Niemiecka i włoska okupacja Bałkanów w czasie II wojny światowej.

Gdy w 1919 roku zakładano NSDAP , nie można było przewidywać, że już za dwadzieścia lat partia będzie niepodzielnie władać państwem niemieckim. Partyjny marsz ku władzy rozpoczął się na naprawdę dużą skalę w 1921, kiedy Adolf Hitler przejął kontrolę nad NSDAP. Po pozbyciu się oponentów i ugruntowaniu swojej pozycji jako dyktatora pociągnął Niemcy ku wojnie. W okresie 1939 - 1945 przez Heer (wojska lądowe Wehrmachtu) przewinęło się około 13 000 000 żołnierzy 2. W 1939 zaatakowano Polskę. Później kolejno padały: Dania, Norwegia, Holandia, Belgia, Luksemburg, Francja, Grecja i Jugosławia. Wraz z podbiciem dwóch ostatnich z wymienionych państw Bałkany stały się niemal całkowicie uzależnione od kaprysów dwóch ludzi: Adolfa Hitlera i Benito Mussoliniego.

Początki okupacji na Bałkanach.

Niemieckiej okupacji Bałkanów nie należy utożsamiać z militarnym podbojem wszystkich państw z tamtego regionu Europy. Część z nich bowiem współpracowała dobrowolnie z państwami Osi, tak jak Węgry, czy Bułgaria, a później Rumunia.
Należy również zwrócić uwagę na fakt że podział polityczny Europy był odmienny od dzisiejszego. Na Bałkanach istniało nieco mniej państw niż dzisiaj: Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (od 1929 w ramach Jugosławii), Albania, Grecja, Bułgaria, Rumunia, Węgry. Nie istniały więc niepodległe dziś państwa jak Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, czy Macedonia.
Przypomnę teraz pokrótce przedwojenną historię państw bałkańskich i ich uzależnienie od okupanta. Weźmiemy pod uwagę każde państwo z dzisiejszego podziału politycznego.

Albania. Po I wojnie światowej Włochy i Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców chciały podzielić się terenami Albanii. Doprowadziło to do powstania we Vlorze. Powołana w celu rozwiązania konfliktu Konferencja ambasadorów w Londynie zatwierdziła jej niepodległość.

Od roku 1926 można mówić o bardzo silnym powiązaniu gospodarczym i politycznym Albanii z Włochami. Rządzący w Albanii Zog I widział to uzależnienie i chciał mu przeciwdziałać. Tak małe państwo jak Albania nie mogło jednak samo sobie poradzić z tym problemem, więc poproszono o pomoc Wielką Brytanię. Włosi nie przyglądali się biernie na poczynania króla Zoga i wkroczyli w kwietniu 1939 do Albanii. Obalono króla, a nowo utworzony, marionetkowy rząd ofiarował koronę Wiktorowi Emmanuelowi III. Okupacja włoska trwała do 1943 r. W październiku 1943 Włochy skapitulowały. Wówczas Albania przeszła pod okupację niemiecką.

Chorwacja. Przed rokiem 1918 Chorwacja należała do Austro-Węgier. Po rozpadzie tego państwa przyłączyła się do Królestwa Serbów, by w roku 1939 uzyskać autonomię w ramach Jugosławii. Jednak taka sytuacja istniała tylko do roku 1941, gdy Jugosławia została podbita przez połączone siły niemiecko - włoskie, a władze zostały zmuszone do wyemigrowania z kraju. W Chorwacji istniały silne nastroje profaszystowskie, a jeszcze większe - antyserbskie. Niemcy postanowili to wykorzystać, tworząc marionetkowy rząd i nadając Chorwacji pozory niepodległości. Na czele państwa stanął Ante Paweli. Organizacja Ustae kontrolowała kraj.

Serbia i Czarnogóra (stara nazwa: Jugosławia). Na początku II wojny światowej Jugosławia pozostawała neutralna. 25 marca 1941 regent Jugosławii - książę Paweł przyłączył swój kraj do Paktu Trzech. Dwa dni później generałowie Simonovi i Mirkovi obalili regenta i powołali nowy rząd, opuszczając Oś. Niemcy nie mieli zamiaru odpuścić łatwo zdobytych terenów. Wszedł w życie plan "Margarita". Na jego mocy kraj został opanowany przez Niemców i Włochów w roku 1941. Król wraz z rządem musieli udać się na emigrację. Udało im się znaleźć schronienie w Londynie. Dochodzi do wewnętrznych podziałów Jugosławii. Chorwacja ogłasza się państwem niepodległym, odrywając znaczną część Jugosławii. Serbia przechodzi pod okupację niemiecką, mając marionetkowy rząd Nadia, a Czarnogóra, która też się odrywa, przechodzi pod protektorat Włoch.
W okupowanej Jugosławii rozwinął się najpotężniejszy w całej Europie ruch oporu, pod komendą wyznającego idee komunizmu Josipa Broz Tito. Ruch oporu uzupełniany przez liczne oddziały Czetników Mihajlovia, wiernych emigracyjnemu rządowi, wydającemu rozkazy z Londynu. Mihajlovi i Tito toczyli więc również walki pomiędzy sobą.

Bułgaria. W latach 1912-13 kraj ten brał udział w konfliktach, zwanych wojnami bałkańskimi. W ich wyniku utracił wiele terytoriów. Chęć odzyskania utraconych ziem kazała Bułgarom przyłączyć się wraz z Niemcami do I wojny światowej. Przyjaźń Bułgarii i Niemiec trwała również w czasie II wojny światowej. Bułgarzy uderzyli wraz wojskami niemieckimi na Grecję i Jugosławię w 1941 roku. W tymże roku ZSRR wypowiedziało wojnę Bułgarii, co definitywnie postawiło ją po stronie Hitlera. Jest to przykład kraju od początku dobrowolnie współpracującego z Niemcami.

Grecja. Od 1935 roku generał Kondilis sprawował w Grecji dyktatorską władzę. Borykając się z kryzysami natury gospodarczej niezbyt interesował się sytuacją zewnętrzną swego państwa. Dopiero gdy w 1939 zaanektowano Albanię, zdał sobie sprawę z zagrożenia. Jego państwo musiało być następne.
Pierwsze uderzenie na Grecję nastąpiło w 1940 roku, ale zostało dość skutecznie odparte, atakowały bowiem wojska włoskie. Grecja nie potrafiła się jednak obronić przed Niemcami i w 1941 skapitulowała. Korpus brytyjski i król Jerzy II musieli opuścić Grecję.

Słowenia. Będąca do 1918 roku częścią Austro - Węgier Słowenia, po rozpadzie monarchii przyłączyła się do Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Następnie w 1929 roku stała się częścią Jugosławii. W czasie II wojny światowej obecne tereny słoweńskie podzielili pomiędzy siebie Niemcy i Włosi. Włochom przypadła południowo zachodnia część kraju, natomiast Niemcy zabrali Karyntię. Za okupanta można też uznać Węgry, które współpracując z Niemcami zabrały Prekomurje, na północ od Mury, które funkcjonowało w obrębie Słowenii od roku 1920.

Węgry. 16 listopada 1918 powołano niepodległą Republikę Węgierską. W państwie powstałym po rozpadzie monarchii Austro - Węgierskiej toczyły się dość zażarte walki o władzę, które prowokowały nawet państwa ościenne do interwencji. Miało to na przykład miejsce w roku 1920, kiedy to Rumunii zdobyli Budapeszt. Rumunia, Czechosłowacja i Jugosławia wymusiły na Węgrach oddanie 73% posiadanych ziem, ale doprowadziło to do zapanowania względnego spokoju wewnątrz państwa. Od 1933 roku pod rządami G. Gmbsa i K. Darnyiego Węgry coraz bardziej wzorowały swoją politykę na polityce Niemiec, co doprowadziło do stopniowego uzależnienia od Hitlera. Dzięki Niemcom Węgry zyskały terytorialnie, zabierając Ruś Podkarpacką i część Słowacji na mocy arbitraży wiedeńskich z 1938 roku. Poza tym Węgry wstąpiły do paktu antykominternowskiego i brały udział w inwazji na Rosję w 1941 r. Nigdy natomiast nie zgodziły się na przemarsz wojsk niemieckich, a zezwalały na przepływ uchodźców z Polski na zachód Europy. Jest to kolejny bałkański "kolaborant"

Rumunia. Po I wojnie światowej Rumunia skierowała swoją politykę zagraniczną na zachód, mając dobre stosunki z Francją i Wielką Brytanią. Rumunii dostali od tych dwóch państw gwarancję bezpieczeństwa. Jednakże po klęsce Polski w kampanii z 1939 roku Rumunia musiała uznać swe terytorium, za leżące w niemieckiej strefie wpływów. Na mocy drugiego arbitrażu wiedeńskiego utraciła na rzecz Węgier Siedmiogród, a następnie w Krajowej zrzekła się Dobrudży na rzecz Bułgarii. Po utracie Siedmiogrodu na rzecz Węgier abdykował król, a władzę objął generał Antonescu. Przystąpił on do Paktu Trzech i brał czynny udział w agresji na ZSRR, wystawiając najliczniejszą armię pomocniczą. Zapewnił Niemcom dostęp do ropy z zagłębia w Ploeszti.

Macedonia. Przed I wojną światową dzisiejsze tereny Macedonii były podzielone na trzy części: serbską Macedonię Wardarską, grecką Trację Wielką i bułgarski Kraj Piryński. Po I wojnie światowej Bułgaria oddała swoją część Królestwu (SHS) Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Okupacja niemiecka tych terenów trwała od roku 1941. Od samego początku prężnie działał macedoński ruch oporu.

Bośnia i Hercegowina. Jest to kraj w którym szczególnie widać kontrast pomiędzy rdzenną słowiańską ludnością, a liczną ludnością muzułmańską, która pozostała tutaj po tureckiej okupacji. Po I wojnie światowej teren Bośni podobnie jak innych krajów bałkańskich przechodziły z rąk do rąk. Najpierw Bośnia była wcielona do niezależnego Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Jednak już w 1929 roku weszła w skład Jugosławii. Trwało to do kwietnia 1941, kiedy to Niemcy podbiły Jugosławię. Wówczas Bośnia została wcielona do Niezależnego Państwa Chorwackiego, które niezależne było co prawda tylko z nazwy. Od sierpnia tegoż roku Bośnia stała się jednym z głównych ośrodków walki narodowowyzwoleńczej w tym rejonie Europy.

Kryptonim "Margarita"

Jeżeli rozpatrujemy historię II wojny światowej, ze szczególnym naciskiem na Bałkany, to nasuwa się jeden wniosek: najważniejszą operacją wojenną na tym terenie była "Margarita". Przyjrzyjmy się bliżej posunięciom niemieckim z 1941 roku.

Benito Mussolini był wodzem ambitnym. Dlatego mocno bolała go porażka z 1940 roku, gdy próbował przełamać granicę z Francją. Aby zatrzeć złe wrażenie, jakie musiało wywrzeć jego postępowanie na Hitlerze, postanowił samodzielnie, bez kontaktu z Niemcami podbić Grecję. W tym miejscu należy zauważyć również ekonomiczne przyczyny ekspansji - duży wzrost wpływów włoskich w basenie Morza Śródziemnego. 28 października 1940 zaatakował Grecję z terytorium okupowanej już od roku Albanii. Liczebnie wojska Mussoliniego były zdecydowanie większe. Na początku walczyło 6 dywizji włoskich przeciwko 4 greckim, by na końcu jego operacji walczyło już 25 dywizji włoskich, przeciw 18 greckim. Włoskie wojska powietrzne całkowicie zdominowały greckie niebo. Jednak Grecy walczyli z dużą determinacją na własnym terenie. Zapewne to nie wystarczyłoby, gdyby nie natura. W wysokim Epirze łatwo się było bronić, a trzeba było przejść te góry, aby myśleć o podboju Grecji od północy, nie czyniąc dużego desantu z morza. Walki pozycyjne w górach przerwali Grecy, gdy w listopadzie gen. Metaxas poprowadził kontruderzenie, zajmując 1 Albanii. W marcu 1941 Mussolini znów chciał uderzyć na Grecję, ale dostał zakaz od Fhrera. Ten, widząc nieudolność w działaniach włoskich sprzymierzeńców sam postanowił podbić Grecję, oraz Jugosławię. Te wydarzenia legły u podstaw operacji "Margarita".

Operację zaczęto 6 kwietnia 1941, gdy dwie armie: gen. von Kleista i gen. von Weichsa zaatakowały Jugosławię. Von Weichs uderzył z terytorium Austrii na północną część Jugosławii, a von Kleist wziął ją w kleszcze od południa, wychodząc z Bułgarii. Niemcy były wspomagane przez Węgrów i Włochów. Jugosłowianie nie zdążyli się w pełni zmobilizować, co przełożyło się na jakość obrony. Jugosłowianie posuwali się do przodu tylko tam, gdzie walczyły korpusy włoskie, ale napór Wehrmachtu musiał w końcu całkowicie załamać ich obronę. Dodatkowo na północy kraju zbuntowali się Słoweńcy i Chorwaci, nie chcący być pod rządami Jugosławii. W ten sposób armie niemieckie i sprzymierzone podeszły już 12 kwietnia pod Belgrad. 16 kwietnia podpisano zawieszenie broni, tworząc marionetkową Chorwację. Wszystkie ziemie jugosłowiańskie, oprócz Chorwacji i Bośni dostały się pod administrację niemiecką, bądź w mniejszej części włoską. Niemcy nie dopilnowali jednak rozbrojenia armii jugosłowiańskiej, co mściło się na nich przez całą wojnę. Rozwinęła się tu bowiem potężna partyzantka.

W kwietniu 1941 przyszedł również czas na Grecję. Hitler chciał poprzez ten atak ratować prestiż państw Osi, mocno nadszarpnięty w 1940 roku, po włoskim ataku. Poza tym w marcu 1941 w Grecji wylądowały dywizje brytyjskie. Obawiano się, że Alianci założą bazę lądową, co spowodowałoby oczywiste niebezpieczeństwo i konieczność wiązania dużej ilości własnych dywizji przy granicy z Grecją.

6 kwietnia z Bułgarii wyszły dwa duże korpusy wojsk Osi. Jeden z korpusów wyruszył na podbój Jugosławii, drugi zaatakował Grecję.

W pierwszej kolejności zajęto Trację i Macedonię. Następnie Niemcy natrafili na silnie ufortyfikowaną linię Metaxasa, broniącą długą granicę Tracji z Bułgarią. Obok niej istniała linia Aliakmon, do której można było dojść poprzez Jugosławię. Linii Metaxasa broniły 3 dywizje greckie, a linii Aliakmon 3 dywizje greckie i 2 dywizje obce: brytyjska i australijska. Poza tym Grecy posiadali jedną armię na terenie Albanii. Przeciwko tym okopanym siłom Niemcy wystawili 12. Armię feldmarszałka Lista, składająca się z 12 dywizji. Jeden z korpusów niemieckich przedostał się na Aliakmon właśnie przez Jugosławię Po drodze napotkano na opór jednej jugosłowiańskiej armii, przez który szybko udało się przebić.

Siły niemieckie dość szybko zdobyły obydwie linie obrony greckiej. Cięższe walki toczyły się na linii Metaxasa, ale i tu szybko udało się zdobyć Saloniki. Niemcom stała na przeszkodzie już tylko przełęcz Monastir, obsadzona wojskami brytyjskimi pod dowództwem gen. Wilsona. Niemcom po ciężkich walkach udało się ją zdobyć i odrzucić Brytyjczyków do Olimpu. 12 kwietnia stacjonujący w Albanii gen. Papagos zarządził odwrót swych wojsk. Odwrót nie trwał jednak zbyt długo. Papagos, mając zagrożone tyły swej armii skapitulował. Wilson cofał się, odwlekając jak tylko mógł kapitulację. Prowadził działania osłonowe, ponieważ w pocie czoła ewakuowano wojska angielskie na Kretę i do Afryki. Ostatecznie Anglikom się to udało, ale przy ciężkich stratach. Te były powodowane przez Luftwaffe, posiadającą przewagę liczebną nad Royal Air Force stosunkowo 10:1. Straty niemieckie były przy tym niewielkie. Najwięcej ofiar pochłonęła operacja w Grecji, gdyż w Jugosławii Niemcy stracili tylko 500 żołnierzy.

Straty w ludziach w operacji "Margarita"
Niemcy Wielka Brytania Grecja
5500 11 000 270 000

Podbój Krety - operacja "Merkur".

Po ewakuacji z Grecji wielu żołnierzy brytyjskich dostało się na Kretę. Wyspa ta stanowiła dobry punkt wypadowy na Bałkany i wręcz doskonałą bazę dla samolotów Royal Air Force. Dzięki niej Brytyjczycy kontrolowali w znacznym stopniu ruch okrętów w tej części Morza Śródziemnego. Dlatego Hitler nie mógł się zgodzić, na jej posiadanie przez Anglików. Gen. Student ułożył plan podboju wyspy przez wojska spadochronowe. Sam służył w takich jednostkach i uważał je za jedyną szansę na sukces operacji. Plan szybko zyskał aprobatę dostojników Rzeszy i przystąpiono do realizacji. Zakładano zdobycie przyczółków wyspy przez desant z powietrza i wsparcie go w nocy przez transportowce morskie. Obrońcy mieli trudną sytuację. Pomimo, że było ich ponad 42 tysiące, to skalista wyspa bardzo utrudniała kontakt i transport pomiędzy poszczególnymi oddziałami. W takim układzie nawet jednostki z jednej linii nie mogły się wspierać. Plan obrony ułożył gen. Freyberg. Jego plan zakładał równomierne rozmieszczenie oddziałów na całym północnym wybrzeżu Krety. 20 maja rano rozpoczął się desant na Malemę i Caneę na zachodzie wyspy i Heraklion w jej centrum.

Decydująca o zdobyciu Krety walka stoczona została na zachodzie, na lotnisku w Canei. Jeden z dowódców brytyjskich nakazał ostrzeliwanie Niemców wokół lotniska, ale nie przewidział możliwości wylądowania Niemców na samym lotnisku. Lądowanie szybowców zachwiało proporcje sił znajdujących się już na stałym lądzie. Brytyjczycy musieli się cofać do gór.
Tymczasem główną areną zmagań stało się morze. Królewska marynarka rozbiła duży konwój niemiecki. Jednak determinacja i niezwykły upór Anglików niewiele pomógł. Pomimo ciężkich strat własnych Niemcy posuwali się dalej, sami zadając Brytyjczykom jeszcze większe. 28 maja Freyberg nakazał odwrót, nie widząc sensu walki. Brytyjczycy wycofywali się do Sfakii na południu. Blisko połowie z nich nie udało się uciec przed Niemcami.

Straty poniesione przez wojska spadochronowe tak przeraziły Hitlera, że zakazał używania kiedykolwiek w przyszłości desantów na taką skalę. Był to ostatni podbój niemiecki na dużą skalę w tamtym rejonie Europy.

Okupacja

Niemcy panowali na większości terytoriów bałkańskich od 1941 roku. Powierzchnia ich ziem zwiększyła się 13 października 1943, gdy Włochy, rządzone przez marszałka Badoglio wypowiedziały Niemcom wojnę. Wówczas włoskie posiadłości przeszły pod kuratelę niemiecką, a w samych Włoszech rozpoczęły się walki Wehrmachtu z wojskami wiernymi Pietro Badoglio. Na Bałkanach rządy Niemiec trwały do końcowych miesięcy 1944 roku. Przybliżmy więc sytuację w krajach spod okupacji.
Ludzie w okupowanych krajach bałkańskich żyli w podobnych warunkach, co ludzie w Polsce, czy na innych terenach okupowanych. W każdej chwili mogli być posądzonymi o działalność spiskową, i od razu rozstrzelani, lub wywiezieni do odległych obozów koncentracyjnych. Wywózka spotkała przede wszystkim wielu Żydów. Szczególny charakter miało to w Grecji. Początkowo Żydzi nie wiedzieli gdzie i po co się ich wywozi. Niemcy stwarzali bowiem pozory i wręczali każdemu bilety z niemieckim i greckim nadrukiem i fałszywym celem podróży. Wsiadali do wagonów i jechali, najczęściej do Oświęcimia, w okropnych warunkach. Jak wspominał komendant Auschwitz - Rudolf Hss: "(...) Wagony wyładowywano jedne po drugich. Po odłożeniu bagażu Żydzi musieli przechodzić pojedynczo przed lekarzem SS, który decydował o ich przydatności do pracy, przyglądając się im podczas tej defilady. Zdolnych do pracy odprowadzano natychmiast w małych oddziałach do obozu. Osób nadających się do pracy było średnio 25 do 30 %, jeśli brać pod uwagę ogół transportów, było jednak bardzo różnie w poszczególnych transportach. Tak np. wśród Żydów greckich było tylko 15% zdolnych do pracy...".

Egzekucje i ogólnie złe traktowanie przez Niemców, a także pragnienie wolności, powodowały, że w okupowanych krajach działały prężnie ruchy oporu. Ruchy te miały różną postać. Można bowiem stawiać opór czynny w postaci walki zbrojnej i opór w wydaniu politycznym, czyli przeciwstawianiu się danym rządom. W walce zbrojnej z okupantem szczególnie słynęły na Bałkanach: Albania, Jugosławia i Grecja. Działające w Grecji EAM i ELAS były powoływane przez partię komunistyczną. EAM istniała do 1947 roku, a powołana przez nią ELAS tylko do 1945. W Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech powszechniejszy był opór polityczny wobec faszystowskich władz. Czym w praktyce różniły się te formy oporu wobec okupanta ? Walka czynna kojarzy się z sabotażem (np. wysadzenie tamy na Neretvie w Jugosławii), nielegalnym drukiem i kolportowaniem prasy, szarpaną walką partyzancką (Czetnicy, walki w Zenicy), zamachami na oficerów itp. Tymczasem opór polityczny, to brak posłuchu dla nakazów niemieckich, antyfaszystowskie napisy na murach, absencja w pracy i spontaniczne manifestacje z okazji świąt narodowych itp. Jednak nie można zarzucić tym narodom braku woli walki zbrojnej. Z ruchem oporu szczególnie kojarzy się przecież rpad Gncz - węgierski działacz demokratyczny, ruchu oporu, a także pisarz

Masowe aresztowania i okrucieństwo kojarzy się przede wszystkim z niemiecką instytucją - SS. Jednak w przypadku Bałkanów obwinienie o to wszystko tylko SS byłoby tylko częściową prawdą. Niemcy potrafili wykorzystać Słowian do "czarnej roboty" tj. pozbycia się osób mogących sprawiać trudności. Tymi egzekutorami byli Ustasze - powstańcy. Ich organizacja - Ustaa (hrvatski oslobodilaki pokret) powstała w 1929 we Włoszech. Miała dążenia separatystyczne, chciała niepodległej Chorwacji. Dowodził nią Ante Paveli. Stosowała metody terrorystyczne. Przykładem było zabójstwo króla Jugosławii - Aleksandra I w Marsylii w 1934 r. Gdy na horyzoncie pojawiła się wizja wolności za sprawą Hitlera, Ustasze od razu zaczęli współpracę z Rzeszą, dostając w zamian własne państwo, choć nie do końca niepodległe. Podwładni Pavelia terroryzowali cały kraj. Bardzo często brali udział w eksterminacji wszystkich mniejszości narodowych - szczególnie serbskiej. Ustasze wydali wojnę komunistom, często organizując egzekucje. Po wojnie Ustasze sami stali się ofiarami represji i wyemigrowali z Jugosławii. Nie zakończyło to działalności organizacji. Jej członkowie dokonali nawet zamachu na ambasadora jugosłowiańskiego w Szwecji w 1971 roku. Ustasze byli bardzo uprzywilejowani w ich marionetkowym państwie i mają na swych rękach krew tysięcy Żydów i Serbów.

W tym miejscu należy wspomnieć o wojnie domowej w Jugosławii w latach 1941 - 1945. W podzielonej na części: chorwacką, serbską i czarnogórską Jugosławii doszło do wewnętrznych walk. Sytuacja była dość skomplikowana. Otóż dwa główne ruchy oporu zwalczały się wzajemnie. Czetnicy Mihajlovia walczyli z oddziałami Josipa Tito. Walczyli oni ze względu na ideologię. Tito był zażartym komunistą, natomiast Mihajlovi był wierny rządowi emigracyjnemu. W krótkim czasie do walki włączyli się Ustasze, oraz Serbowie wierni marionetkowemu rządowi Nadia, walczący po stronie okupanta.
Te cztery frakcje zaczęły się wzajemnie zwalczać, choć Serbowie i Ustasze występowali przecież razem po stronie faszystów. Było tak zwłaszcza po uzyskaniu poparcia Kościoła Katolickiego przez Chorwatów, walczących z prawosławnymi Serbami.
W walce Mihajlovia i Tity ten pierwszy otrzymywał dużą pomoc z zachodu. Widząc to, Stalin zażądał skutecznie, aby przerwać jak najszybciej dostawy. Ostatecznie więc nad wszystkimi górę wziął Tito, obejmując władzę w Jugosławii po wejściu Armii Czerwonej. Szybko wziął się za mordowanie niedawnych przeciwników. Zabito wówczas 100 000 ludzi, a represjami objęto dalszych kilkaset tysięcy. W sumie, w wojnie domowej zginęło około 1,5 miliona ludzi.

Wyzwolenie Bałkanów.

Po załamaniu potęgi hitlerowskiej w Stalingradzie i zakończeniu operacji w Białorusi wojska Armii Czerwonej skupiły większość swoich sił na zdobyciu Bałkanów. W celu ich wyzwolenia powstał 4. Front Ukraiński, pod dowództwem generała Pietrowa. Generał Pietrow, oraz dwaj inni generałowie: Tołbuchin i Malinowski dostali zadanie opanowania Rumunii.

Operację rozpoczęto 20 sierpnia 1944 roku. Wówczas Malinowski, przeszedł przez Prut i uderzył na Jassy, zdobywając miasto. Atak ten zagroził swoim zasięgiem południowej Besarabii. Tołbuchin natarł od Dolnego Dniestru i posuwał swe wojska w kierunku zachodnim. Niemcy, pod dowództwem generała Friessnera posiadali dość rozbudowany szereg linii obronnych, który jednak bardzo łatwo został sforsowany przez atakujących Rosjan. Bilans sił okazał się być nierównym, więc Niemcy musieli liczyć na oddziały rumuńskie. Te jednak nie okazały się zbyt przydatne, ponieważ masowo przechodziły na stronę Sowietów. ZSRR dobrze przygotował się do tej agresji, mając po swej stronie rumuńskiego króla Michała. Ten już 23 sierpnia aresztował dyktatora Antonescu, ogłosił powstanie nowego rządu, a na jego rozkaz radio rumuńskie podało informację, o pokoju z Aliantami. W tym momencie wszystkie wojska rumuńskie zaczęły walkę z okupantem niemieckim, niszcząc i demobilizując w ciągu kilku dni około 200 000 żołnierzy Wehrmachtu. Generał Malinowski zdobył zagłębie naftowe w Ploeszti, po czym jednocześnie z generałem Tołbuchinem stawił się dnia 1 września w Bukareszcie. Zwycięstwo w kampanii rumuńskiej zostało tym dwóm generałom nagrodzone w postaci awansu na marszałków. Warto dodać, że w czasie odwrotu z Rumunii zginął kapral Wehrmachtu Fritz Schroeder, ojciec obecnego kanclerza Niemiec - Gerharda Schroedera.

Równocześnie z wejściem do Bukaresztu wojska rosyjskie stanęły na granicy z Bułgarią. Bułgarzy, chcąc się uchronić przed atakiem radzieckim proklamowali niepodległość. Niewiele im to jednak pomogło, bowiem proklamacja zatrzymała Rosjan tylko na 8 dni. I tak 8 września Armia Czerwona weszła w granice Bułgarii, zajmując Sofię. Ostateczne rozbicie wojsk niemieckich na terenie Bułgarii zajęło Rosjanom 14 dni. Rozbrojenie Niemców równało się przejęciu pełnej kontroli nad krajem.

Po Rumunii i Bułgarii celami ZSRR stały się dwa miasta: Belgrad i Budapeszt. Atak na Belgrad został rozpoczęty dnia 6 września 1944. Walki trwały tam aż do 20 października. Wówczas to przejęto kontrolę nad miastem i zaczęła się era rządów komunistycznych. W walkach o miasto czynny udział brały jugosłowiańskie oddziały partyzantów, pod dowództwem Josipa Tity. Marionetkowa Chorwacja i Czarnogóra wchodzą w skład Jugosławii. Oprócz nich wcielone zostają: Słowenia, Macedonia, Bośnia... Sytuacja wraca do normy sprzed wojny. Budapeszt został zdobyty w czasie operacji Armii Czerwonej w dniach: 29.X.1944 do 13.II.1945. Miasta broniły duże zgrupowania wojsk niemieckich i węgierskich, ale nie mogły one utrzymać naporu Sowietów. Na Węgrzech, podobnie jak w innych krajach wyzwolonych przez Armię Czerwoną władzę przejęli komuniści. Od roku 1947 wyjątek stanowić będzie jedynie Jugosławia, gdyż po kłótni Tity i Stalina Jugosłowianie wyodrębnili swój kraj z bloku państw socjalistycznych, prowadząc dalej własną politykę.

W 1943 zależna od Włoch Albania przeszła pod okupację niemiecką. Albańczycy spodziewali się jednak szybkiej klęski Niemców i już od 1943 prowadzili przygotowania do przejęcia władzy. Szczególnie aktywni byli w tym komuniści pod wodzą Hodży. Mieli oni organizację o nazwie Front Wyzwolenia Narodowego, która powołała armię wyzwoleńczą, walczącą z okupantem. Komuniści wywołali wojnę domową, mordując tysiące nacjonalistów albańskich, szczególnie z organizacji: Balli Kombtar i Lgalitti. W październiku 1944 do władzy doszła Komunistyczna Partia Albanii, a w listopadzie tegoż roku Niemcy opuścili kraj.

Obserwując sytuację na froncie wschodnim, Niemcy w sierpniu 1944 zaczęli ewakuację swoich wojsk z Grecji. Było to działanie nie pozbawione sensu, gdyż Niemcy mogliby się tam długo bronić, wykorzystując chociażby Epir, ale zostaliby odcięci od swego Vaterlandu poprzez zależne od ZSRR Bułgarię i Jugosławię. Niemcy panowali nad Grecją przez cały okres wojny, tworzyli nawet liczne desanty, aby odzyskać Dodekanez, zajęty przez Brytyjczyków w 1943 r.
Aby nie dopuścić do powstania kolejnego państwa zależnego od ZSRR w tym rejonie, Brytyjczycy zaczęli się przygotowywać do zajęcia kraju po wycofujących się Niemcach. We wrześniu gen. Scobie, oraz premier Papandreou spotkali się nawet z dowództwem ruchów oporu: EAM (Elinikon Apelefthrotikon Metopen - Grecki Front Wyzwolenia Narodowego) i ELAS (Elinikos Laikos Apeleftherotikos Stratos - Grecka Armia Narodowowyzwoleńcza) w celu uzgodnienia porządku po wyzwoleniu kraju. Już w październiku 1944 do Grecji wkroczyła 2. Brygada Spadochronowa, oraz 23. Brygada Pancerna. 13 października Ateny przeszły w ręce Brytyjczyków. Nastawione lewicowo EAM i ELAS (w czasie okupacji walczyły po partyzancku z Niemcami, a gdy Wehrmacht cofał się uwolniły dużą część kraju, zaprowadzając władzę ludową) walczyły z Anglikami o posiadanie stolicy Grecji, ale musiały ulec pod przewagą przeciwnika, wzmocnioną dodatkowo dwiema dywizjami, w tym hinduską. W dniach 23-26 grudnia odbyła się konferencja, gdzie regent Grecji, patriarcha Damaskinos na zlecenie Churchilla miał pojednać strony. Przyniosło to spodziewane efekty: w styczniu Anglicy kontrolowali całe Ateny i Pireus, a w lutym w Varzika EAM i ELAS podjęły decyzję o całkowitym rozbrojeniu się, co poddało Brytyjczykom całą Grecję. Napięć jednak nie udało się rozładować, a znalazły one ujście już po zakończeniu II wojny światowej, gdy w Grecji doszło do wewnętrznych rozruchów.

Zakończenie.

W 1939 roku Niemcy rozpętały wojnę. Jednym z głównych kierunków ekspansji niemieckiej były Bałkany. Istniały tam państwa wobec Rzeszy lojalne, istniały też takie, które trzeba było zdobyć. Na mocy planu "Margarita" w 1941 roku podporządkowano sobie Jugosławię i Grecję. Od końca 1941 do końca 1944 niepodzielnie panowano nad Bałkanami. Zwłaszcza po roku październiku 1943, gdy zajęto posiadłości włoskie. Był to okres terroru, grabieży, walki z partyzantami, wyłapywania Żydów i odsyłania ich choćby do Auschwitz - Birkenau - słowem
typowej niemieckiej polityki wobec narodów podbitych. Można sobie pozwolić na takie uogólnienie, choć oczywistym jest, że od podanych reguł istniały liczne odstępstwa. Posiadanie dwóch wielkich frontów, przy dużej przewadze liczebnej przeciwnika musiało spowodować pewne trudności w utrzymaniu zdobyczy terytorialnych. Na Bałkanach widać to było zwłaszcza w 1944 roku, gdy Niemcy musieli się cofać w bardzo szybkim tempie przed Rosjanami. W 1945 roku III Rzesza została wzięta w kleszcze. Od zachodu przyszli Alianci, od wschodu ZSRR, a Niemcy osłabione długą wojną nie były w stanie zatrzymać tego naporu. Hitler popełnił samobójstwo. Wojna się zakończyła. Siłom Heer przyniosła straty w wysokości około 5 750 000 ludzi z ogólnej liczby 13 000 000 (ogólne straty całości wojsk podane są w tabelce poniżej). Dla Bałkanów oznaczało to początek innej okupacji, kilku dziesięcioleci podporządkowania Moskwie i jedynie pozornej samorządności pod czerwonym sztandarem. Wyjątkiem była tylko wyzwolona przez Brytyjczyków Grecja i od 1947 dalej komunistyczna, ale samodzielna Jugosławia. Inne państwa bałkańskie odzyskały pełną niepodległość dopiero pod koniec XX
wieku.

Bilans strat Niemiec i ich bałkańskich sprzymierzeńców na przestrzeni całej II wojny światowej (w zaokrągleniu)
Niemcy 9 700 000 ludzi
Włochy 900 000 ludzi
Rumunia 215 000 ludzi
Węgry 420 000 ludzi