Analiza wskaźnikowa bilansu. Podstawowe wzory obliczania wskaźników

WSKAZNIKI FINANSOWE

WSKAZNIKI PLYNNOSCI
Płynność finansowa to zdolność do terminowego regulowania zobowiązań, a jej utrzymanie jest głównym zadaniem operacyjnego zarządzania finansami w każdej firmie. Utrata płynności jest często początkiem drogi do bankructwa, bowiem przedsiębiorstwo, które nie jest w stanie wywiązywać się ze swoich zobowiązań, traci zaufanie zarówno kontrahentów, jak i instytucji finansujących.. W większości przypadków wskaźniki płynności obliczane są jedynie na podstawie danych zawartych w bilansie i w związku z tym mają charakter statyczny, czyli informują o poziomie płynności w danym momencie - konkretnie w dniu sporządzania bilansu. Najczęściej używane są tutaj:
1. Wskaźnik płynności bieżącej = aktywa bieżące / pasywa bieżące
Wskaźnik płynności bieżącej, zwany też wskaźnikiem płynności III stopnia - obliczamy go, dzieląc wartość wszystkich aktywów bieżących (obrotowych) przez wartość bieżących pasywów. W bilansie zgodnym z obecną ustawą o rachunkowości aktywa obrotowe są wydzielone jako odrębna pozycja (wcześniej do majątku obrotowego należało dodać czynne rozliczenia międzyokresowe). Pasywa bieżące to zobowiązania krótkoterminowe, czyli te, które przypadają do zapłacenia w analizowanym okresie, powiększone o krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe bierne.

2. Wskaźnik płynności szybkiej = aktywa bieżące – zapasy – czynne rozliczenia międzyokresowe
Wskaźnik płynności podwyższonej, określany też mianem wskaźnika płynności szybkiej lub II stopnia. Obliczamy go podobnie jak wskaźnik płynności bieżącej, z tym że wartość aktywów bieżących korygujemy o zapasy i o czynne rozliczenia międzyokresowe.


3. Wskaźnik natychmiastowej płynności = papiery wart.do obrotu + środki pieniężne / pasywa bieżące

Wskaźnik natychmiastowej płynności (wskaźnik środków pieniężnych, wskaźnik płynności I stopnia). Przy jego obliczaniu uwzględniamy tylko aktywa o najwyższym stopniu płynności: papiery wartościowe do obrotu i środki pieniężne.

WSKAŹNIKI ZADŁUŻENIA
Kolejną grupą wskaźników charakteryzujących sytuację finansową firmy są wskaźniki zadłużenia. Informują one o strukturze finansowania majątku firmy oraz jej zdolności do obsługi zadłużenia. Z tego też powodu są one szczególnie istotne z punktu widzenia aktualnych i potencjalnych kredytodawców. Najważniejszymi wskaźnikami z tej grupy są:
Wskaźnik zadłużenia ogółem = zobowiązania ogółem / aktywa ogółem
Wskaźnik długu od kapitału własnego = zobowiązania ogółem / kapitał własny
Wymienione wyżej wskaźniki pokazują, w jakim stopniu przedsiębiorstwo finansuje posiadany majątek pożyczonym kapitałem oraz jaka jest relacja pomiędzy kapitałami własnymi a obcymi.
Można się często spotkać z opinią, że wartość wskaźników zadłużenia powinna być jak najmniejsza Wartość tego wskaźnika musi przekraczać jeden, wartość mniejsza świadczy o braku zdolności do terminowej obsługi zadłużenia.


WSKAŹNIKI OPERACYJNE
WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI
Wskaźniki rentowności możemy podzielić na trzy zasadnicze grupy: wskaźniki rentowności sprzedaży, wskaźniki rentowności majątku (aktywów) i wskaźniki rentowności kapitałów własnych.
I. Wskaźniki rentowności sprzedaży - mierzą relację osiągniętych wyników finansowych do wielkości sprzedaży; podstawowy z nich to zyskowność netto sprzedaży:
1. Zyskowność netto sprzedaży =( zysk netto / przychody ze sprzedaży ) x 100%
Jest to najbardziej zagregowany wskaźnik z tej grupy. Informuje o wielkości zysku netto uzyskiwanego z każdego złotego sprzedaży. Musimy jednak pamiętać, że na wynik finansowy netto ma wpływ bardzo wiele czynników, w tym także te, na których kształtowanie zarząd firmy nie ma wpływu (np. obciążenia podatkowe). W celu wyeliminowania wpływu tych obciążeń obliczany jest wskaźnik zyskowności brutto sprzedaży:
2. Zyskowność brutto sprzedaży = (zysk brutto / przychody ze sprzedaży) x 100%
Na wielkość zysku brutto wpływają także wyniki z działalności finansowej lub inwestycyjnej (przychody i koszty finansowe czy zyski ze sprzedaży składników majątku), które nie są zależne od wielkości sprzedaży. W celu wyeliminowania ich wpływu obliczany jest wskaźnik zyskowności sprzedaży (ROS):
3. Zyskowność sprzedaży = (zysk ze sprzedaży / przychody ze sprzedaży) x 100%
Wydaje się, że spośród wymienionych ten właśnie wskaźnik ma największą wartość informacyjną, ponieważ do jego obliczenia przyjęte zostały pozycje powiązane pośrednio lub bezpośrednio z wielkością sprzedaży. Rosnąca wartość wskaźnika ROS mówi o poprawiającej się rentowności sprzedaży, co z kolei może świadczyć o redukcji kosztów operacyjnych lub zwiększaniu marży na sprzedaży. Oznacza to, że wzrost obrotów w coraz większym stopniu będzie się przekładał na wzrost zysku ze sprzedaży, a zatem pośrednio także zysku netto.
Ostatnim wskaźnikiem rentowności sprzedaży, na który chcielibyśmy zwrócić uwagę, jest wskaźnik marży brutto na sprzedaży, obliczany jako:
4. Wskaźnik marzy brutto na sprzedaży = (zysk brutto ze sprzedaży / przychody ze sprzedaży) x 100%
W celu obliczenia tego wskaźnika musimy dysponować rachunkiem zysków i strat w wariancie kalkulacyjnym lub kalkulacją kosztów w odniesieniu do poszczególnych produktów. Ten wskaźnik daje nam zatem informacje o przeciętnej wielkości realizowanej przez firmę marży na sprzedaży produktów lub towarów. Jest szczególnie pomocny w prognozowaniu wielkości przyszłych zysków w zależności od wartości sprzedaży.
II. Wskaźniki rentowności majątku
Mówią o wielkości zysku przypadającego na zaangażowany w działalność gospodarczą majątek, inaczej mówiąc informują nas o zdolności posiadanych aktywów do generowania zysku.
1. Wskaźnik rentowności aktywów (Return On Assets - ROA) mówi o wielkości zysku netto przypadającego na każdą złotówkę zaangażowaną w aktywa (majątek) firmy.
1. ROA = (zysk netto / aktywa ogółem) x 100%
Do obliczenia tego wskaźnika przyjmujemy wartość bilansową aktywów na koniec okresu (najczęściej roku) i wypracowany w tym samym okresie (bilansowy) zysk netto. Wzrastająca wartość ROA świadczy o poprawiającej się zyskowności, Wartości wskaźnika ROA nie powinno się porównywać pomiędzy firmami działającymi w różnych branżach, ponieważ znacznie gorzej wypadają tu przedsiębiorstwa o dużej kapitałochłonności produkcji.
2. Wskaźnik siły zarobkowej aktywów (Return On Investments - ROI) obliczamy podobnie do ROA, z tym że zamiast zysku netto przyjmujemy zysk operacyjny przed odsetkami i opodatkowaniem zwany też EBIT (Earn Before Interest and Tax).
2. ROI = (zysk operacyjny / aktywa ogółem) x 100%
Ponieważ nie uwzględniamy tu kosztów i przychodów finansowych, wskaźnik ROI określa zdolność aktywów do generowania zysku, bez względu na to, w jaki sposób zostały one sfinansowane. Ponieważ koszt kapitału własnego nie jest w przeciwieństwie do kosztu kapitału obcego (koszty finansowe) odzwierciedlony w rachunku zysków i strat, wskaźnik ROI lepiej pod pewnymi względami charakteryzuje rzeczywistą zyskowność zaangażowanego majątku. Wartość wskaźnika ROI pokazuje, jaka jest zdolność aktywów do generowania zysku operacyjnego, z którego płacone są odsetki od wykorzystywanego kapitału obcego. A zatem wartość ROI pokazuje, jaki jest dla naszej firmy maksymalny koszt długu (oprocentowanie), przy którym opłaca się z niego korzystać zakładając, że siła zarobkowa aktywów nie ulegnie zmianie. Zaciąganie kredytów o wyższym oprocentowaniu spowoduje, że będziemy płacili więcej odsetek, niż zarobimy dzięki zakupionym aktywom.

III. Wskaźniki rentowności kapitałów własnych
ROE (Return On Equity). Wskaźnik ten opisuje relację pomiędzy wypracowanym zyskiem netto a wielkością zaangażowanych kapitałów własnych, co można zapisać jako:
ROE = (zysk netto / kapitał własny ogółem) x 100%
A zatem mówi, ile groszy zysku netto przyniósł każdy złoty zaangażowanego kapitału własnego. Powszechnie uznaje się, że jest to najważniejszy spośród wszystkich wskaźników rentowności, mówi bowiem właścicielom, jak efektywnie "pracuje" ich kapitał. Na rentowność zaangażowanych kapitałów wpływa wiele czynników: efektywność operacyjna wyrażana przez zyskowność sprzedaży, efektywność wykorzystania aktywów oraz dźwignia finansowa, czyli zaangażowanie kapitału obcego w celu zwiększenia zysku przypadającego na jednostkę kapitału własnego. Możemy zatem wskaźnik ROE rozbić na czynniki mające wpływ na jego wartość i zapisać go w sposób następujący:
ROE = (zysk netto / sprzedaż netto) x (sprzedaż / aktywa) x (aktywa / kapitał własny)
Jest to tzw. tożsamość Du Ponta, Obecnie istnieją także znacznie bardziej rozbudowane systemy wskaźników oparte na tożsamości Du Ponta. Dzięki rozbiciu wartości ROE na czynniki uzyskujemy znacznie więcej informacji, możemy zidentyfikować słabe ogniwa, co może pomóc w poprawie rentowności zaangażowanych kapitałów płynności i wypłacalności.
WSKAŹNIKI WYDAJNOŚCI (SPRAWNOŚCI)
Pokazują stopień wykorzystania majątku firmy, jego produktywność oraz sprawność gospodarowania składnikami majątku obrotowego. Można je podzielić na:
• wskaźniki produktywności,
• wskaźniki obrotowości (rotacji).

Wskaźniki produktywności
Dwa podstawowe wskaźniki w tej grupie to wskaźnik produktywności aktywów ogółem i produktywności aktywów trwałych.
Wskaźnik produktywności aktywów ogółem = przychody ze sprzedaży / wartość aktywów
Wskaźnik ten określa, ile złotych sprzedaży osiągane jest z każdej złotówki zaangażowanej w aktywa firmy, inaczej mówiąc, jaka jest ich produktywność. Ponieważ jednak majątek produkcyjny ma charakter trwały, często właściwsza jest analiza wskaźnika produktywności odnoszącego się wyłącznie do aktywów trwałych.
Wskaźnik produktywności aktywów trwałych = przychody ze sprzedaży / wartość aktywów trwałych
Interpretacja tego wskaźnika jest analogiczna jak w poprzednim przypadku - mówi on, ile złotych sprzedaży generuje każda złotówka zaangażowana, z tym że już wyłącznie w składnikach majątku trwałego.
Wskaźniki obrotowości
Wskaźniki te mogą mierzyć ilość obrotów dokonywanych średnim stanem danego rodzaju aktywów (zapasów, należności, środków pieniężnych) w danym okresie (najczęściej w roku), mogą też być wyrażane w dniach obrotu, Ponieważ aktywa obrotowe charakteryzują się dużą zmiennością, obliczając wartość wskaźników obrotowości, ważne jest, aby przyjmować do obliczeń średnie stany - np. przeciętną dla całego roku wartość zapasów, a nie stan z końca roku, który często znacznie różni się od wartości średniorocznych.
Wskaźnik rotacji należności = sprzedaż netto / należności
Pokazuje ile razy w ciągu roku firma odtwarza stan swoich należności. Jeżeli wartość wskaźnika jest zbyt niska oznacza to, że przedsiębiorstwo kredytuje swoich klientów, co wiąże się z długim zamrożeniem środków pieniężnych w należnościach.
Wskaźnik cyklu należności w dniach = (należności / sprzedaż netto) x 365
Wskaźnik rotacji zapasów = sprzedaż netto / średni stan zapasów
Wskaźnik cyklu zapasów w dniach = (średni stan zapasów / sprzedaż netto) x 365