Mikołaj Kopernik - biografia, ważne daty

Mikołaj Kopernik urodził się w Toruniu przy ulicy świętej Anny 19 lutego 1473 roku. Dzisiaj ta ulica nazywa się Kopernika 17, a w samym budynku znajduje się liceum, nazwane jego imieniem. Według przeprowadzony badań rodzina Koperników wywodziła się ze Śląska. Mikołaj miał troje rodzeństwa: brata i dwie siostry. Po śmierci ojca Mikołaja opiekę nad rodziną objął zamożny wuj, biskup Łukasz Watzenrod.

W 1491 roku Mikołaj rozpoczął naukę na studiach na wydziale sztuk wyzwolonych Uniwersytetu Krakowskiego. W czasie jego pobytu na uczelni, przeżywała ona swój rozkwit. Było to związane przede wszystkim z końcem średniowiecza i rozluźnieniem dominacji Kościoła Katolickiego nad życiem państwowym. W owym czasie Uniwersytet Jagielloński był jedną z najbardziej poważanych uczelni na świecie. Tam Mikołaj Kopernik poznawał znakomitych uczonych, słuchał ich wykładów. A uczęszczał na rozmaite przedmioty, niekiedy bardzo odległe od nauk ścisłych w dzisiejszym rozumieniu. Były to na przykład: gramatyka, retoryka, poetyka, ale i przedmioty ścisłe, o treściach matematyczno-astronomicznych.

W 1495 roku Mikołaj Kopernik opuścił Kraków, a w 1496 roku przyjmuje w kanonii warmińskiej niższe święcenia kapłańskie. W tym samym roku wyjeżdża do Bolonii, aby studiować prawo kanoniczne, mające przysposobić go do administrowania dobrami kościelnymi. Pobyt Kopernika w Bolonii trwał trzy lata. Studiów jurystycznych nie ukończył. 31 Maja 1503 roku doktoryzuje się z prawa kanonicznego w Ferrarze.

Według badań dotyczących pochodzenia rodu Koperników, wywodzi się on ze Śląska. W czternastym i piętnastym wieku pojawiają się wzmianki o rodzie Koperników zamieszkującym w miastach śląskich, a potem i innych. Dziadek astronoma Jan był zamożnym krakowskim kupcem, ojciec zaś hurtownikiem. Rodzice astronoma Barbara i Mikołaj, mieli czworo dzieci: Andrzeja, Mikołaja, Barbarę i Katarzynę. Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku w Toruniu przy ulicy świętej Anny. Dzisiaj to ulica Kopernika 17, a w budynku mieści się jego muzeum. W 1483 roku zmarł ojciec Mikołaja. Opiekę nad rodziną objął zamożny wuj, biskup Łukasz Watzenrod. Jesienią 1491 roku 18 letni Mikołaj wraz z bratem Andrzejem rozpoczyna studia na wydziale sztuk wyzwolonych Uniwersytetu Krakowskiego. Z czasu tego pozostał zapis w wykazie przyjętych na studia: " Mikołaj, syn Mikołaja z Torunia uiścił całość (kwoty wpisowej)". Czas pobytu Mikołaja Kopernika w Krakowie przypada na okres wielkiego rozkwitu uczelni krakowskiej, założonej przez Kazimierza Wielkiego w 1364 roku, odnowionej przez Władysława Jagiełłę i Jadwigę w 1400 roku, o której norymberski kronikarz Schedel z końca piętnastego wieku pisał, że w Krakowie: ".. Przy kościele świętej Anny znajduje się głośny z bardzo wielu sławnych i uczonych mężów uniwersytet, w którym uprawiane są wszelkie umiejętności... Najbardziej kwitnie tam astronomia, a pod tym względem, jak wiem od wielu osób, w całych Niemczech nie ma szkoły sławniejszej." Mikołaj Kopernik spotykał w Krakowie wielkich uczonych i słuchał ich wykładów. Jednym z wybitnych ówczesnych krakowskich uczonych był Wojciech z Brudzewa. W czasie pobytu Mikołaja Kopernika w Krakowie nie wykładał już astronomii gdyż zajmował się badaniem dzieł Arystotelesa. Kopernik uczęszczał na różnorodne wykłady: z gramatyki, z retoryki, z poetyki, ale również na wykłady o treściach matematyczno-astronomicznych. Jest możliwe, że właśnie w tym czasie w umyśle Mikołaja Kopernika zrodziła się koncepcja teorii budowy świata odmiennej od obowiązującej. W 1495 roku Mikołaj Kopernik opuszcza Kraków, a w 1496 roku przyjmuje w kanonii warmińskiej niższe święcenia kapłańskie. W tym samym roku wyjeżdża do Bolonii, aby studiować prawo kanoniczne, mające przysposobić go do administrowania dobrami kościelnymi. Pobyt Kopernika w Bolonii trwał trzy lata. Studiów jurystycznych nie ukończył. 31 Maja 1503 roku doktoryzuje się z prawa kanonicznego w Ferrarze. W 1510 roku Mikołaj Kopernik osiedla się na stałe we Fromborku, gdzie zostaje mianowany kanonikiem. Pełniąc funkcję kanonika katedry we Fromborku miał doskonałe warunki by poświecić się badaniom naukowym. Przez jakiś czas pracował jako lekarz, a w wolnym czasie zajmował się astronomią. W 1521 roku Mikołaj Kopernik ustąpił z urzędu administratora dóbr kapitulnych. Nie można uważać tego za wycofanie się z aktywnego uczestnictwa w działalności kapituły. Niejednokrotnie pełnił w niej później rozmaite, nieraz bardzo odpowiedzialne funkcje. Był wizytatorem, a później zarządcą kapituły. Mikołaj Kopernik był aktywny w bardzo wielu dziedzinach wiedzy, jak fizyka, geografia, ekonomia. Jako kanonik warmiński piastujący różne stanowiska w administracji biskupstwa zajmował się również sprawami związanymi z obronnością Olsztyna. Pisał też rozprawy ekonomiczne i udzielał rad królowi polskiemu w sprawach związanych z obiegiem pieniężnym. W ówczesnych czasach stosunki monetarne były skomplikowane z powodu istnienia 4 mennic: w Toruniu, w Elblągu, w Gdańsku i w Królewcu. Częstą praktyką było przetapianie dobrej monety na gorszą, z czego ogromne korzyści czerpały nie tylko wymienione miasta, ale również zakon krzyżacki. Aby temu przeciwdziałać Mikołaj Kopernik napisał i wygłosił na sejmiku pruskim, który odbył się w okresie od 17 do 21 marca 1522 roku w Grudziądzu, traktat o sposobie bicia pieniędzy pt. "Modus cudendi monetam". W swym traktacie Kopernik mówił, że na skutek spadku wartości pieniądza ceny wciąż rosną, a handel zagraniczny staje się coraz trudniejszy. Dobre monety srebrne są wychwytywane i przetapiane na gorszą monetę, z czego zyski czerpią miasta dające prawo bicia monety oraz kupcy, którzy sprzedają swe towary według wartości złota. Pierwszy pieniądz wypiera z obiegu lepszy. Ale traktat o monecie nie jest wcale jedynym opracowaniem natury ekonomicznej autorstwa Mikołaja Kopernika. Podczas licznych podróży po Warmii stwierdził ciężką sytuację mieszkańców wsi, którzy żyli w wielkiej nędzy. Przyczyną były niskie ceny zbóż w stosunku do cen innych towarów, oraz niewielkie wynagrodzenia, które dostawali chłopi za swoją pracę. Zaistniała sytuacja skłoniła wielkiego astronoma do studiów nad cenami chleba. Około 1530 roku powstał krótki memoriał pt. "Panis coquendi ratio" (Obrachunek wypieku chleba) z tablicami uczciwych cen chleba oraz opisem jego wypieku. Celem memoriału było wyliczenie rzeczywistych nakładów finansowych związanych z wypiekiem chleba, aby jego cena mogła kształtować się zgodnie z nakładem pracy i cenami surowców. Pomimo tak szerokiego spektrum działań, Mikołaj Kopernik nadal poświęca wiele czasu astronomii i teorii budowy świata. Pierwszy zarys tej teorii Kopernik podał w rozprawie, która jest znana pod tytułem Komentarzyk Mikołaja Kopernika o utworzonych przez niego hipotezach ruchów niebieskich. W Komentarzyku, po krótkim wprowadzeniu Kopernik wskazuje na pewne braki starej teorii, co go upoważnia do zaproponowania nowej, opartej na następujących siedmiu założeniach:
1. Nie istnieje jeden środek wszystkich kół niebieskich lub sfer.
2. Środek Ziemi nie jest środkiem Wszechświata, lecz tylko środkiem ciężkości i środkiem sfery księżyca.
3. Wszystkie sfery obiegają Słońce jako swój środek i dlatego Słońce jest środkiem całego Wszechświata.
4. Stosunek odległości Ziemi od Słońca do wysokości firmamentu jest znacznie mniejszy od stosunku promienia Ziemi do odległości jej od Słońca, a zatem odległość Ziemi od Słońca jest znikomo mała w porównaniu z wysokością firmamentu. < br /> 5. Jakikolwiek ruch jest dostrzegany na firmamencie, to nie pochodzi z jakiegoś ruchu firmamentu, lecz z ruchu Ziemi. Ziemia wraz z okalającymi ją żywiołami wykonuje pełny obrót dzienny dokoła swych niezmiennych biegunów, podczas gdy firmament i najwyższe niebo pozostają nieruchome.
6. To, co nam się przedstawia jako ruch Słońca, pochodzi nie z jego ruchu, lecz z ruchu Ziemi i naszej sfery, wraz, z którą krążymy dokoła Słońca, podobnie jak jakakolwiek inna planeta. Ziemia ma przeto więcej niż jeden ruch.
7. Poziomy ruch prosty i wsteczny planet pochodzi nie z ich ruchu, lecz z ruchu Ziemi.

Tak, więc ruch samej Ziemi wystarcza do wyjaśnienia wielu pozornych ruchów na niebie. W swoich rozważaniach Mikołaj Kopernik posługuje się pojęciami stosowanymi przez XVI wiecznych astronomów, mówiąc o ruchach sfer zamiast o ruchach planet. Ziemi przypisuje ruch trojaki: obiegowy dokoła Słońca, obrotowy dokoła osi, oraz trzeci ruch, który ma osobliwy charakter i w świetle nauki współczesnej jest zbędny. W dalszych rozważaniach Kopernik zaznacza, że ruchy planet na niebie należy odnosić nie do punktu równonocny, (bo jego położenie nie jest stałe), lecz do wybranych gwiazd. Mikołaj Kopernik, aby wyznaczyć okres obiegu Ziemi dookoła Słońca wybrał gwiazdę Kłos Panny i wyznaczył długość roku gwiezdnego jako równą 365d 6h 10 m, a więc zaledwie o 1m więcej niż to przyjmuje się obecnie. Swojej rozprawy Mikołaj Kopernik nie wydrukował gdyż planował napisanie obszerniejszej pracy. W tym celu jednak trzeba było wykonać wiele obserwacji Słońca, Księżyca i planet, oraz przeprowadzić wiele obliczeń.Do swoich obserwacji Mikołaj Kopernik stosuje bardzo proste instrumenty, często własnej konstrukcji. Przy obserwacji planet wykorzystuje: kwadrant słoneczny (do obliczania szerokości geograficznej miejsca obserwacji), sferę armilarną (do wyznaczania kątów współrzędnych planety), triquetrum (do obserwacji Księżyca). Obliczenia wykonywał w systemie sześćdziesiątkowym, ponieważ w Europie ułamki dziesiętne nie były jeszcze znane. Dopiero wprowadził je 1585 roku holenderski astronom i matematyk Simon Stevin. Rachunki przeprowadzone przez Mikołaja Kopernika niewiele różnią się od rzeczywistych. W swojej pracy Mikołaj Kopernik kładł duży nacisk na wyniki obserwacji, które weryfikowały słuszność teorii. Niezgodność obserwacji z teorią dyskwalifikowała teorię. Wyniki swoich rachunków zawarł w tabelach liczbowych, które miały ułatwiać obliczanie położeń Słońca, Księżyca i innych planet na niebie. Obserwował też Kopernik zaćmienia Słońca i Księżyca, stosując własną metodę zwaną ekranową, która stanowiła prototyp kamery fotograficznej. Przewidział fazy Wenus i Merkurego, co potwierdził potem Galileusz. Uważał, że świat jest kulisty, a więc skończony. W innym miejscu księgi I "De, Revolutionibus", rozstrzygnięcie problemu skończoności świata pozostawia filozofom przyrody.

Dzieło Mikołaja Kopernika dokonało przewrotu w poglądach na świat. W pojęciach przedkopernikańskich rozróżniano zniszczalny świat zjawisk ziemskich i niezniszczalny świat zjawisk niebieskich. Odmienne prawa rządziły czterema żywiołami: ziemią, wodą, powietrzem i ogniem. W świecie zniszczalnym naturalnymi ruchami były ruchy prostoliniowe, w dół do środka Wszechświata, (czyli do środka Ziemi) dla żywiołów ciężkich, czyli ziemi i wody, oraz ruch ku górze dla żywiołów lekkich powietrza i ognia. Świat niezniszczalny zbudowany z odmiennej materii, doskonałej, trwał w wiecznym ruchu kołowym, i żadne zmiany nie były w nim możliwe. Słońce zostało stworzone, aby ogrzewać i oświetlać Ziemię, Księżyc by rozświetlał mroki nocne, a cała przyroda po to by służyć człowiekowi.Na tych założeniach opierały się wszystkie religie i wiara, że dusze ludzkie przybywały na Ziemię z ciał niebieskich, które to właśnie determinowały dalsze losy ludzi na Ziemi. Tak zrodziła się astrologia, bardzo rozpowszechniona za czasów Mikołaja Kopernika. Teoria Kopernika traktuje Ziemię jako jedną z wielu planet obiegających Słońce. Zatem materia tworząca Ziemię powinna mieć takie same własności jak na innych planetach. Przypisanie jednakowych własności wszystkim ciałom niebieskim i ziemskim prowadzi do uogólnień o wielkim znaczeniu naukowym i filozoficznym. Stanowi to stwierdzenie jedności praw i jedności materii we Wszechświecie. W latach 1539/1541 przebywa we Fromborku profesor matematyki wirtemberskiego uniwersytetu Jerzy Joachim von Lauchen, zwany powszechnie Retykiem. Opuszczając Frombork zabrał ze sobą odpis De Rovolutionibus celem wydrukowania go w Norymberdze. Dzieło Kopernika wydrukowane zostało w 1543 roku najprawdopodobniej w około 1000 egzemplarzy. Nosiło tytuł "De Revolutionibus", czyli Mikołaja Kopernika Toruńczyka o obrotach kręgów niebieskich ksiąg sześć i zawierało w przedmowie list dedykacyjny dla papieża Pawła III. Mikołaj Kopernik był nowoczesnym uczonym i odważnym człowiekiem szukającym prawdy o Wszechświecie. Ogłoszone drukiem dzieło przyniosło światu nową ideę. Mikołaj Kopernik zakończył życie 24 maja 1543 roku na skutek wylewu krwi do mózgu. Mikołaj Kopernik został pochowany pod posadzką katedry fromborskiej.

Ważne daty w życiu Mikołaja Kopernika

19.II.1473 W Toruniu urodził się Mikołaj Kopernik
1483 Umiera ojciec Mikołaja Kopernika
1489 Łukasz Watzenrod, wuj i opiekun Mikołaja Kopernika, zostaje obrany biskupem warmińskim
1491 Mikołaj Kopernik kończy naukę w szkole przy kościele Św. Jana w Toruniu.
1491-1495 Studiuje na Uniwersytecie Krakowskim
1496 Rozpoczyna studia prawnicze w Bolonii
1497 Zostaje przyjęty do kapituły warmińskiej i za pośrednictwem pełnomocników obejmuje kanonikat fromborski. Zostaje wpisany do albumu korporacji studenckiej.
1500 Odbywa praktykę prawniczą w kancelarii papieskiej w Rzymie. Wygłasza publiczny wykład z zakresu matematyki.
1501 Kończy czwarty rok studiów, upływa mu zarazem statutowy okres trzech lat studiów od chwili przyjęcia do kapituły, co zobowiązuje go do osobistego stawienia się we Fromborku w celu ewentualnego przedłużenia nauki o dalsze dwa lata.
Staje przed kapitułą i uzyskuje jej zgodę na dokończenie studiów. Rozpoczyna studia medyczne w Padwie i kontynuuje prawnicze.
1503 Za pośrednictwem pełnomocników obejmuje drugi kanonikat - scholastykę kościoła Św. Krzyża we Wrocławiu.
Uzyskuje dyplom doktora prawa kanonicznego w Ferrarze.
Kończy drugi i zarazem ostatni rok studiów medycznych w Padwie, uzyskując prawo wykonywania praktyk lekarskich.
1504-1507 Uczestniczy wraz z wujem, biskupem warmińskim w zjazdach stanów Prus Królewskich w Malborku, Elblągu i Toruniu.
1507 Z nominacji kapituły fromborskiej zostaje osobistym lekarzem biskupa. Opracowuje "Komentarzyk" o teoriach ruchu ciał niebieskich, pierwszy zarys teorii heliocentrycznej i rozpowszechnia go poświecie w licznych odpisach.
1509-1510 Opuszcza dwór biskupa warmińskiego w Lidzbarku i przenosi się do kapituły we Fromborku
1510-1512 Sporządza mapę Warmii i zachodnich granic Prus Królewskich, przeznaczoną na zjazd rady królewskiej w Poznaniu.
Pełni urzędy kanclerza i wizytatora kapituły. W 1511 r. pełni urząd przełożonego kasy aprowizacyjnej.
1512 Wraz z kapitułą fromborską składa przysięgę wierności królowi Polski Zygmuntowi I.
1512-1513 Pełni urząd kanclerza kapituły.
1513 Na apel soboru laterańskiego opracowuje i wysyła do Rzymu własny projekt reformy kalendarza.
1514-1516 Kapituła fromborska zwalnia Mikołaja Kopernika od pełnienia urzędów.
Mikołaj Kopernik nabywa dom w miejscu dogodnym do obserwacji astronomicznych i na jego zapleczu buduje płytę obserwacyjną, sporządza instrumenty astronomiczne.
1516-1519 Pełni urząd administratora dóbr kapituły z siedzibą w Olsztynie.
1517 Dokonuje 29 wyjazdów lokacyjnych na wieś zasiedlając pustełany w dobrach kapituły.
1518 Dokonuje 16 wyjazdów lokacyjnych na wieś.
Po kilkuletniej przerwie powraca do obserwacji planet.
1519 Sporządza mapę zachodniej części Zalewu Wiślanego. Opracowuje pierwszą redakcję traktatu o monecie i przedkłada ją stanom pruskim.
Dokonuje 18 wyjazdów lokacyjnych na wieś.
Składa urząd administratora i obejmuje urząd kanclerza kapituły we Fromborku.
1519-1520 Wybucha wojna polsko-krzyżacka.
1520 Mikołaj Kopernik bierze udział w poselstwie do wielkiego mistrza krzyżackiego w sprawie zwrotu zagarniętego przez Krzyżaków Braniewa.
Ponownie zostaje administratorem dóbr kapituły.
Organizuje obronę Olsztyna.
1521 Krzyżacy bezskutecznie szturmują mury miejskie Olsztyna.
Mikołaj Kopernik zostaje obrany "Komisarzem Warmii" w celu rewindykacji zagrabionych przez Zakon posiadłości warmińskich; zwalnia urząd administratora. Przenosi się do Fromborka i otrzymuje urząd wizytatora.
1522 Na zjeździe stanów Prus Królewskich w Grudziądzu wygłasza traktat o monetach.
1523 Pełni urząd generalnego administratora biskupstwa.
1523-1524 Pełni urząd posła i kanclerza kapituły.
1524 W liście naukowym do Bernarda Wapowskiego polemizuje z wywodami astronoma noryberskiego Jana Wernera, zawartymi w traktacie "O ruchu ósmej sfery".
1524-1525 Pełni urząd kanclerza kapituły.
1525-1526 Pełni urząd posła kapituły.
1526 Współpracuje z Bernardem Wapowskim w opracowaniu mapy Królestwa Polskiego i Litwy.
1528 Opracowuje ostateczną wersję traktatu o monecie.
1528-1529 Pełni urząd kanclerza kapituły.
1530-1532 Pełni urząd opiekuna stołu kapituły fromborskiej.
1531-1537 Pełni urząd wizytatora kapituły.
1537 Zostaje zatwierdzony przez króla jako jeden z czterech kandydatów na biskupa warmińskiego.
1537-1538 Zostaje obrany urzędnikiem do spraw nadzoru nad uzbrojeniem warowni fromborskiej oraz urzędnikiem do spraw nadzoru nad egzekucją testamentów.
1538 Rezygnuje ze swego kanonikatu w kościele Św. Krzyża we Wrocławiu. Pełni urząd posła kapituły.
1538-1539 Biskup Jan Dantyszek posądza Mikołaja Kopernika o konkubinat, nakazuje mu zwolnić gospodynię i przygotowuje proces kanoniczny.
1539 Do Mikołaja Kopernika przybywa, aby poznać jego naukę, Jerzy Joachim von Lauchen zwany Retykiem, profesor matematyki z Wittenbergi.
1540 Pełni urząd przełożonego kasy budowlanej kapituły.
1541 Oddaje do druku rękopis "De Revolutionibus".
1542 W Wittenberdze wychodzi drukiem książka Mikołaja Kopernika o bokach i kątach trójkątów: "De lateribus et angelis triangulorum..."
1543 W Norymberdze wychodzi drukiem "De Revolutionibus".
21.V.1543 Mikołaj Kopernik umiera we Fromborku

Rozwój poglądów na budowę Układu Słonecznego

Teoria geocentryczna jest to teoria budowy świata, według której nieruchoma Ziemia znajduje się w centrum Wszechświata, a wokół niej krążą wszystkie pozostałe ciała niebieskie. U podstaw teorii geocentrycznej leżały założenia o centralnym położeniu Ziemi, kulistym kształcie ciał niebieskich oraz o kołowości i jednostajności ich ruchów. Teoria ta powstała w starożytności, największą popularność w jej zakresie zyskały: system stref homocentrycznych, stworzony przez Platona, Eudoksosa z Knidos i Arystotelesa, oraz system epicykliczny, stworzony przez Apoloniusza i Hipparcha, opracowany ostatecznie przez Ptolemeusza (przez to nazywana teorią ptolemeuszowską). Teoria heliocentryczna jest to teoria budowy Układu Słonecznego, według której Słońce jest centralnym ciałem układu, a Ziemia, jako jedna z planet, obiega Słońce.

Wkład Mikołaja Kopernika w rozwój astronomii

Gdy urodził się w Toruniu w 1473 r., świat trwał jeszcze w przeciętnym od starożytnych przekonaniu, że Ziemia jest płaską tarczą osadzoną w centrum wszechświata, a wokół niej krążą Księżyc, Słońce i planety. Gdy umarł w 1543 r., pozostawił w swym dziele De revolutionibus orbitum coelestium (O obrotach ciał niebieskich) podstawy systemu, który nie tylko odrzucał błędy nauki ptolemejskiej, ale też stał się punktem wyjścia wszystkich znanych dziś odkryć dotyczących budowy wszechświata i rządzących nim sił. W 1491r. podjął studia humanistyczne, matematyczne i astronomiczne na uniwersytecie w Krakowie, które kontynuował w latach 1496-1500 w Bolonii. W roku 1503 uzyskał tytuł doktora prawa kościelnego. Od 1512 r. Kopernik mieszkał we Fromborku, skąd udał się do Olsztyna, aby być tam do 1521 r. administratorem dóbr katedralnych. W 1523 r. Powołano go na generalnego zarządcę diecezji. Studiując dawne pisma odkrył, że już w III w. p.n.e. Greccy filozofowie przypuszczali, iż Ziemia mogła być kulista i obracać się wokół własnej osi. Ich poglądy nie znalazły uznania, zwłaszcza, że były sprzeczne z nauką Arystotelesa, którego tezy przez całe średniowiecze uchodziły za bezwzględnie słuszne. Jeszcze większe znaczenie miał jednak fakt, że Biblia określała jednoznacznie położenie Ziemi w środku kosmosu, ustanawiając dogmat, którego kościół nie pozwalał podważać. Kopernik wiedział, z jakim sprzeciwem współczesnych mogą spotkać się jego odkrycia. Mimo że nowy obraz wszechświata był już w jego zapiskach ukształtowany na początku XVI w., Zwlekał z ogłoszeniem owych tez i dopiero na krótko przed śmiercią uległ naciskom przyjaciół i zgodził się wydrukować oraz rozpowszechnić swe dzieło. Śmierć była jednak szybsza i autor nie doczekał się jego wydania.Ale dzieło pojawiło się i miało zmienić świat. Jego treścią był system heliocentryczny. To nie Ziemia jest centrum wszechświata, ale Słońce. Słońce jest centralną gwiazdą potężnego systemu, w którym Ziemia jest tylko jedną z planet. W tym systemie wszystkie zjawiska astronomiczne, które kiedyś nastręczały wiele zagadek, zostają wyjaśnione: sprawa dnia i nocy, "przyrastanie" i "ubywanie" Księżyca, zaćmienia Słońca i Księżyca oraz ruch planet. Napisane po łacinie dzieło było zrozumiałe tylko dla matematyków i dlatego początkowo dyskutowało nad nim nieliczne grono ekspertów. Dopiero pod koniec XVI w. Scholastycy, trwający niezmiennie przy systemie ptolemejskim, zdali sobie sprawę z przełomowego charakteru nowej nauki. Dyskusja przeniosła się z płaszczyzny matematycznej na płaszczyznę religijną i filozoficzną. Kościół katolicki zwlekał z osądem, podczas gdy protestanci szybko zajęli stanowisko odrzucające nową doktrynę. W końcu w 1616 r. Dzieło Kopernika zostało wpisane na indeks ksiąg zakazanych dla pobożnych katolików. W zawziętym sporze między reprezentantami systemu arystotelowsko-ptolemejskiego i zwolennikami Kopernika uczestniczyli uczeni, duchowni i osoby świeckie. Ale gdy w 1835 r. skreślono wreszcie z indeksu ksiąg zakazanych dzieło Galileusza Dialog o dwu najważniejszych układach świata: ptolemeuszowym i kopernikowym, zwycięstwo systemu heliocentrycznego było już dawno faktem dokonanym i podstawą naszej wiedzy na temat wszechświata (dzieło Kopernika skreślono z indeksu już w 1828 r.).

Ciała tworzące Układ Słoneczny

Planety są to ciała niebieskie świecące światłem słonecznym, odbitym od jego powierzchni. Krążą one wokół słońca po drodze zwanej orbitą planety, wirujące wokół własnej osi. Mające średnicę ponad 1000 km.
Planetoidy (asteroidy) są to ciała niebieskie będące bryłą skalną o średnicy poniżej 1000 km. Obiegają Słońce po orbitach eliptycznych w większości zawarte między orbitami Marsa i Jowisza. Ich okresy obiegu wahają się od ok. 3 do ok. 6 lat.

Komety są to ciała niebieskie poruszające się w Układzie Planetarnym po orbitach. Mają znacznie mniejsze masy od mas planet i odmiennej budowie. Obserwowane są w czasie ich przelotu w pobliżu słońca. Składają się zwykle z jądra (jedna lub kilka brył) oraz gazowo-pyłowej otoczki, która rozbudowuje się zwykle w zawierającą jądro główkę. Posiadają długi warkocz wytworzony pod wpływem spalania gazów. Jak dotychczas ich pochodzenie jest nie znane. Kliknij, aby zobaczyć kometę Halleya.

Gwiazdy są jak istoty żywe rodzą się, starzeją i w końcu umierają. Ich ewolucja przebiega jednak bardzo powoli i trwa miliony, a nawet miliardy lat. Są to kule gazowe o masach nieprzekraczających kilkudziesięciu mas Słońca. Przynajmniej przez część swej ewolucji świecą w wyniku reakcji termojądrowych (głównie przemiany wodoru w hel) zachodzących w ich wnętrzu. Najbliższa Słońcu jest Proxima Centauri odległa od niego o 0,000016 lat świetlnych.

Satelity (księżyce) są to ciała niebieskie obiegające planetę.

Satelity sztuczne są to obiekty wprowadzone na orbitę wokół planety lub jej naturalnego satelity. Ruch sztucznych satelit dzieli się na trzy fazy: start, lot i lądowanie. Start i wprowadzenie ich na określoną orbitę odbywa się przy użyciu rakiety nośnej, której zadaniem jest nadanie my określonej prędkości i kierunku lotu. Lot przebiega zwykle ruchem bezwładnym pod wpływem pola grawitacyjnego. Istnieją różne typy satelit krążących wokół Ziemi np.: wojskowe, meteorologiczne, naukowo badawcze, telekomunikacyjne.

Planety Układu Słonecznego:

MERKURY
Merkury jest planetą znajdującą sie najbliżej Słońca. Merkury jest mniejszy niż księżyce Ganymede i Tytan, ale większy od planety Pluton. Na powierzchni Merkurego znajduje sie wiele kraterów, będących świadectwem niezliczonych kolizji z meteorytami. Stare wylewy lawy oraz uskoki tektoniczne kształtują zewnętrzną powłokę Merkurego. Merkury nie posiada atmosfery. Naukowcom udało się znaleźć dowody na istnienie polarnej czapy lodowej na tym małym gorącym globie. Merkury był badany podczas trzech przelotów sondy Mariner 10 w 1974 i w 1975 roku.
Merkury

Wenus WENUS
Mniej więcej tej samej wielkości, co nasza Ziemia, Wenus posiada grubą warstwę toksycznej atmosfery składającej się głównie z dwutlenku węgla i kwasu siarkowego. Bardzo wysoka temperatura i wysokie ciśnienie na powierzchni Wenus czynią z niej planetę całkowicie nie do zamieszkania. Sonda Magellan, wysłana przez NASA, przy użyciu specjalnego radaru ujawniła rzeźbę powierzchni Wenus podczas trwającego cztery lata pobytu na orbicie planety od 1990 roku do 1994. Wylewy lawy wulkanicznej, uskoki tektoniczne i inne powierzchniowe formy geologiczne były poraz pierwsze oglądane przez człowieka. Planeta była również badana podczas przelotów sondy Mariner 2, 5 i 10, a także orbitującej sondy Pioneer.

ZIEMIA
Duża błękitna planeta jest naszym domem. Jest to jedyna znana obecnie planeta zamieszkana przez żywe organizmy. Znajdują się na niej ogromne zbiorniki wodne, mające przewagę nad lądami pod względem wielkości zajmowanego obszaru. Wiele satelitów naukowych znajdujących się na orbicie nieustannie bada naszą planetę. Człowiek był już w stanie wylądować na naturalnym satelicie Ziemi - Księżycu.
Ziemia

Mars MARS
Mars zawsze intrygował naukowców i opinię publiczną, ponieważ z wszystkich planet naszego układu słonecznego jego środowisko naturalne najbardziej przypomina ziemskie. Mimo iż obecnie powierzchnia tej planety jest całkowicie pozbawiona wody, wielu naukowców uważa jednak, że na Marsie istniała kiedyś woda. Klimat na Marsie jest bardzo surowy, a atmosfera stanowi jedynie cienką warstwę w porównaniu z warunkami istniejącymi na Ziemi. Planeta ta była badana podczas przelotów sondy Mariner 4, 6 i 7 w latach 1960-tych oraz przez orbitującą sondę Mariner 9 w roku 1971. Było to jeszcze zanim NASA rozpocząła misję Viking, podczas której wystrzelono dwie sondy orbitalne i dwa lądowniki w kierunku planety w 1975 roku. Lądowniki nie znalazły żadnych chemicznych dowodów istnienia życia na Marsie. Mars Pathfinder wylądował na planecie 4 lipca 1997 roku. Mars Global Surveyor jest z kolei odpowiedzialny za stworzenie najwyższej rozdzielczości mapy powierzchni Marsa.

JOWISZ
Jest to największa planeta w naszym układzie słonecznym. Pod względem wielkości mogłaby starać się o miano gwiazdy. Jowisz był bydany podczas przelotów sondy Pioneer 10 i 11 oraz Voyager 1 i 2 w latach 70-tych. Obecnie znajdująca się na orbicie planety sonda Galileo dostarcza naukowcom wielu informacji na temat tej planety. Jowisz jest ogromną kulą gazów, podobnie jak Słońce. W skład tych gazów wchodzą głównie wodór i hel. Jowisz nie posiada solidnej skalistej powierzchni jako takiej. Wirująca atmosfera planety cechuje się różnorodnością barw i kolorów. Dużą zagadką tej planety jest Wielka Czerwona Plama, która jest burzą szalejącą na obszarze o wielkości zbliżonej do trzech globów ziemskich. Burza ta trwa już ponad 300 lat.
Jowisz

Saturn SATURN
Druga planeta pod względem wielkości w naszym układzie słonecznym i szósta planeta od Słońca. Saturn posiada charakterystyczny system pierścieni, które przez wieki fascynują astronomów. Pierścienie owe złożone są z lodu i odłamków skał - niektóre wielkości domu - które są najprawdopodobniej fragmentami komet lub asteroidów, które uległy rozpadowi zanim dotarły do powierzchni planety. Saturn był badany podczas przelotów sondy Pioneer 10 i 11 w latach 70-tych oraz Voyager 1 i 2 w latach 1980-81. Sonda Cassini, wystrzelona w 1997, dotrze do Saturna w roku 2004.

URAN
Uran uznawany jest za dosyć nietypową planetę naszego układu słonecznego. A to na skutek bocznej rotacji tej planety. Ten przedziwny układ może być wynikiem kolizji z kometą milliony lat temu, co spowodowało przechylenie osi obrotowej planety o kilka stopni. Uran był badany przez sondę Voyager 2 w 1986 roku.
Uran

Neptun NEPTUN
Neptun był ostatnią badaną planetą przez sondę Voyager 2 w 1989 roku podczas długiej wędrówki tej sondy po naszym układzie słonecznym. Jest to najbardziej oddalona od Słońca planeta, należąca do grupy planet gigantów. Jest to także jedna z bardziej tajemniczych planet naszego układu słonecznego. Wielka Ciemna Plama jest utworzona przez burzę szalejącą w atmosferze Neptuna, podobnie jak w przypadku opisywanej wcześniej Wielkiej Czerwonej Plamy Jowisza.

PLUTON
Pluton jest uznawany za najodleglejszą planetą od Słońca. Jest to także jedyna planeta, która nie była dotąd badana przez żadną sondę. NASA obecnie przygotowywuje takową misję, która opierać będzie się na zastosowaniu ekstra lekkiej, zaawansowanej technologii. Pierwsze spotkanie sondy z planetą Pluton ma nastąpić w roku 2010 bądź później. Planeta ta została odkryta dopiero w 1930 roku.
Pluton

Historia podboju kosmosu

Idea podróży kosmicznych nurtowała ludzkie umysły od stuleci, ale pozostawała marzeniem aż do czasu zbudowania potężnych rakiet zdolnych unieść ładunek użyteczny daleko w przestrzeń. Takie właśnie rakiety powstawały w połowie XX w. W USA i ZSRR. Pierwszym człowiekiem w kosmosie był radziecki kosmonauta Jurij Gagarin. Został wystrzelony w kosmos 12 kwietnia 1961 r. Jego historyczny lot (jedno okrąże nie Ziemi) trwał niecałe dwie godziny.

Wyprawy na Księżyc

Od 1959 roku wysyłano w stronę Księżyca kilkadziesiąt sond automatycznych. Pierwsze miały tylko zrobić jego zdjęcia - czy to przelatując obok niego, czy też przed rozbiciem się o jego powierzchnię.
W październiku 1959 roku rosyjska sonda Łuna-3 przekazała na Ziemię pierwsze obrazy niewidocznej strony Księżyca. Potem lądujące łagodnie na jego powierzchni sondy dostarczyły nam dokładniejszych informacji o tym globie. Później miesiącami badały go i fotografowały satelity umieszczone na orbitach okołoziemskich. W końcu na Księżycu postawił stopę człowiek. W latach 1969 - 1972 podjęto, w ramach programu Apollo, sześć wypraw; w ich wyniku wylądowało na Księżycu dwunastu amerykańskich astronautów. Pierwsi stanęli na jego powierzchni 20 lipca 1969 roku Neil Armstrong i Edwin Aldrin, którzy dotarli tam statkiem Apollo-11. Kosmonauci, którzy byli na Księżycu, zrobili tysiące jego zdjęć, rozmieścili tam przyrządy naukowe, dokonali wielu pomiarów i przywieźli na Ziemię około 400 kg próbek skał księżycowych.

Wyprawy ku planetom

Zaczęło się od tego, że 2 i 14 grudnia 1962 roku amerykańska sonda Mariner-2 przeleciała w pobliżu planety Wenus.

PIERWSZE ZBLIŻENIE
Wenus: 1962, Mariner 2 (USA)
Mars: 1965, Mariner 4 (USA)
Jowisz: 1973, Pioneer 10 (USA)
Merkury: 1974, Mariner 10 (USA)
Saturn: 1979. Pioneer 11 (USA)
Uran: 1986, Voyager 2 (USA)
Neptun: 1989, Voyager 2 (USA)
PIERWSZE WEJŚCIE NA ORBITĘ
Wenus: 1975, Wenera 9 i Wenera 10 (ZSRR)
Mars: 1971, Mariner 9 (USA)
PIERWSZE LĄDOWANIE
Wenus: 1967, Wenera 4 (ZSRR)
Mars: 1971, Mars 3 (ZSRR)

W ciągu niespełna trzydziestu lat sondy kosmiczne przeleciały obok wszystkich planet, z wyjątkiem Plutona. Wprowadzono statki kosmiczne na orbity wokół Wenus i Marsa, na obu tych planetach wylądowały sondy. Od 1976 roku dwie amerykańskie sondy z serii Viking przez wiele lat badały i fotografowały planetę Mars. Analizy chemiczne gruntu nie wykryły żadnego śladu życia. Dzięki wystrzelonym w 1977 roku dwum amerykańskim sondom z serii Voyager rozporządzamy licznymi zdjęciami i danymi naukowymi o czterech wielkich planetach: Jowiszu, Saturnie, Uranie i Neptunie oraz o ich pierścieniach i księżycach. W latach 1990 - 1994 amerykańska sonda Magellan, która krążyła po orbicie okołowenusjańskiej, sporządziła za pomocą radaru mapy powierzchni tej planety. Wyprawy na Marsa mają być kontynuowane do końca tego wieku. W lipcu 1997 sonda Pathfinder wylądowała na powierzchni Marsa, pobrała próbki ziemi i zrobiła setki zdjęć.

Zaćmienia Słońca i Księżyca 2001-2004

Zaćmienia Słońca
2001 - 21 czerwca - pełne mapka
2001 - 14 grudnia
2002 - 10-11 czerwca
2002 - 4 grudnia - pełne
2003 - 31 maja
2003 - 23-24 listopada - pełne
2004 - 19 kwietnia - częściowe
2004 - 14 października ? częściowe

Zaćmienia Księżyca

2001 - 9 stycznia - pełne
2001 - 5 lipca - częściowe
2001 - 30 grudnia
2002 - 26 maja
2002 - 24 czerwca
2002 - 19-20 listopada
2003 - 16 maja - pełne
2003 - 8-9 listopada - pełne
2004 - 4 maja - pełne
2004 - 28 października - pełne