Ruch Narodowy i Ruch Ludowy w Polsce - tabela
R U C H N A R D O W Y | NAZWA | NAZWISKA | PROGRAM |
|---|---|---|---|
Liga Polska - założona w 1887r. w Szwajcarii | Zygmunt Miłkowski (pseudonim Teodor Tomasz Jeż), M. Hert, Z. Michalski, H. Gireszyński, J. L. Popławski, W Grabski | Program stowarzyszenia miał charakter demokratyczno -mieszczański. Głównym celem była walka o niepodległość Polski. Drogą do wyzwolenia Polski w granicach przedrozbiorowych (granice sprzed 1778r.) miało być wykorzystanie ogólnonarodowego powstania. Poparła ją tajna organizacja studencka, Związek Młodzieży Polskiej („Zet” 1887r.) Zygmunta Balickiego oraz tygodnik „Głos” . Zorganizowano Skarb Narodowy Polski w Rapperswilu- miał zbierać datki od polskich emigrantów. | |
Liga Narodowa – założona w 1893r. w Warszawie na bazie Ligi Polskiej | Roman Dmowski, Z. Balicki, Popławski, W. Grabski | Celem jej było kształtowanie nowoczesnego narodu polskiego (silnego, gotowego oprzeć się innym narodowościom). Dążono do utworzenia jednolitego narodowo państwa (nacjonalizm, szowinizm, antysemityzm, ksenofobia-niechęć do obcych). Negowano walkę klasową. Odzyskanie niepodległości miało być celem dalekosiężnym. Dla czytelników na wsi wydawano pismo „Katolik” | |
Narodowa Demokracja (endencja) przekształcona w 1905r. z Ligi Narodowej w Stronnictwo Narodowo - Demokratyczne czyli ND | R. Dmowski, Z. Balicki, Popławski. | Przejęła program Ligi Narodowej ze szczególnym zwróceniem uwagi na szerzenie świadomości narodowej. Jej celem była niepodległość Polski w nieokreślonej przyszłości. Głosiła poszanowanie prawa, była przeciwna nielegalnej walce zbrojnej. Propagowała oświatę i kulturę polską. | |
R U C H L U D O W Y | Stronnictwo Ludowe – założone w 1895r. na zjeździe w Rzeszowie | Karol Lewakowski, Jakub Bojko, Jan Stapiński, | Głosiło konieczność walki o powszechne prawo wyborcze (zniesienie systemu kurialnego). Postulowało reformy administracyjne i oświatowe. W 1903r. zmieniło nazwę na Polskie Stronnictwo Ludowe i wysunęła hasła niepodległościowe. Zwycięstwem ruchu ludowego w 1907r. była reforma ordynacji wyborczej do Rady Państwa w Wiedniu. Reforma ta zniosła wybory w kuriach, skrócono dzień pracy, podniesiono płace. |
PSL „Piast” – 1913r. powstało z rozłamu PSL | Wincenty Witos, Jakub Bojko | Ich celem była niepodległość Polski na drodze stopniowej autonomii, współpraca z endencją. Brało udział w Naczelnym Komitecie Narodowy, który utworzyli wspólnie z konserwatystami galicyjskimi i endekami. Do 1926r. było najsilniejszą partią centrową. Później w 1931r. weszło w skład Stronnictwa Ludowego. | |
PSL „Lewica” 1913r. powstało z rozłamu PSL | Jan Stapiński Karol Lewakowski | Współpracowało z socjalistami, wydało postulaty radykalnych zmian społecznych, podczas I wojny św. zawiesiło działalność, po wojnie ugrupowanie przechodziło ewolucję organizacyjną, łącząc się z innymi działaczami (Związek Chłopski) | |
PSL „Wyzwolenie”- powstało w 1915r. w Królestwie Polskim na bazie tzw. ruchu zaraniarskiego | Tomasz Nocznicki Stanisław Thugutt | Poparło ideę powstańczą Józefa Piłsudzkiego, po wojnie jako partia lewicowa głosiła reformę rolna bez odszkodowania, powszechne nauczanie, upaństwowienie części bogactw naturalnych. W 1931r. weszło w skład SL. |
I Międzynarodówka jej celem było wywołanie ogólnoeuropejskiej rewolucji, która odda władzę robotnikom całej Europy. Organizowała fundusze na pomoc dla robotników, przyczyniła się do uzyskania przez robotników prawa wyborczego w Anglii. Powstała w trakcie wybuchu powstania styczniowego (1864) i wielkiej demonstracji w Londynie, z poparciem dla tego powstania. Trwała ona do momentu wybuchu Komuny Paryskiej we Francji. Była to pierwsza w historii socjalistyczna rewolucja w czasie wojny francusko-pruskiej, w której Francja poniosła klęskę pod Sedanem i Melzem. Parlament zorganizował Gwardię Narodową. Władzę obejmuje Adolf Thiers. Po czym wybuch powstanie w Paryżu. 18 marca 1871 władzę w Paryżu przejmuje Gwardia Narodowa z Komitetem Centralnym. Trwają walki komunistów z Wersalczykami. 23 marca 1871 odbywają się wybory Zgromadzenia Parlamentarnego zwanego Komuną Paryską. Komuna przejmuje pełną władzę w Paryżu: ustawodawczą jako parlament oraz wykonawczą i sądowniczą. Państwo posiadało formę ustroju autorytarnego (władza skupiona w jednym ręku). Nastąpiło zniesienie trójpodziału władzy, likwidacja regularnego wojska do Gwardii Narodowej, upaństwowienie – nacjonalizacja części gospodarki i przedsiębiorstw w Paryżu, których właściciele uciekli wraz z rządem. Ponadto wprowadzono minimalne płace socjalistyczne reformy obowiązkowe i bezpłatne szkolnictwo dla każdego. Nastąpił rozdział kościoła od państwa. Organizowano roboty publiczne dla bezrobotnych przez rząd. I międzynarodówka została rozwiązana po przeniesieniu do Nowego Jorku (1876)
II Międzynarodówka powstała w 1889 w Paryżu, która kładła większy nacisk na walki ekonomiczne, poprawę losu, pomoc w organizacji strajków i podniesienia płac. Głosiła konieczność walki o ustawodawstwo socjalne, potrzebę wprowadzenia 8godzinnego dnia pracy, obowiązek zakazu pracy dzieci, powszechną oświatę, ustanowiła 1 V świętem roboczym.