Wpływ nauk biologicznych na rozwój, wychowanie i kształcenie człowieka prezentacja
Wpływ nauk biologicznych na rozwój, wychowanie i kształcenie człowieka.
Nauki biologiczne skupiaja się na :
*charakterystyce,
*klasyfikacji oraz
*zachowaniu organizmów żywych, jak również na
*sposobie powstawania nowych gatunków oraz
*zależności między nimi a środowiskiem naturalnym.
Wyróżniamy następujące subdyscypliny nauk biologicznych:
- biochemia
-biofizyka
- biologia
- biotechnologia
- ekologia
-biofizyka biotechnologia mikrobiologia
Każda z tych subdyscyplin zajmuje się badaniem określonych dziedzin. Nas najbardziej interesuje biologia. Składa się ona z wielu dziedzin, ale my skupimy się tylko na dwóch tj. genetyka: na genetyce i biologi a biologii rozwoju.
Genetyka to nauka o zmienności i dziedziczności cech wśród organizmów. Biologia
Zaś biologia rozwoju człowieka zajmuję się rozwojem od zapłodnionej komórki jajowej do osiągnięcia postaci dojrzałej.
Biologia wychowania mówi o biologicznych podstawach życia organizmu, przekazywania życia i rozrodu oraz zaznajamia z organicznymi procesami wzrostu ciała i rozwoju mięśni. Cechy fizyczne organizmu(wzrost, waga ,wygląd)i cechy psychicznie łącznie ze sposobami reakcji są zależne od: warunków środowiskowych (ilość i jakość pokarmu, wody, powietrza, światła, ruchu i snu), jak też odstanych właściwości wewnętrznych organizmu w postaci całej budowy ciała, systemu nerwowego i systemu hormonalnego co prowadzi do zagadnienia dziedziczności fizycznej i psychicznej. Sprawa dziedziczności wyjaśnia uzdolnienia lub trudności rozwojowe w postaci niedorozwoju umysłowego czy tez ograniczenia. Dorobek biologii wychowawczej stanowi dalej podstawę dla teorii wychowania fizycznego, dietetyki oraz higieny rozwojowej, szkolnej i społecznej.
W naszym wystąpieniu opierać będziemy się na przykładzie dziecka upośledzonego umysłowo. Prześledzimy jego rozwój.
Upośledzenie (niedorozwój umysłowy)
jest to ograniczenie fizycznego bądź psychicznego rozwoju jednostki, które sprawia jej poważne trudności w życiu codziennym: w rodzinie, szkole, zakładzie pracy czy w czasie wolnym.
A) Pierwotne przyczyny upośledzenia umysłowego wywołane są przez czynniki genetyczne. Rodzice przekazują nieprawidłowe lub uszkodzone geny i chromosomy, powodujące, że embrion i płód nie rozwijają się normalnie – a w konsekwencji dziecko rodzi się upośledzone umysłowo.
Jest to najczęstsza przyczyna upośledzenia.
Innymi czynnikami zmian w organizmie , które mogą wpływać na wytworzenie się upośledzenia umysłowego, są anatomiczne zmiany mózgu ( zaniki płatowe, dziurawość mózgu, porowatość mózgu itd. ) i inne zaburzenia rozwojowe ( np. brak jąder komórkowych lub części mózgu ).
Wady rozwojowe są wynikiem zatrzymania lub nieprawidłowego kształtowania się struktur mózgu. Jeśli wystąpią wtedy, gdy jest on już uformowany, zmiany te noszą nazwę mózgowego porażenia dziecięcego.
B) Wtórne przyczyny upośledzenia to te, które mają wpływ na korę mózgową (czynniki egogenneegzogenne):
- Przed urodzeniem dziecka : leki przyjmowane przez matkę w czasie ciąży , przebyte przez nią choroby wirusowe , warunki fizyczne matki ( niedożywienie, brak witamin ), alkoholizm i narkomania matki, uszkodzenia chemiczne, mechaniczne i radiacyjne,
- w czasie porodu : urazy związane z porodem ( np. zgniecenie kleszczami czaszki noworodka ), urazy związane z porodem ( np. zgniecenie kleszczami czaszki noworodka ), zbyt szybka zmiana ciśnienia – przy zbyt szybkim porodzie.
- po urodzeniu dziecka: zapalenie opon mózgowych lub mózgu, których konsekwencją może być uszkodzenie kory mózgowej powodujące zahamowanie dalszego rozwoju umysłowego dziecka. Kora mózgowa może także ulec uszkodzeniu na wskutek urazów fizycznych.
Do przyczyn upośledzenia, występujących po urodzeniu dziecka należą także ciężkie zaburzenia metabolizmu i niekorzystne warunki psychospołecznego rozwoju dziecka.
Nie ulega wątpliwości, że czynniki biologiczne powodują upośledzenie umysłowe. Znanych jest ponad 330 różnorodnych nieprawidłowości - mutacji genów recesywnych, które prowadzą do głębokich zaburzeń intelektualnych (Cavalli - Sforza & Bodmer, 1971). Uszkodzenia chromosomów w każdym okresie rozwoju- a w szczególności w okresie gdy kształtuje się mózg - mogą powodować U.U. Infekcje,zatrucia,niedobory tlenu,uszkodzenia (urazy) mające miejsce przed porodem, podczas porodu i w okresie poporodowym mogą wywołać U.U. Uraz głowy jest szczególnie niebezpieczny kiedy mózg płodu szybko się rozwija, w okresie po zapłodnieniu oraz podczas pierwszych lat życia dziecka. Jeśli matka zachoruje na różyczkę (jedna spośród chorób wirusowych) podczas pierwszych trzech miesięcy ciąży, to choroba ta spowoduje uszkodzenie układu nerwowego płodu a w konsekwencji upośledzenie umysłowe. Matki jeszcze nie narodzonych dzieci spożywające nawet umiarkowane ilości alkoholu muszą liczyć się z większym prawdopodobieństwem, że urodzone przez nie dzieci będą U.U. U.U. może być także wywołane niedoborem tlenu oraz urazami głowy podczas trudnego porodu. Czynniki negatywne występujące w okresie prenatalnym (przedporodowym) częściej powodują upośledzenie umysłowe głębszego stopnia, a czynniki negatywne występujące w okresie postnatalnym (poporodowym) częściej wywołują U.U. w stopniu lekkim (Moser, 1985). Zaburzenia metaboliczne oraz niedożywienie płodu mogą również przyczynić się do U.U. Złe żywienie płodu znajduje się także w tej kategorii. Do przyczyn U.U. należą także: nadużywanie leków przez ciężarną matkę, co prowadzi do zmniejszenia ilości hormonu tarczycy we krwi, promieniowanie jonizujące, niedobór jodu lub dziedziczenie (Ingalls, 1978).
Pedagogika chcąc wpływac na rozwój dziecka musi korzystać z informacji dostarczanych przez nauki biologiczne. Jak wiadomo człowiek rodzi się z genetycznie przekazywanymi cechami przez rodziców, natomiast dakszy rozwój jest także uwarunkowany przez warunki w jakich odbywa się proces wychowawczy. Zadaniem pedagogów jest stworzenie warunków do optymalnego rozwoju fizycznego i umysłowego dziecka. Możliwości rozwoju intelektualnego i fizycznego są określone genetycznie, natomiast pułap ich rozwoju osiąga sie w przeważającym stopniu poprzez proces wychowania.
Celem wychowania dzieci upośledzonych umysłowo jest ich przygotowanie do uczestniczenia w życiu społecznym i kulturalnym społeczeństwa. W procesie wychowawczym kształtowane są postawy, przekonania, system wartości, wpływające na efektywność w realizacjii zadań.
Pierwszą szkołę wychowania dla większości ludzi stanowi wychowanie w kręgu rodzinnym. Obejmuje czynności opiekuńczo-pielęgnacyjne rodziców względem dzieci (zapewnienie bezpieczeństwa, wyżywienia i dachu nad głową) oraz czynności wychowawcze z zakresu wychowania fizyczno-zdrowotnego, umysłowego, moralno-społecznego, religijnego i estetycznego. Ważną rolę w wychowaniu w rodzinie odgrywają postawy i zachowania rodziców, atmosfera emocjonalna i kultura życia rodzinnego, udział dzieci w wykonywaniu prac domowych.
Udziałem rodziców pragnących wspierać rozwój społeczny swojego dziecka może być:
- organizowanie sytuacji skłaniających dziecko do kontaktowania się z innymi
osobami/ mogą to być celowo organizowane sytuacje obcowania ze sobą, współdziałania, czy współpracy/,
- wzmacnianie tych zachowań, które polegają na próbie nawiązania kontaktu oraz przeciwdziałania skutkom niepowodzeń w porozumiewaniu się,
- organizowanie sytuacji wyzwalających przeżycia dziecka, skłaniające je do dzielenia się nimi z innymi osobami,
- umożliwienie zdobywania wiedzy /interesujące wiadomości również prowokujące dziecko do nawiązywania kontaktu z innymi.
Kształcenie to system działań, który zmierza do tego aby uczącemu umożliwić poznanie swiata, jakie stworzyłą natura i jaki zawdzięczamy kulturze; przygotowanie się do zmienianie świata przez rozwijanie kwalifikacji, zdolności, zainteresowań oraz potrzeb i umiejętności samokształceniowych; ukształtowanie indywidualnej osobowości oraz osobistego stosunku do wartości moralnych, społecznych, poznawczych, artysycznych i religijnych. Kształcenie obejmuje całą strukturę dchową człowieka, całość jego osobowości, sferę intelektualną, emocjonalna i sferę działania praktycznego.
W ciągu ostatnich kilku lat nastąpił wzrost zainteresowania wychowaniem i kształceniem integracyjnym. W związku z tym powstały w naszym kraju formalne możliwośći podejmowania integracyjnego kształcenia i wychowania dzieci niepełnosprawnych.
Dzieci niepełnosprawne umysłowo kształcą przede wszystkim umiejętność czytania, pisania, liczenia oraz poprawnego wypowiadania się. Przyswajają wiadomości o przyrodzie, życiu społecznym, kulturez i umiejętności niezbędne do uczestnictwa w zyciu społecznym, kulturalnym i zawodowym. Ponadto dzieci uczą się współżycia w grupie,właściwego zachowania w szkole i w domu, dbania o porządek i własne bezpieczeństwo. Celem pracy szkoły jest także stopniowe zapoznanie dziecka z jego otoczeniem, szkołą, domem rodzinnym, miejscowością.
Prawidłowe funkcjonowanie w warunkach szkolnych zwłaszcza uczniów z niepełnosprawnością umysłową wymaga od nauczyciela głębokiej wiedzy pedagogicznej z wielu dziedzin, ogromnego zaangażowania oraz wielkiego nakładu pracy. Nauczanie zintegrowane jest etapem edukacji o wyjątkowym znaczeniu dla całej nauki szkolnej uczniów. Efekty osiągnięte przez dzieci w tym okresie życie dają podwaliny w postaci podstawowych umiejętności umożliwiających dalsze zdobywanie wiedzy. Wielkie znaczenie ma również budowanie w tym okresie właściwych postaw będących zaczątkiem wychowawczym do późniejszego kształtowania jednostek efektywnie funkcjonujących we współczesnym świecie. Osiągnięcie tego podstawowego celu w stosunku do dziecka upośledzonego umysłowo jest zadaniem bardzo odpowiedzialnym i trudnym, wymaga spełnienia wielu warunków oraz ogromnego nakładu dodatkowych działań pedagogicznych i wychowawczych.
System pracy z dzieckiem UU polega na opracowaniu programu i form pracy dostosowanych do indywidualnych potzreb i możłiwości ucznia oraz rodzaju zaburzeń. Dzieci upośledzone przejawiają mała ruchliwość procesów intelektualnych, zwolnione tempo myślenia, trudności w skupieniu uwagi oraz ubóstwo mowy. Podczas zajeć rewalidacji bardzo ważne jest oddziaływanie terapeutyczno-wychowawcze, na które składa się pomoc dzieciom w przezwyciężaniu urazów i lęków związanych z trudnościamiw nauce poprzez:
-zabawowy charakter zajęć rewalidacyjnych
- stosowanie wzmocnień pozytywnych (częste zachęty i pochwały)
- uczenie doprowadzania zadania do końca
- aktywny udział w zajęciach i zabawach
Upośledzenie umysłowe, jak podkreśla wielu autorów ( M.Bogdanowicz, H. Borzyszkowska) jest globalną dysfunkcją rozwojową powstałą na skutek oddziaływania różnego rodzaju czynników patogennych rozpoznawana do 3 roku życia. Gdy zaś czynniki szkodliwe wpływają na dziecko po 3 roku życia mówimy o obniżeniu poziomu rozwoju umysłowego.
Jeżeli rozwój dziecka przebiega zgodnie z normą wieku do pewnego momentu i nastąpi jego zatrzymanie ( spowodowane różnymi czynnikami) mówimy o zahamowaniu rozwoju intelektualnego. Zahamowanie to może mieć charakter czasowy.
Ostatnim rodzajem globalnych dysfunkcji jest opóźnienie rozwoju intelektualnego. Jego cechą jest wolniejsze tempo rozwoju od przeciętnego spowodowane czynnikami chorobotwórczymi lub społecznymi. Poprzez odpowiednie działania pedagogiczne i stworzenie prawidłowych warunków społecznych opóźnienie to ulega wyeliminowaniu.
Zbyt późne podjęcie działań naprawczych często prowadzi do powstania i utrwalania nieprawidłowych wzorców zachowań, które w późniejszym okresie jest ciężko wyeliminować i które wpływają na poziom funkcjonowania w środowisku.
Sumując można stwierdzić, iż integracyjne formy kształcenia specjalnego powinny dac dziecku z jednej strony lepsze wykształcenie, w miarę możliwości porównywalne z dzieckiem pełnosprawnym. Co niewątpliwie będzie wyrazem równości szans, a więc i społecznej sprawiedliwości.
Ważnym procesem zarówno w wychowaniu jak i kształceniu jest edukacja zdrowotna, która ma wzbogacić wiedzę o zdrowiu i czynnikach jakie mu zagrażają. Celem edukacji zdrowotnej jest wykształcenie u dzieci prawidłowych postaw, zachowań aby przestrzegały one zasady kultury zdrowia, uczyły się odpowiedzialności za swoje zdrowie. Podstawowe zadania edukacji zdrowotnej to: kształtowanie nawyków higieniczno-zdrowotnych, wychowanie w zasadach bezpieczeństwa własnego i zbiorowego, ochrona zdrowia psychicznego, walka z nałogami, zapobieganie chorobom zakaźnym. Każde dziecko posiada prawo do takiej edukacji. Szkoła integracyjna jest miejscem kształtowania kompetencji osobistych, społecznych, dydaktycznych, projektowych w zakresie ochrony, promocji oraz edukacji zdrowotnej. Promocja zdrowia należy do zadań społecznych wielu grup zawodowych, w tym oczywiście pedagogów, nauczycieli.
Pojęciem, które ma ogromne znaczenie zarówno dla biologii jak i pedagogiki jest zdrowie. Zdrowie bowiem jest wartością, a zarazem kategorią poznania, badania i praktyki pedagogicznej, organizującą pewien zakres wiedzy pedagogicznej. Na gruncie pedagogiki zdrowie ujmowane jest jako kategoria edukacyjna i odnoszone jest do celów wychowania. Założenia w obszarze edukacji zdrowotnej niewątpliwie integrują przedstawicieli nauk pedagogicznych i biomedycznych. Nauki te mają wspólny przedmiot badań jakim jest Człowiek.
Wpływ nauk biologicznych na rozwój, wychowanie i kształcenie człowieka