbia spokojne życie, dobre jedzenie, ziele fajkowe, z którego Hobbiton słynie w całym Śródziemiu, i stare opowieści. Wyrusza na wyprawę skłoniony do tego przez Gandalfa jako „włamywacz”. Z czasem staje się prawdziwym dowódcą krasnoludów. Spełnia bardzo ważną rolę: odnajduje Pierścień „Jedyny”, poznaje Golluma, ofiarowuje Bardowi Arcyklejnot Góry, dzięki czemu siły dobra mogą się zjednoczyć przeciw złu - armii orków, goblinów i wargów.Gandalf - czarodziej, w tej powieści występuje jako „Gandalf szary”. Jest to mały staruszek w wysokim, spiczastym, niebieskim kapeluszu i długim szarym płaszczu przepasanym srebrną szarfą. Ma długą do pasa brodę i nosi ogromne czarne buty. W ręku trzyma zazwyczaj różdżkę. Gandalf specjalizuje się w czarach z płomieniem, ogniem. Narrator oznajmia: „gdziekolwiek bowiem zjawił się Gandalf, opowieści i przygody jakby cudem wyrastały dokoła niego”. Choć w tej książce Gandalf wygląda na spokojnego, nieco śmiesznego staruszka, nie ma on nic wspólnego ze znanymi z baśni czarodziejami. Okazuje się potężnym magiem, który w końcu zostaje dowódcą wszystkich walczących przeciwko Sauronowi (ale tę historię można poznać w trylogii „Władca Pierścieni”, patrz str. 200).Krasnoludy: Dwalin, Balin, Kili, Fili, Dori, Nori, Ori, Oin, Gloin, Bifur, Bofur, Bombur, Thorin Dębowa Tarcza - najdostojniejszy z nich był Thorin, to on był potomkiem Króla spod Góry i sam miał odziedziczyć spuściznę krasnoludów z pięknego niegdyś miasta Dal, gdzie pod Górą, obecnie zagarniętą przez Smauga, znajdowały się kuźnie krasnoludów. Tam założyli oni swoje państwo i zgromadzili wiele skarbów, a miasto Dal słynęło z pięknych, czasem magicznych krasnoludzkich wytworów. Są oni doskonałymi kowalami i potrafią zagospodarować wszelkie groty, jaskinie, gdzie kopią tunele i urządzają urzekające pięknem mieszkania, warsztaty pracy. Pozostałe krasnoludy wiernie towarzyszyły Thorinowi, wszyscy chcieli odzyskać skarb, zrabowany im przez smoka. Krasnoludy miały mapę i czarodziejski klucz od „tylnej” bramy, którą ojciec i dziadek Thorina umknęli przed Smaugiem.Thorin Dębowa Tarcza okazał się uparty - skarby nieco zachwiały jego poczucie sprawiedliwości, nie umiał się oprzeć wrodzonej krasnoludom chciwości. Dlatego nie chciał obdarować ludzi z Miasta na Jeziorze częścią skarbów, choć one im się należały, ponieważ Bard zabił smoka, a miasto z powodu „wizyty” krasnoludów w Samotnej Górze zostało narażone na zniszczenie przez Smauga. W końcu Thorin jednak wziął udział w bitwie Pięciu Armii jako sojusznik sił dobra i został tam ciężko ranny. Beorn wyniósł go na swoich barkach z pola bitwy. Krasnolud nie powrócił do zdrowia.Elrond - pół człowiek, pół elf, gospodarz Ostatniego Przyjaznego Domu, piękny i odważny, znał się na czarach, czarodziejskich literach. To on odczytał księżycowe runy (magiczne litery) na mapie Thorina, odkrył także przed przyjaciółmi nazwy mieczy, które zdobyli w jaskini trolli. W jego domu każdy mógł wypocząć, był on bardzo ważnym punktem Śródziemia, we „Władcy Pierścieni” tu rozgrywały się bardzo istotne wydarzenia, mające związek z Pierścieniem (ustalono skład Bractwa Pierścienia, które wyruszyło do Szczelin Zagłady, gdzie Pierścień miał zostać zniszczony - patrz str. 200). W tej książce Elrondowi bardzo zależy na tym, by cel wyprawy został osiągnięty. Można się tylko domyślać, że pragnie on odnalezienia Pierścienia i zniszczenia go, ponieważ gdyby Sauron zawładnął światem, Ostatni Przyjazny Dom zostałby zniszczony jako pierwszy.Wielki Goblin - władca goblinów, został zabity przez Gandalfa. Uwięził całą kompanię i byłby z pewnością pozabijał krasnoludy, gdyby nie pomoc maga.Gollum - nie wiadomo, co to za istota; jest czarny, śliski, uwagę zwracają tylko jego wielkie blade oczy. Żyje na dnie góry, w której swoje państwo mają gobliny. Jest właścicielem Pierścienia „Jedynego”. Niepozorny z wyglądu klejnot ma tę właściwość, że potrafi zawładnąć osobą, która go posiada. Tak jest z Gollumem. Nie może on przeżyć straty Pierścienia. Nienawidzi Bilba i wszystkich hobbitów.To jest postać, która we „Władcy Pierścieni” odegra główną rolę w zniszczeniu Pierścienia (patrz str. 200). Będzie towarzyszył do ostatnich chwil Opiekunowi Pierścienia i wrzuci klejnot do Szczelin Zagłady (wskoczy razem z nim). Bilbo nie robi mu krzywdy, nie zabija go, choć mógłby to uczynić. Gandalf jest z niego bardzo dumny, ale oczywiście nie wyjawia mu prawdy na temat groźnego klejnotu.Wódz Orłów - orzeł, dzięki któremu kompanii udało się uratować przed wargami i goblinami. Gandalf oddał kiedyś orłom przysługę, lecząc groźną ranę ich władcy, teraz miały okazję się odwdzięczyć. Ich siedzibą były Góry Mgliste. Wódz Orłów i jego drużyna przenieśli kompanię na właściwy szlak wędrówki. Okazały się uprzejme i szlachetne, pożegnały krasnoludy, Bilba i Gandalfa słowami: „Gdziekolwiek zawędrujecie, bądźcie zdrowi i niech was gniazda wasze przyjmą szczęśliwych u kresu podróży!”.Pojawiły się w powieści jeszcze raz, podczas Bitwy Pięciu Armii. Spędziły gobliny ze stoków Góry i postrącały je w przepaście. Dzięki temu wyzwoliły Samotną Górę, a po jej stokach żołnierze oblężeni na szczycie mogli zbiec na pomoc walczącym u stóp Góry. Dzięki ich pomocy bitwa została wygrana.Beorn - „olbrzymi mężczyzna; miał bujną, czarną czuprynę i gęstą, długą, czarną brodę, ramiona i łydki nagie, z węzłami potężnych mięśni wyraźnie zarysowanymi pod skórą. Ubrany był w wełnianą bluzę sięgającą do kolan i wspierał się na ogromnym toporze”. To nie był zwykły człowiek, ale pół człowiek, pół niedźwiedź. Dzięki niemu w okolicy nie atakowały gobliny i inne potwory, bo Beorn czuwał nad bezpieczeństwem. Jako zaciekły wróg goblinów bardzo się ucieszył z wiadomości o śmierci ich przywódcy. Ale nie był zbyt ufny i w nocy w skórze niedźwiedzia powędrował do ich siedzib, by sprawdzić, czy to prawda. Pomógł kompanii, wyposażając ją w kucyki i zapasy. Jako postać spokrewniona ze zwierzętami bardzo je lubił, prowadziły mu dom, doskonale się z nimi porozumiewał. Wziął udział w Bitwie Pięciu Armii w skórze niedźwiedzia. Wyniósł z pola walki rannego Thorina. Zabił dowódcę goblinów, Bolga.Pająki - kolejne „mroczne” stwory Tolkienowskiego świata. Są olbrzymie i traktują wszystkie stworzenia, które mogą opleść pajęczyną, jako łatwą zdobycz. Uwięziły krasnoludy i gdyby nie pomoc Bilba, na pewno by je zjadły. W tej książce występują jako duża gromada, mówią językiem, który dzięki Pierścieniowi rozumie Bilbo. W powieści „Powrót Króla” opisana została natomiast Pajęczyca Szeloba - matka pająków z Mrocznej Puszczy - okrutne i bezwzględne stworzenie, którego boją się nawet żołnierze władcy ciemności, Saurona. Wrogami pająków są elfy, które potrafią zwyciężać te stworzenia.Leśne elfy - „nie są one złe, ale mają tę wadę, że nie ufają nieznajomym. Chociaż rozporządzają potężną magią, zawsze są i były nawet w tamtych czasach bardzo ostrożne. Różnią się wyraźnie od elfów z zachodu (na przykład tych, które można spotkać w domu Elronda), zwanych wysokimi, są od nich groźniejsze i mniej mądre”. Żyją na skraju Mrocznej Puszczy, bo lubią przebywać w półmroku.Uwięziły kompanię, choć nie bardzo wiedziały, co mają ze swoimi więźniami zrobić. Pod wodzą swego króla wzięły udział w Bitwie Pięciu Armii po stronie dobra.Bard - mieszkaniec Miasta na Jeziorze, piękny, mądry i odważny, przyszły władca tego miasta. To on zabił Smauga, dowodził wojskami w Bitwie Pięciu Armii, starał się doprowadzić do porozumienia z krasnoludami.Smaug - smok pilnujący skarbów we wnętrzu Samotnej Góry. Smoki przybyły do Śródziemia z Szarych Gór i Zwiędłych Wrzosowisk. Smaug napadł na miasto Dal i zdobył skarby krasnoludów. Jest bardzo groźny i zły, w dodatku, jak wszystkie smoki, uwielbia skarby (lubi też zagadki). Życie upływa mu na ich strzeżeniu. Był olbrzymim czerwonozłocistym stworem, miał skrzydła, wielkie pazury, ział ogniem. Miał tylko jeden słaby punkt „ w zagłębieniu pod lewą piersią” - w ten punkt trafił strzałą Bard, a stało się to dzięki drozdowi towarzyszącemu krasnoludom i Bilbowi, który dowiedział się z opowiadania hobbita o „słabym punkcie” bestii.Tajemniczy drozd i kruk Roak (syn Karka) - ptaki, które odegrały bardzo ważną rolę. Drozd powiadomił Barda, jak zabić smoka, a wcześniej dzięki niemu zostały otwarte drzwi do Samotnej Góry. Roak natomiast powiadomił krasnoludy i Bilba o śmierci smoka, o której nie wiedzieli, gdyż w tym czasie błądzili po wnętrzu Samotnej Góry.Plemiona zamieszkujące świat powieści:hobbici - mieszkańcy Hobbitonu. Weseli, pełni optymizmu, uwielbiają dobrze zjeść, słuchać starych opowieści, palić fajki. Mają czyste, schludne nory, gdzie mieszkają. Ubierają się kolorowo, nie noszą obuwia, gdyż mają owłosione duże stopy. Ich głowy są zwykle porośnięte bujnymi kędzierzawymi włosami barwy brunatnej. Są skłonni do tycia, ale się tym nie przejmują. Nigdy nie używają czarów, potrafią się bezszelestnie poruszać. W razie potrzeby umieją być odważni, przedsiębiorczy, nigdy jednak nie afiszują się tymi zaletami. Nie lubią zabijać i rzadko biorą udział w walce, jeśli jednak się to już stanie, są mężni i dzielni.gobliny - olbrzymie stwory, zamieszkujące jaskinie, w których zajmują się wytwarzaniem straszliwej broni, nie znoszą istot zamieszkujących Śródziemie i chętnie z nimi walczą, sprzymierzając się z wilkami-wargami. Ich dowódcą jest Wielki Goblin, który ginie z ręki Gandalfa. Oddziały goblinów prowadzi pod Samotną Górę inny przywódca, ogromny i groźny Bolg. Ich armii towarzyszą wargowie i stada nietoperzy - to słudzy Saurona, władcy ciemności, króla zła. Dzięki solidarności walczących ludzi, elfów, krasnoludów gobliny zostały zwyciężone.trolle - podobne nieco do goblinów, nie znoszą dziennego światła, pod wpływem promieni słonecznych kamienieją. Trzech z nich - Williama (Billa), Bertrama (Berta) i Toma spotkały wędrujące z Bilbem krasnoludy. Dzięki pomocy Gandalfa udało im się uratować. Trolle nie spostrzegły, że świta, i zamieniły się w skały.elfy - Tolkien pisze o różnych rodzajach elfów: leśnych, zachodu, podziemnych (gnomach), morskich. W tej książce przyjaciele spotykają się z elfami zachodu (dom Elronda) oraz z elfami leśnymi, których więźniami zostają krasnoludy. To bardzo piękne i tajemnicze stworzenia, z łatwością posługują się magią, są nieśmiertelne, kiedy czują, że mija ich epoka, udają się do Szarej Przystani i odpływają do krainy wiecznego szczęścia. Wytwarzają magiczne przedmioty, są odważne, sprytne, szlachetne. To jedni z najpiękniejszych mieszkańców Śródziemia.krasnoludy - większe od hobbitów, kochają skarby i jaskinie. W podziemiach czują się doskonale, budują tam piękne mieszkania i tworzą warsztaty pracy, wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu: stalaktyty, stalagmity, wzbogacają tylko wnętrza światłem. Doskonali rzemieślnicy: kowale, złotnicy, potrafią zrobić świetną broń i piękną biżuterię. Krasnoludy założyły miasto Dal, spustoszone potem przez Smauga.Noszą kubraki, są zwykle uzbrojone w topory, czasem ich broń ma magiczne właściwości, mają długie brody i dość dostojny wygląd. Są odważni i waleczni.ludzie - ludzie Trzeciej Epoki są zupełnie podobni do ludzi współczesnych. Tak jak dzisiaj, zdarzają się wśród nich postacie niezwykłe, szlachetne, dobre, niepospolicie odważne, jak Bard, oraz chciwe, tchórzliwe i żądne władzy, jak władca Miasta na Jeziorze, który myślał tylko o skarbach, a pierwszy uciekł z zagrożonego przez Smauga grodu. Na szczęście dzięki tym nadzwyczajnym ludziom świat dobra góruje nad światem zła.W obronie dobra sprzymierzyli się wszyscy pozytywni mieszkańcy świata Trzeciej Epoki. Hobbit znalazł Pierścień „Jedyny” i wyniósł go z jaskini goblinów, we „Władcy Pierścieni” jego krewniak, hobbit Frodo, poniósł go do Szczelin Zagłady, a pomagali mu hobbici (zwłaszcza wierny Sam, sługa i przyjaciel), ludzie (Obieżyświat, czyli Aragorn, przyszły Król; Boromir - mieszkaniec Gondoru), krasnoludy(Gimli), elfy (Legolas). Misję zniszczenia Saurona podjęli więc wszyscy, którym zależało na ocaleniu dobra.WĄTKI: W powieści pojawia się wiele wątków, jest to wycinek rzeczywistości głęboko zakorzenionej w świecie stworzonym przez pisarza:wyprawa po skarb - wątek główny;wątek Gandalfa: czarodziej przygotowuje się do walki z Sauronem, przybył do Hobbitonu znienacka, by skłonić Bilba do wyprawy, to było konieczne, gdyż hobbit musiał znaleźć Pierścień; mag nie jest obecny przez cały czas podróży, pojawia się i znika nagle, ale narrator wspomina, że Gandalf jest zajęty bardzo ważnymi sprawami;historia miasta Dal: o założeniu miasta, czasach powodzenia i upadku z powodu ataku Smauga opowiada Thorin w domu Bilba;wątek dzielnego Barda: jest to człowiek, któremu przeznaczono rolę władcy Miasta na Jeziorze, odważnie broni mieszkańców przed Smaugiem;wątek Golluma: bardzo dziwnej istoty, która jednak odegra w przyszłości niezwykle ważną rolę - doprowadzi Opiekuna Pierścienia do Szczelin Zagłady i zniszczy klejnot.NarracjaJest prowadzona w trzeciej osobie, narrator zwraca się do czytelnika jak do kogoś, kogo zna, często też nazywa cechy bohaterów, charakteryzuje ich bezpośrednio. Występuje w roli przewodnika po powieściowej rzeczywistości. Nie jest wszechwiedzący, mówi na przykład, przedstawiając Gandalfa: „ja słyszałem ledwie małą cząstkę tego, co o nim mówią”. Wie, że czarodziej był daleko poza Hobbitonem, ale nie wie, po co. Narrator jest więc obserwatorem rzeczywistości, podobnie jak czytelnik, ale on należy do świata powieści, nic tu dla niego nie jest obce, wprowadza nas do środka i opowiada o tym, co jest dla niego bliskie, ponieważ chciałby, by stało się też bliskie i ciekawe dla czytelnika.
