Ojczyzna –matka w literaturze staropolskiej: -narzekanie Piotra Skargi na brak miłości Polaków do matki –ojczyzny w „Kazaniach sejmowych”, - wezwanie Sarmatów do obrony matki – ojczyzny w mowie Chodkiewicza w „Transakcji wojny chocimskiej” Wacława Potockiego. 2. Ojczyzna- dom, który trzeba kochać i którego należy bronić: - poświęcenie bohaterów romantycznych, pragnących wyzwolić dom ojczysty, - gorące apele Marii Konopnickiej w „Rocie”: Nie rzucim ziemi, skąd nasz ród.(…) Twierdzą nam będzie każdy próg…” czy w „Pieśni o domu”: Kochasz ty dom, rodzinny dom? - bronowicka chata jako symbol Polski, ocena Polaków, podjęcie problemu powstania narodowego w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego, - najdroższy wyraz: Ojczyzna chowany głęboko w sercu, a rzadko goszczący na wargach, występujący w całej twórczości Jana Kasprowicza, w pieśni bogatej czy biednej , czyli „Rzadko na moich wargach”, - nakaz obrony domu –ojczyzny we wrześniu 1939 roku, w poezji Władysława Broniewskiego : „Bagnet na broń” Kiedy przyjdą podpalić dom, Ten, w którym mieszkasz- Polskę. - prośba o ocalenie domu-ojczyzny, o jego odrodzenie w „Kwiatach polskich” Juliana Tuwima: Daj nam uprzątnąć dom ojczysty Tak z naszych zgliszcz i ruin świętych Jak z grzechów naszych, win przeklętych. 3. Próby przełamania mitu, bunt przeciwko stereotypowi poświęcenia za ojczyznę: - mówiący w imieniu pokolenia Kolumbów Krzysztof Kamil Baczyński prześledził historię Polski i określił ją jako straszne dzieje , dlatego gorąco prosił w „Polakach”: O , wybudujcie domy, o nazwijcie wreszcie Polskę- Polską, nie krzywdą, a miłość- miłością(…) O, wybudujcie domy, jasne, wielkie domy. - poeta pragnie wypowiadać się nie w imieniu narodu, a ludzkości, czuje się rodakiem każdego cierpiącego: Żyda, Greka, Rosjanina, Francuza w „Ten jest z ojczyzny mojej” Antoniego Słonimskiego: Ten jest z ojczyzny mojej. Jest człowiekiem. 4.Tęsknoty emigrantów za utraconym rajem ojczyzny: - uczucia podmiotu lirycznego w „Sonetach krymskich” i „Inwokacji z Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza, - smutek wynikający z przeczucia, że już nigdy nie zobaczy się kraju z najbliższymi w wierszach „Rozłączenie” i „Hymn” Juliusza Słowackiego Że mój okręt nie do kraju płynie, - piękne wyobrażenia o Polsce jako o kraju, gdzie panują czyste obyczaje, gdzie szanuje się chleb, bocianie gniazdo i gdzie ludzie pozdrawiają się słowami Bądź pochwalony w „Mojej piosnce (II)” Cypriana Kamila Norwida, - pustka, jałowość życia bez ojczyzny, poszukiwanie wspólników przeżywania smutnego losu w „Ktokolwiek jesteś bez ojczyzny” Kazimierza Wierzyńskiego: Ktokolwiek jesteś bez ojczyzny, Wstąp, tu…(…) Będziemy razem nie mieć domu. - życie marzeniami, wspomnieniami o swojej małej ojczyźnie, której już nie ma, a jednak jest, dopóki trwa w sercu, w myślach, bo Lwów jest wszędzie, jak mówi Adam Zagajewski w „Jechać do Lwowa”.
