Jerzy Różycki
Jerzy Różycki
Urodził się 24 lipca 1909 w Olszana koło Kijowa, zmarł natomiast 9 stycznia 1942 koło Balearów. Był polskim matematykiem i kryptologiem, pracownikiem Uniwersytetu Poznańskiego oraz kontrwywiadu wojskowego (Biuro Szyfrów 4) Oddziału II Sztabu Głównego.
Zespół: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski w styczniu 1933 złamali sekret Enigmy - niemieckiego systemu łączności szyfrowej, używanego we wszystkich rodzajach wojsk. Odkrycie te było jednym z największych dokonań polskich kryptologów w XX w. Miało istotny wpływ na przebieg II wojny światowej: umożliwiło poznanie terminów nalotów w czasie bitwy o Anglię oraz ruchów niemieckich U-bootów i okrętów Kriegsmarine, ułatwiło pokonanie marszałka Rommla w Afryce i działania aliantów na zachodzie Europy. Przekazanie Amerykanom tajemnic japońskiej Enigmy pozwoliło na odczytanie maszynowego szyfru "Purple", rozszyfrowanie planów ataku na Midway i wygranie walki o dominację na Morzu Koralowym i Pacyfiku.
Na podstawie ich badań w 1933 r. warszawska firma AVA wyprodukowała Enigmę i jej działającą kopię oraz urządzenia deszyfrujące szyfrogramy: najpierw tzw. cyklometr, a następnie po udoskonaleniu przez Niemców techniki szyfrowania tzw. bombę kryptologiczną. Praca Różyckiego to tzw. metoda zegara, pozwalająca określić wybór i ustawienie wirnika w maszynie Enigma.
Różycki zginął na Morzu Śródziemnym 9 stycznia 1942 roku podczas powrotu z Algieru do ośrodka dekryptażu Kadyks ulokowanego w nieokupowanej strefie Francji (Vichy). Statek pasażerski Lamorici?re, którego był pasażerem zatonął w tajemniczych okolicznościach w pobliżu Balearów. Wśród 222 ofiar katastrofy oprócz Różyckiego znajdowali się: kapitan Jan Graliński szef referatu sowieckiego Biura Szyfrów - 3 (BS-3) i kontrwywiadu radiowego ? Wschód, Piotr Smoleński ? kryptolog Biura Szyfrów - 3 (specjalista od szyfrów sowieckich) i oficer francuski towarzyszący trzem polskim kryptologom ? kapitan Franois Lane.