Opracowanie epoki romantyzmu

1825-Pismo Braillea, 1831-Rewolucja lipcowa we Francji. Wybuch powstania listopadowego w Warszawie.,1863-powstanie styczniowe;1823-pierwsza maszyna do pisania.Nazwa epoki wywodzi się od słowa “romanus”, czyli ma etymologiczny związek z rzymskością; ale słowo to nie stało sie od razu nazwą właściwą epoki, w średniowieczu przekształciło się w “romant”, który znaczył obszerną powieść opowiadającą o niezwykłych, fantastycznych przygodach, następnie nabrało znaczenie romansów. Literatura doby romantyzmu nawiązywała do kultury starożytnej, utworów i bohaterów wierzeń ludowych i ich podań.

W Europie zachodniej romantyzm trwała w latach od 1789 roku (Wielka Rewolucja Francuska) do 1848 roku (Wiosna Ludów).Romanztym europejski-Romantyzm zaczął się na przełomie XVIII i XIX wieku w Niemczech, gdzie działają pisarze tzw. "burzy i naporu": Fryderyk Schiller i Jan Wolfgang Goethe. W tym samym czasie w Anglii tworzy genialny poeta, malarz i wizjoner - William Blake.

W Rosji romantyzm reprezentują: Aleksander Puszkin i Michał Lermontow, a we Francji: Chateaubriand i Hugo.Romantyzm polski-W literaturze polskiej za datę początkową romantyzmu przyjmuje się 1822 rok (wtedy opublikowane zostały "Ballady i romanse" Mickiewicza), a końcową - rok 1864 (upadek powstania styczniowego).Cechy charakterystyczne romantyzmu: stawianie uczucia ponad rozum jako najbardziej, zbliżające człowieka do poznania tajemnic życia; wiara w możliwość kontaktu ze światem pozazmysłowym; wprowadzenie do literatury wątków baśniowych, fantastycznych, legend, podań; tajemniczość; wprowadzenie wątków i motywów historycznych, szczególnie średniowiecznych; zainteresowanie tematyką wschodu, tzw. orientalizm; odrzucenie zasad i reguł poetyki klasycznej krępujących rozwój jednostki; dążenie do indywidualizmu.

Preromantyzm - zespół zjawisk artystycznych, które zapowiadały nadejście romantycznego przełomu w kulturze europejskiej.Weltschmerz -określenie pochodzące z Cierpień młodego Wertera, napisanych przez prekursora niemieckiego romantyzmu - Johana Wolfganga Goethego.W powieści tej weltschmerzu doświadcza Werter, tytułowy bohater. Objawia się on stanami melancholii, załamaniem i apatią. Bohater widzi niedoskonałość świata, np. niesprawiedliwe podziały społeczne, ale nie umie się ani do nich przystosować, ani się przeciw nim zbuntować ("ból istnienia"). Próbuje więc uciekać najpierw w świat przyrody, potem w świat literatury, by na końcu popełnić samobójstwo.

Profetyzm jest to pogląd głoszący istnienie proroków; wiary w proroctwa. Zazwyczaj związany jest z natchnieniem lub powołaniem przez Boga określonego proroka. Pogląd ten powszechnie pojawia się w wielu religiach.Dekabryści, rosyjscy rewolucjoniści szlacheccy, w większości młodzi oficerowie, którzy dążyli do zniesienia jedynowładztwa cara i oparcia władzy w Rosji o zasady konstytucyjne. Od 1821 działali zasadniczo w trzech ośrodkach: Towarzystwo Północne w Petersburgu, Towarzystwo Południowe w Tulczynie (Ukraina) i Stowarzyszenie Zjednoczonych Słowian w Kijowie.

Dualizm; w danej dziedzinie wiedzy jest to stanowisko postulujące istnienie dwóch fundamentalnych, nieredukowalnych i wzajemnie heterogenicznych rodzajów zasad, pierwiastków, pojęć. Pojęcia dualizm używa się w wielu różnych dziedzinach wiedzy dlatego jego znaczenie powinno być rozpatrywane w odpowiednim kontekściLudowość w literaturze – tendencja w literaturze, powstała w epoce romantyzmu, która charakteryzuje się:nawiązaniami do literatury ludowej (anonimowa twórczość, należąca do folkloru, pierwotnie przekazywana tylko ustnie) wyborem gatunków literackich charakterystycznym dla twórczości ludowej (np. ballada) pojawianiem się w utworach symboliki ludowej częstym wykorzystaniem w utworach motywów fantastycznych występowaniem w utworze bohatera z ludu obecnością w utworze wierzeń i przesądów ludowych odwołaniami do historii i kultury ludowej w utworach.Winkelriedyzm - nurt ideowy, powstały na bazie nazwiska Arnolda Winkelrieda - legendarnego bohatera, który w roku 1386 w bitwie pod Sempach poprowadził wojska szwajcarskie do boju przeciwko Austriakom, poświęcając własne życie - skierował na swoje piersi kopie nieprzyjaciela, tworząc w ten sposób wyłom w szeregach wroga, i przyczyniając się do zwycięstwa.
Temu bohaterskiemu czynowi miał towarzyszyć słynny okrzyk: "Droga dla Wolności!"Inwokacja - rozbudowana apostrofa otwierająca poemat epicki, w której autor zwraca się do muzy, bóstwa lub duchowego patrona z prośbą o natchnienie, pomoc w tworzeniu dzieła; stanowiła ważny składnik eposu homeryckiego, np. początek inwokacji w Iliadzie: "Gniew Achilla, bogini, głoś obfity w szkody...", lub w epopei narodowej Adama Mickiewicza Pan Tadeusz - "Litwo Ojczyzno moja / Ty jesteś jak zdrowie(...)"Bajronizm - prąd społeczno-kulturowy powstały w romantyzmie, także pojęcie opisujące pewną postawę wewnętrzną, model zachowania. Pojęcie to odnosi się głównie do literatury i związane jest ze stworzonym przez G. G. Byrona modelem bohatera romantycznego.

Bajronizm cechuje:bunt przeciwko przyjętym wzorcom kulturowo społecznym - bohater to buntownik, charakterystyczny w literaturze romantycznejsamotność, skłócenie z otoczeniem - wyalienowanie ,indywidualizm, okazywany na wszelkich możliwych płaszczyznach ,rozdarcie wewnętrzne, wieczne cierpienie

Prowidencjonalizm - filozofia według której losami świata kieruje Bóg-Stwórca, Bóg-Sędzia.Idea boskiej opatrzności, pojawia się już w antycznej stoickiej myśli filozoficznej( Chryzop, Epiktet, Seneka) Według filozofii tej, kiedy na Ziemi dzieje się źle, Stwórca wkracza na arenę świata i karze ludzi za ich niecne czyny, by wszystko powróciło do normy.ODA - utwór o wzniosłej, patetycznej treści, opiewający wzniosłą ideę, osobę, wydarzenie

MESJANIZM - literatura romantyzmu propagowała mit jednostki, która spełnia misję poświęcenia się za innych, indywidualnie walczy o daną ideę, cechami charakteryzującymi mesjasza są prometeizm i tytanizm

DRAMAT ROMANTYCZNY - gatunek uważany za najważniejszy w romantyzmie.

Twórcy dramatu romantycznego odrzucili klasyczne zasady (trzech jedności, ograniczonej ilości osób na scenie, kompozycji zamkniętej) a za wzór przyjęli kompozycję dramatów Szekspira.

Gatunek ten charakteryzują: synkretyzm, kompozycja otwarta, baśniowość, pomieszanie scen realistycznych i fantastycznych, obecność bohatera romantycznego (np. "Dziady" A. Mickiewicza, "Kordian" J. Słowackiego).

Powieść poetycka - odmiana poematu epickiego, powstała w okresie romantyzmu, o elementach dramatycznych i lirycznych. Zakłócenia chronologii zdarzeń służą do wytworzenia napięcia i tajemniczości.

Narrator ujawnia swoje uczucia w nastrojowych opisach, lirycznych komentarzach i refleksjach. Tło wydarzeń często jest historyczne. Twórcami powieści poetyckiej byli Scott i Byron.

Ballada - wywodzi się ze średniowiecznych epickich pieśni ludowych. W Polsce połączona z cechami epickiej dumy, wykrystalizowała się w wierszowany utwór poetycki, łączący epicką opowieść o niezwykłym wydarzeniu z lirycznym komentarzem i dramatyzmem dialogowego ujęcia; znamienne jest mieszanie elementów lirycznych (niezwykłość, nastrojowość, emocjonalność), epickich (narracyjność, retrospekcja) i dramatycznych (bohaterowie w działaniu i sytuacji).

Fabuła jest ramą, w którą wpisana .jest sytuacja jednostki wobec losu i problemów moralnych (wina i kara, wierność i zdrada, wolność).

Improwizacja- to tworzenie dziela bez przygotowania zazwyczaj w obecności słuchaczy.Jest aktem niepowtarzalnym i i spontanicznym.Improwizacyjne popisy były wielka atrakcja zycia literackiego.

Werteryzm - termin określający osobowsc bohatera literackiego i model zachowania głównej postaci Cierpien młodego wertera.Oznacza nadmierna uczuciowość, skłonność do Marzen i egzaltacji, tendencje do poetyzacji rzeczywistości, bunt wobec obowiązujących zasad i norm oraz pesymistyczne poczucie bezsensu życia którego efektem staje się samobojcza śmierć.

Wieszcz-w dawnej Polsce Wieszcz był synonimem poety lecz romantycy wydobyli pierwotny sens tego słowa i nadali mu nowe znaczenie.Odtąd miano to odnosilo się do poety łączącego wielka moc trworcza z darem widzenia przyszłości.Wybral go Bog by jego slowami objawic ludziom porządek swiata i sens istnienia.

Epopeja- slowo poch. Od greckiego wyrazu epopoiia. Jets to dłuższy utwor zwykle wierszowany którego tematem SA dzieje bohaterow narodowych przedstawione na tle waznych i przelomowych wydarzen hist.Synkretyzm jest to laczenie w całości różnych, często wykluczających się elementów.Romantycy, porzucając klasycystyczny wymóg czystości gatunkow, celowo mieszali formy,style a nawet rodzaje sztukOrientalizm - zachwyt obcą, gł. Wschodnią kulturą, tradycjami, ubiorem Mistycyzm - zakłada możliwość duchowego kontaktu z bóstwem.

IRRACJONALIZM - pogląd przeciwstawiający się racjonalnemu( czyli rozumowemu, naukowemu) poznawaniu rzeczywistości.Tragizm- nierozwiązywalny konflikt między wartościami i koniecznościami określającymi życie bohatera pozbawionego możliwości dokonania wśród nich jakiegokolwiek pomyslnego dla siebie wyboru. Wszystkie bowiem działania prowadzą go do nieuchronnej katastrofy: śmierci lub ostatecznej klęski życiowej. Bohater sam - nieświadomie lub świadomie - sprowadza na siebie zgubę i niezależnie od siły charakteru, napięcia uczuć i woli, niezwykłości czynów i szlachetności intencji staje się zarazem ofiarą i winowajcą .

Tyrteizm- aktywna postawa jak powinien zajmowac romantyczny poeta wobec wspl. Zdarzen. Oznaczal polaczenie twórczości i czynu, mysli i dzialania. Na wzor spartańskiego wodza i poety, Tyrteusza, który wcielil ten ideal.

Prometeizm postawa wyrazajaca się indywidualistycznym buntem wobec natury,Boga i ograniczających człowieka regul zycia spol., przeprowadzonym w imie poswiecenia swojego zycia dla szczęścia ludzkości. Termin wywodzący się od imienia mitologicznego imienia greckiego bohatera Prometeusza oznacza zgode na cierpienie dla dobra swiata

BALLADA - gatunek literacki wywodzący się z literatury ludowej - z podań, opowieści i wierzeń ludu. Ballada zawsze zawiera dramatyczną fabułę, opowiada o wydarzeniach niezwykłych, tajemniczych i o fantastycznych postaciach. Charakteryzują zatem ten gatunek: uczuciowość, tajemniczość, fantastyka.

Filomaci - głosili ideały, które śmiało możemy uznać, za jeszcze oświeceniowe. Cnotą główną była wszak wiedza, a autorytetem Wolter. Z poetów polskich uznawano Trembeckiego i Karpińskiego. Do Filomatów należało początkowo tylko 6 osób - młodzieńcy spotykali się, by odczytywać swoje utwory poetyckie i dyskutować. Ubierali się w czarne fraki, głosili patriotyzm i ideał pracy „Cierpienia Mlodego wertera”- Werter - młody, wrażliwy i nader uczuciowy człowiek wyjeżdża na wieś, by tam zaznać ukojenia po niezbyt szczęśliwych perypetiach miłosnych w mieście. Tu, na wsi, poznaje Lottę - słodką kobietę - anioła. Rodzi się uczucie, w typowo romantycznej atmosferze: kwiaty, prezenty, spotkania i cudowne rozmowy na łonie natury. Lotta jest już narzeczoną innego człowieka - Alberta. Werter, miotany namiętnościami, znajduje się w ślepej uliczce. Ogromnie przeżywa swój ból, swój konflikt z konwenansami tego świata. Wreszcie, po romantycznym pożegnaniu, bohater pełen wewnętrznego rozdarcia popełnia samobójstwo strzelając do siebie...

Werteryzm - charakterystyczna dla tej epoki postawa młodego człowieka. To moda na pewien styl bycia, odczuwania, a nawet na sposób ubierania się. Oda do młodości Adama Mickiewicza - utwór uznany za szczytowe osiągnięcie poezji filomackiej.

Apostrofa do młodości, której poeta przypisuje wielką siłę. Młodość jest w stanie "przypiąć skrzydła do ramion", wynieść poetę ponad poziomy, ukazać mu perspektywę całego świata. Młodość jawi się jako prawdziwa wartość, siła uczuć, jako bogini zdolna do dokonania przemiany globu.

We wstępie utworu łatwo odczytać pragnienie lotu wzwyż, ponad ziemię, wysoko do jasności słońca. Lot taki dokonuje się w wyobraźni poety. I cóż widzimy "z wysokości"? Ziemia jawi się jako obszar gnuśności zalany odmętem, skryty ciemnością, zaś na jej powierzchni - samolubny, samotny w swoim egoizmie "płaz w skorupie". Lecz nad tą smutną planetą błyska jakaś jutrzenka - oznacza zmiany - młodość i romantyzm. Następuje kolejna apostrofa - do młodych przyjaciół, o to, by działać wspólnie, jednością, z poświęceniem i w myśl hasła "oko za oko" - "gwałt niech się gwałtem odciska...".

Romantyczność - Oto na rynku małego miasteczka młoda dziewczyna, Karusia - zachowuje się jak szalona - rozpacza, wyciąga do kogoś ręce - rozmawia ze zmarłym Jasieńkiem, jej ukochanym. Gdy słuchamy słów dziewczyny, ogarnia nas groza. Widmo zmarłego wydaje się rzeczywiście obecne - "zimny, biały jak chusta" - oto jego wizerunek. Lecz wciąż, jeszcze po śmierci kocha. Wokół nieszczęśliwej Karusi zbiera się gawiedź, lecz ona nikogo nie słyszy ani nie widzi poza swoim Jasieńkiem, ten jednak jako duch jest niewidzialny dla ludu. Znajdujemy się przed koniecznością rozwiązania zagadki. wśród tłumu pojawia się starzec - osobnik reprezentujący wiedzę i naukę, słowem pojęcia klasyczne. Starzec szydzi z całej sprawy, wyśmiewa zabobon ludu i brednie dziewczyny, ogłaszając iż w myśl nauki duchów po prostu nie ma...

Spór rozsądza narrator ballady, poeta, który ujawnia się w końcu utworu. Jako argumentów używa dwóch centralnych pojęć romantycznych: uczucia i wiary. „Świteź" - rozpoczyna się wspaniałym opisem przestrzeni - ciemnego boru Płużyn, jeziora, które w nocy jest sprawcą romantycznego, optycznego złudzenia: "Gwiazdy nad tobą i gwiazdy pod tobą i dwa obaczysz księżyce Dziwne dźwięki wskrzeszają stare dzieje.

Oto tu gdzie dziś rozciąga się jezioro, dawniej był wspaniały, litewski gród. Mężczyzn grodu wezwał książę Mendog, by pomogli mu w walce z carem. Kobiety pozostały same i Ruś napadła na miasto. Córka Tuhana próbowała zapobiec tragedii wznosząc modły do Boga i protestując przeciw pogańskiemu pomysłowi samounicestwienia, bowiem mieszkanki grodu, aby uniknąć hańby pragnęły dokonać samobójstwa i zniszczyć wszelkie bogactwa. Lecz Bóg wysłuchał Tuhanowej córki.

"Stepy akermańskie" - świat przedstawiony poeta ujmuje w płynnym ruchu - step to suchy ocean, wóz brodzi jak łódź, łąki falują - podróż przypomina rejs po wielkim morzu. Noc. Samotność podróżnika wśród ciemności i gwiazd - można powiedzieć: prawdziwa głębia romantyczna. Z dala lśni jakiś blask.

Poeta snuje domysły: "Ajudah" - przed oczami odbiorcy wyrasta wielka góra - Ajudah (góra - niedźwiedź). Na jego szczycie wsparty na dłoni rozmyśla bohater romantyczny.Oto spienione fale, podobne do ławic wielorybów uderzają o podnóże góry. Gdy odbiegają - pozostawiają po sobie muszle, perły i korale. Widok ten wzbudził oryginalną refleksję twórcy: góra Ajudah jest jak serce poety, fale morskie - to namiętności, które je atakują, budząc natchnienie twórcze. Gdy odbiegają - pozostają po nich nieśmiertelne pieśni - czyli skarby takie jak perły i korale. To poetyckie skojarzenie przywołało typowy dla epoki temat - poezji i poety, osamotnionego, lecz nieśmiertelnego dzięki swojej sławie.

"Bakczysaraj" - smutny jest opis dawnej stolicy chanów krymskich - Bakczysaraju. Coś co niegdyś tętniło życiem, oznaczało władzę i potęgę - ulega unicestwieniu. Szarańcza zżera trony, rośliny wdarły się do pałaców, przyroda wraca na stare swoje siedlisko - słowem ruina, niszczące dzieło czasu, upadek dawnej świetności. Pozostała tylko dawna fontanna w środku haremu, źródło, które wciąż bije. Woda to symbol życia i wiecznego trwania, lecz tu głos jej urąga uznanym przez świat wartościom - źródło pozostało, podczas gdy przeszły miłość, potęga i chwała. Ruina pałacu budzi zadumę obserwatora - refleksję o przemijalności doczesnego świata jakby wprost z epoki baroku.

Grób Agememnona" J. Słowackiego - utwór liryczny podzielony na 5 części:

I - wraz z poetą wstępujemy do grobowca - w podziemną kopułę grobu Agamemnona. Wtapiamy się w mrok. Obserwujemy wnętrze. Opis jest symfonią zmysłów.

II - Intruz wtopił się w tło grobowca. Jest cichy, pokorny, zerwał z wyrastającego dąbka listek. Przez szczelinę wpadło światło - struna z harfy Homera - pomyślał poeta i sięgnął po nią, lecz pękła..., nie była dla niego. Bo struna Homera to symbol wielkiej poezji, rapsodu opiewającego zwycięskie czyny bohaterów, chwalebne dzieje przodków, a do takiej pieśni poeta nie czuje się uprawniony. Inna jest jego poezja - głusi są jego słuchacze. Wielkości grobowców starożytnych nie są jego dziedzictwem - lecz smutki błahe i kruche.

III - Na koń! - to okrzyk uniesienia, poddania się poetyckiemu natchnieniu. Koń jest tu szałem tworzenia poezji - Pegaz unosi poetę w poszukiwaniu wzorców.

IV – Termopile. Tematem rapsodu są przecież bohaterskie dzieje rycerzy. Lecz nie Termopile, gdzie skromny oddział Spartan przeciwstawił się całej armii perskiej. Termopile są symbolem męstwa i poświęcenia się ojczyźnie. Wzorem Polaków może być tylko Cheronea - symbol ostatecznej klęski Greków - bo tam zostali ostatecznie pokonani przez Macedończyków. Słowacki - potomek zniewolonego narodu Polaków nie ma wstępu na Termopile, nie jest godny.

V - Klęska, o której mowa - to upadek powstania listopadowego - nie pełne chwały Termopile, lecz haniebna Cheronea. Wódz Termopil - Leonidas - leżał po śmierci nago, szlachetny i piękny. "Trup" pokonanych powstańców chełpił się czerwony kontuszem, symbolem szlachectwa, pychy, egoizmu.Nie-Boska komedia" Zygmunta Krasińskiego Anioł Stróż, który posyła błogosławieństwo. Potem przelatuje Chór Złych Duchów - ta grupa wypowiada z kolei przekleństwo - wysyła ku bohaterowi pokusę, piekielne zjawy, które będą usiłowały zwieść go z drogi cnoty. Imię bohatera brzmi Mąż, potem także mówi się o nim Hrabia Henryk, a poznajemy go w chwili szczególnej: Ślub z Marią - poczucie szczęścia i wzajemne obietnice, Marzenia Męża, pragnienie poezji, poczucie pomyłki życiowej przy kochającej, lecz zwykłej, ziemskiej żonie

3. Fantastyczny lot Męża za "Dziewicą".

4. Powrót Męża do domu.

Część druga - Hrabia Henryk sam wychowuje syna, lecz spełniają się najgorsze przepowiednie. Widzimy ich obu 10 lat po śmierci Marii. Orcio przepełniony jest poezją i w dodatku traci wzrok. Nieszczęśliwy ojciec staje się obojętny wobec różnych "myślicieli" tego świata i ich koncepcji. Lecz ma on jeszcze jedną ważnś misję do spełnienia: walkę w dobie rewolucji - buntu mas przeciw arystokracji, której szlachetnym przywódcą zostanie.

Część trzecia - widzimy dwa stronnictwa: arystokraci skupieni w okopach Św. Trójcy - dowodzi nimi Hrabia Henryk - i rewolucjoniści - ich przywódcą jest z kolei Pankracy. Rewolucja wybuchła i jest zwycięska, lecz na drodze do pełnego triumfu Pankracego stoi właśnie, wciąż niepokonany, Hrabia Henryk. Istotna jest scena wędrówki Hrabiego przez obóz rewolucjonistów - kolejne kręgi "rewolucyjnego piekła" jak u Dantego. Poznaje on wroga i wyrabia sobie o nim pogląd. Widzi wyzwolone kobiety głoszące wolną miłość, zabójców królów, rzeźników chełpiących się zbrodniami, bluźnierców palących krzyże.

Część czwarta - Bezpośrednie starcie zbrojne pomiędzy obozami. Arystokraci zaprezentowani zostali jako ldzie słabi, tchórzliwi i podli, a Henryk zostaje potępiony, bowiem "nic nie kochał, nic nie czuł prócz siebie". Po śmierci Orcia (ginie trafiony kulą) i samobójstwie Męża .

"Kordian" Juliusza Słowackiego - wiedźma i szatan warzą podejrzaną strawę w czarodziejskim kotle. Na skutek magicznych zabiegów "wyczarowują" i oceniają kolejnych przywódców powstania listopadowego. Rzecz dzieje się w chacie czarnoksiężnika, w 1799roku, 31 grudnia w nocy .rolog: Trzy Osoby Prologu przedstawiają trzy propozycje kształtu i roli, jaką ma spełniać poezja. Jest to nie tylko fragment, który ujawnia sąd autora w tej kwestii, lecz także polemika z Mickiewiczem.

Poznajemy Kordiana, piętnastoletniego, uduchowionego poetę, zakochanego w starszej od siebie Laurze. Rzecz dzieje się w ziemiańskim dworku Kordiana. Stary sługa Grzegorz opowiada bohaterowi trzy opowieści - trzy propozycje życia. Spotkanie z Laurą ukazuje dojrzały afekt Kordiana, lecz ukochana wyraźnie go lekceważy, nawet nieco wyśmiewa.

Akt I kończy się tragicznie - "panicz się zastrzelił", czyli Kordian popełnił samobójstwo. KORDIAN Przemierza Europę, widzimy go w Londynie, we Włoszech, w Watykanie u papieża, na Mont Blanc, gdzie wygłasza swój monolog. - Kordian zostaje przeniesiony przez Chmurę do Polski.

Akt III - Spisek koronacyjny: car Mikołaj koronuje się na króla Polski. Wmieszani w tłum poznajemy poglądy społeczeństwa w tej sprawie.

W scenie IV w podziemiach, w kościele św. Jana odbywa się zebranie spiskowców, wśród których pod postacią podchorążego rozpoznajemy Kordiana. Kordian jednak w uniesieniu sam decyduje się dokonać zamachu - w nocy ma bowiem wartę w zamku.

Scena V - to ważny moment, gdy Kordian kieruje się do sypialni cara, by go zabić. Przestępują mu drogę Strach i Imaginacja, obrazowo uświadamia sobie bohater grzech, który ma popełnić - zabójstwo i królobójstwo. Nie jest w stanie tego uczynić. Mdleje na progu sypialni carskiej. Leżącego tu Kordiana odwiedza Doktor o cechach szatana. Scena końcowa dramatu to egzekucja Kordiana, adiutant pędzi z ułaskawieniem.. Główny bohater: Kordian, chłopiec ma głębokie poczucie bezsensu życia. Chciałby dokonać czegoś wielkiego i niezwykłego, a jednocześnie zdaje sobie sprawę z nierealności swoich pragnień. Paraliżuje to jego wolę i budzi myśli samobójcze")

"Pan Tadeusz" Mickiewicza - akcja utworu dzieje się na Litwie w latach 1811-1812,. Akcję utworu organizują trzy równoległe wątki: Działalność konspiracyjna księdza Robaka: Ksiądz Robak to postać niepozorna, usiłuje przygotować powstanie na Litwie, wspomagające Napoleona przeciw Rosji. Agituje do tego patriotycznego dzieła szlachtę zaścianka. Plany krzyżuje mu zajazd zorganizowany przez Hrabiego i Klucznika.

W trakcie bójki ksiądz otrzymuje ranę - na łożu śmierci dowiadujemy się, że... ksiądz Robak to nie ksiądz Robak, lecz brat Sędziego a ojciec Tadeusza - Jacek Soplica. Tułał się, ożenił się z przypadkową dziewczyną, której nie kochał, opuścił kraj. Starał się zadośćuczynić przeszłości jako żołnierz, emisariusz, zakonnik, pragnął także pogodzenia zwaśnionych rodów przez ślub Zosi i Tadeusza. Umarł z nadzieją w sercu, gdyż właśnie dotarła do Soplicowa wiadomość o wybuchu wojny z Rosją.

Wydarzenia kulminują się w chwili, gdy dochodzi do zajazdu na Sopliców. Namówiony przez Gerwazego Hrabia podbuntował szlachtę Dobrzyna i najechali dwór. Zwaśnione strony pogodził dopiero wróg trzeci - batalion rosyjski, przeciw któremu zgodnie występują Soplicowie, Horeszkowie i Dobrzyn. Gdy wkracza do Soplicowa Wielka Armia Napoleona, podczas uczty następują zaręczyny Zosi i Tadeusza - młoda para dziedziców uwalnia chłopów i nadaje im ziemię. Optymistyczna uczta zaręczyn wieńczy dzieło Mickiewicza.

2. Miłosne perypetie Tadeusza: Młody szlachcic - pan Tadeusz, syn Jacka Soplicy, powróciwszy ze szkół do domu już na wstępie ujrzał cudne zjawisko - pannę Zofiję w stroju niedbałym, którą z miejsca pokochał. Niestety, później pomylił Zosię z Telimeną, która zresztą kokietowała młodzieńca bez skrupułów. Był więc moment, kiedy wszystko się poplątało: Hrabia zalecał się do Zosi a Tadeusz do Telimeny. Potem było odwrotnie: Tadeusz zrozumiał, że Zosia jest panią jego serca, a Hrabia zwrócił się ku Telimenie,

3. Spór o zamek Horeszków, który pozostał po śmierci Stolnika. Został on nadany Soplicom, lecz Hrabia - potomek Horeszków także zgłaszał do niego prawa. Toczył się zatem proces i Hrabia, znudzony, już chciał zaprzestać sporu, lecz Klucznik Gerwazy swoim opowiadaniem o dziejach zamku wzniecił w nim wolę walki.

"Pan "Dziady" A. Mickiewicza - całość składa się z 4 części, które powstawały kolejno: cz. II i IV (powstawały w Kownie i Wilnie, są to tzw. Dziady wileńsko-kowieńskie lub "wczesne"), cz. III (powst. W Dreźnie - Dziady drezdeńskie) i cz. I (niedokończona część, nie opublikowana)


Część II jest inscenizacją starego, ludowego obyczaju - święta dziadów, które przypada w noc przed Zaduszkami, a polega na przywoływaniu duchów zmarłych, by pomóc im dostać się do nieba.

W części II obserwujemy gromadę wieśniaków, prowadzącego obrzęd Guślarza i kolejne duchy, które pojawiają się i znikają. Są to dusze dzieci, okrutnego pana i dziewczyny. Pojawia się także Widmo, które milcząco podąża za Pasterką, lecz nie chce zniknąć nawet wobec zaklęć Guślarza.

Osoby występujące w II części Dziadów: Duchy: dzieci Józia i Rózi, dziewczyny Zosi i złego dziedzica. Żywi: chór, Guślarz i Pasterka. .


Testament mój - Był poetyckim wyrazem nastroju Juliusza Słowackiego jaki towarzyszył mu w środowisku emigracyjnym. Wiersz ma formę testamentu, o czym świadczą motywy żegnania się z życiem i wizja duchowego zycia posmiertnego, pojawiają się również apele do przyjaciół i narodu wskazujace im wole umierajacego poety,sa wreszcie prosby do przyjaciol i narodu mające, przez samo sformuowanie stylistyczne, charakter zwrotow bezposrednich.

Slowacki bolesnie odczuwa osamotnienie, brak uznania dla wlasnej tworczosci, pozostawia jednak swoim czytelnikom bezwzgledny nakaz sluzby ojczyznie,sam zas godzi się ze swym losem. Ma nadzieje jednak na to, ze ludzie kiedys docenia jego potege i talent. Pragnie, aby przyjaciele przekazywali innym ze chcial zrobic jak najwiecej dla ojczyzny. Slowacki apeluje do narodu polskiego,aby nie tracil nadziei, a pokolenia nie zalamywaly się.

Wiersz Juliusza Słowackiego pt: „Testament mój” ma formę ostatniej woli umierajacego, jest podsumowaniem i refleksja o znaczeniu poezji a także okresla zadania, jakie przed nią i całym narodem postawil. Podmiot liryczny w wierszu można utozsamiac z samym poeta, który zegnajac się ze swiatem dokonuje podsumowania swojego zycia i tworczosci. W bezposrednim monologu, skierowanym do przyjaciół i do wspolczesnego mu pokolenia romantykow, poeta dzieli się swoimi refleksjami. Jego wypowiedz pelna jest goryczy i rezygnacji.

W wierszu przeplataja się dwa watki tresciowe: osobisty i patriotyczny..Osobisty to prosba do swoich przyjaciol, aby przekazali jego serce matce, zalujac, ze tylko tyle może jej ofiarowac.Przekaz autora jest bardzo prosty. Taki styl daje mu pewność, że odbiorca bez większych trudności zrozumie jego ból i smutek. Również forma jaką się posłużył – hymn ułatwia trafny i rzeczowy odbiór przekazywanej treści. Brak skomplikowanych metafor, dwuznacznych wyrażeń czy niejasnych epitetów – wszystko to nie zmusza odbiorcy do dużego wysiłku intelektualnego.

"Fortepian Szopena"

Tragiczność w tym wierszu łączy się z realnym i symbolicznym zarazem aktem niszczenia wielkiej wartości.. Muzyka Chopina jest przedstawiona przez Norwida jako ziemskie dopełnienie piękna doskonałego. Ma ono siłę podnoszenia rzeczywistości do ideału, przemieniania jej w byt doskonały.

W poemacie zarysowuje się tragiczny i wieczny konflikt między pięknem doskonałym, pojmowanym przez Norwida jako dobro, a historią, życiem, realnością - skażonymi przez zło, małość, przez "brak", wedle określenia samego poety. Reprezentantami tego zła są w poemacie właśnie żołnierze ciskający na bruk fortepian. Ale w tym momencie dochodzi w poemacie do głosu norwidowska ironia. Powoduje ona, że efekt czynu mija się z intencjami, że zniszczenie rzeczy nie jest równoznaczne z zagładą wartości.

„Rozlaczenie”

W utworze "Rozłączenie" podmiot liryczny ukazuje swe uczucia wywołane rozstaniem z matką. Ponieważ zna on dokładnie jej plan dnia, więc rozpamiętuje się o czynnościach, jakie w danych porach dnia wykonuje jego rodzicielka.

Autor potrafi wyobrazić ją sobie na tle domu rodzinnego, w ogrodzie. Opisuje także krajobrazy oglądane przez siebie i zdaje sobie sprawę, iż jego matka nie może sobie ich odzwierciedlić w wyobraźni, gdyż nie wie, że "trzeba niebo zwalić i położyć (...) i nazwać jeziora błękitem." Na koniec autor porównuje siebie i matkę do "dwóch smutnych słowików, co się wabią płaczem" „nad woda wielka i czysta”- jest utworem o przemijaniu, o ulotnym i krótkotrwałym charakterze życia oraz wszelkich zjawisk na ziemi.

Jedynie woda zdaje się trwać, ale wszystko co się w niej obija - przemija. Woda symbolizuje tu poezję, która ma trwać i odbijać świat ponieważ ma szansę pozostać wtedy, gdy poety już nie będzie.

Tekst dzieli się na dwie części: opisową i refleksyjną- dotyczą natury i relacji podmiotu mówiącego z otaczającym go światem.Elementy pejzażu to: jezioro,góry, obłoki, błyskawice, człowiek.

Mamy tu do czynienia nie z odzwierciedleniem zewnętrznego pejzażu, ale z pejzażem wewnętrznym, którego kreatorem jest podmiot liryczny(coś "odbija", ale też coś "pomija"- ma możliwość panowania nad tym co "odbija"). I woda i podmiot są jak lustra- odbijają obrazy. Jednak pomiędzy funkcjonowaniem "wody lustra", a "człowieka lustra" są rórznice.

"Wodę lusto" charakteryzuje statyczność i niezmienność, a "człowieka lustro" dynamika i zmienność."Coś ty Atenom zrobił Sokratesie" - W wierszu tym poeta wspomina wielkich ludzi, którzy za życia byli niedoceniani . Natomiast po śmierci ich zwłoki przenoszone są do innych grobów.

Utwór ten powstał w związku ze sprowadzeniem do Paryża zwłok Adama Mickiewicza. Porusza on odwieczny problem wybitnej jednostki i społeczeństwa , obok którego przyszło tej jednostce żyć . Poeta przytacza szereg znanych jednostek, które nie dość , że za życia były prześladowane przez współczesnych , to jeszcze po śmierci nie zaznały spokoju. Przywołuje więc Sokratesa, Dantego, Kolumba , Camoensa , Kościuszkę , Napoleona i Adam Mickiewicz.

Każdy z nich albo zginął w nędzy, albo miał po śmierci kilka grobów co według Norwida jest tak jakby się nie miało żadnego grobu . Ten korowód zmarłych jest dowodem na smutną prawidłowość historyczną, że ludzie są dop