Porównanie układu oddechowego bezkręgowców i kręgowców

UKŁAD ODDECHOWY BEZKRĘGOWCÓW

*pierwotniaki- Pierwotniaki mają olbrzymią powierzchnię względną. Wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią komórki. Energia wytwarzana jest w tlenowym oddychaniu wewnątrzkomórkowym. Tylko u pasożytów jest oddychanie beztlenowe.

*jamochłony- Jamochłony są niezbyt aktywne . Poziom ich metabolizmu nie jest wysoki . Najczęściej są małe , powierzchnię ciała mają rozwiniętą , więc wymiana gazów wprost przez nią całkowicie im wystarcza

*płazińce- Układ oddechowy-brak, mimo że tempo metabolizmu jest mniej więcej dziesięciokrotnie wyższe niż u jamochłonow. Gatunki wolno żyjące wymieniają gazy całą powierzchnią ciała, czemu sprzyja spłaszczenie ciała i małe rozmiary. Pasożyty mogą uzyskiwać energię z procesów beztlenowych.

*obleńce- obleńce oddychają całą powierzchnią ciała lub beztlenowo(pasożyty)-brak jest specjalnych narządów wymiany gazowej.

*pierścienice- oddychanie odbywa się przez powierzchnię ciała.Jest ona okryta żywym, komórkowym naskórkiem i wydzielanym przezeń bardzo cienkim martwym oskórkiem który nie upośledza wymiany gazowej ale też nie chroni przed wysychaniem.Wszystkie pierścienice żyją więc w wodach albo w środowiskach wilgotnych.

*stawonogi- narządy oddechowe stawonogów mają różną budowę.Formy wodne oddychają zwykle skrzelami.Są to ciękościenne,bogato ukrwione wyrostki skóry o stosunkowo dużej powierzchni.Narządami oddechowymi stawonogów lądowych są wpuklone do wnętrza ciała części nabłonka tzw płuca lub sieć rurek zwanych tchawkami.Formy wtórnie wodne(larwy wielu owadów) często mają skrzelotchawki-wyrostki ciała z rozgałęzionym układem tchawek.U stawonogów mających tchawki hemofilia nie roznosi tlenu.Powietrze dociera u nich do wszystkich zakątków ciała dzięki rozległemu systemowi przenikających je tchawek.

*mięczaki- większość mięczaków żyje w wodzie i oddycha skrzelami.Skrzela umieszczone są w jamie płaszczowej utworzonej przez wypuklenia płaszcza.Mięczaki lądowe i niektóre słodkowodne oddychają tlenem atmosferycznym i nie mają skrzeli.Rolę narządu oddechowego pełni u nich płuco czyli silnie ukrwiona ścianka jamy płaszczowej.

UKŁAD ODDECHOWY KRĘGOWCÓW

*ryby- głównym narządem oddechowym ryb są skrzela.Krew doprowadzana tętnicą łuku skrzelowego płynie następnie do bardzo licznych naczyń włosowatych w bardzo licznych i cienkich listkach skrzelowych skąd zostaje zebrana żyłą łuku skrzelowego.Łączna powierzchnia listków skrzelowych jest olbrzymia.Od wnętrza są one stale przemywane strumieniem krwi,od zewnątrz-omywane stałym strumieniem wody który ryba napędza rytmicznymi ruchami pyszczka i pokryw skrzelowych.Skrzela ryb są niezwykle skutecznym narządem wymiany gazowej.Jeżeli rybę wyjąć z wody narząd ten przestaje działać mimo że w powietrzu tlenu jest znacznie więcej niż w wodzie.Wilgotne blaszki skrzelowe sklejają się w jedną bryłkę i funkcjonalnie tracą całą swoją ogromną powierzchnię wymiany.Dodatkowym narządem oddechowym ryb jest skóra również okryta tylko cienkim naskórkiem i również ciągle omywana wodą.

*płazy- narządami oddechowymi są workowate płuca o prostej budowie i niewielkiej powierzchni.W trakcie rozwoju zarodkowego powstają one z uchyłków gardzieli.Do płuc powietrze dostaje się przechodząc kolejno przez nozdrza zewnętrzne i wewnętrzne,jamę gębową,gardziel i krtań.Z jamy gębowej do dalszych odcinków układu powietrze tłoczone jest rytmicznymi ruchami dna jamy.Ruch dna jamy gębowej spełniają w mechanizmie wymiany gazowej płazów tę samą rolę co ruchy klatki piersiowej(żeber) u wyższych kręgowców.W oddychaniu płazów poważną rolę odgrywa oddychanie skórne.

*gady- nieprzenikliwa skóra gadów która chroni je przed utratą wody jest również barierą utrudniającą wymianę gazów.Stąd płuca muszą byś i są dobrze rozwinięte.Mają one budowę pęcherzykowato-gąbczastą o dużej powierzchni wymiany gazowej.Ich wentylacja polega na ruchach klatki piersiowej.Mięśnie międzyżebrowe,poruszając żebrami powodują na przemian jak gdyby zapadanie się i prostowanie klatki piersiowej i odpowiednio wyciskanie powietrza z płuc i wciąganie go.

*ptaki- budowa układu oddechowego i sam sposób oddychania ptaków są specyficzne.Wiąże się to z umiejętnością lotu i niezbędną przy tym intensywną przemianą materii.Do płuc powietrze dociera przez otwory nosowe-nozdrza zewnętrzne(na dziobie) jamę nosową, nozdrza wewnętrzne,krtan i tchawicę rozdzielającą się na dwa oskrzela.Płuca mają postać niewielkich gąbczastych ciał.W odróznieniu od płuc gadów płuca ptaków zbudowane są z ogromnej liczby splątanych coraz cieńszych rurek będących odgałęzieniami oskrzeli.Rurki te przeplatają się z włosowatymi naczyniami krwionośnymi.Główne gałęzie oskrzeli przenikają na wskroś płuca prowadząc do tzw worków powietrznych-specyficznego organu oddechowego ptaków.Worki powietrzne(w liczbie dziewięciu)są cienkościennymi tworami przenikającymi całe ciało ptaka.Ich odgałęzienia wnikają do jamy ciała między mięśnie pod skórę oraz jam kości pneumatycznych.Przeznaczenie worków powietrznych jest wielorakie. Przede wszystkim mają one istotne znaczenie dla sprawności procesów oddechowych chociaż nie biorą bezpośredniego udziału w wymianie gazowej.Ponadto pomocne są w termoregulacji,chronią narządy wewnętrzne przed urazami i zmniejszają ciężar właściwy ptaka.Dzięki obecności worków powietrznych możliwe jest tzw podwójne oddychanie ptaków.Podczas wdechu tylko część powietrza ulega w płucach odtlenieniu po czym dostaje się do worków przednich.Druga część świeżego powietrza jest w tym czasie magazynowana w workach tylnych a odtlenia się przechodząc ponownie przez płuca podczas wydechu.Tak więc krew w płucach natlenia się zarówno przy wdechu jak i przy wydechu co jest korzystne dla energetyki organizmu.

*ssaki- narządami oddechowymi są płuca do których powietrze dostaje się przez nozdrza, jamę nosową,nozdrza wewnętrzne,krtań,tchawicę i oskrzela.Przepływ powietrza przez układ oddechowy wywołany jest rytmicznymi ruchami mięśni międzyżebrowych klatki piersiowej i przepony które na przemian zmniejszają i zwiększają ciśnienie w jamie płucnej.Dążność do wyrównania ciśnienia wewnętrznego i zewnętrznego powoduje następujące po sobie wdechy i wydechy.Krtań jest narządem głosu.Jej ścianki wzmocnione są chrząstkami a górny otwór osłonięty nagłośnią czyli fałdem śluzówki zamykającym krtań w momencie połykania pokarmu.Dwa inne fałdy błony śluzowej wyścielającej jamę krtani tworzą struny głosowe.Od ich napięcia zależy wysokość głosu wydawanego przez zwierzę.Tchawica jest prostym przewodem wzmocnionym chrzęstnymi pierścieniami.Rozdwaja się ona na oskrzela rozdzielające się na coraz drobniejsze rozgałęzienia.Najdrobniejsze oskrzeliki zakończone są pęcherzykami płucnymi.Pęcherzyki oplata sieć naczyń włosowatych za których pośrednictwem dokonuje się wymiana gazowa.Dzięki budowie pęcherzykowej czynna powierzchnia płuc jest ogromna.