Fizyka dla klasy pierwszej gimnazjum - ściąga

TOREM RUCHU NAZYWAMY LINIĘ, KTÓRA ZAKREŚLA CIAŁO WYKONUJĄCE RUCH.
DŁUGOŚĆ TORU MIĘDZY DWOMA JEGO PUNKTAMI NAZYWAMY DROGĄ PRZEBYTĄ PRZEZ CIAŁO.
JEDNOSTKĄ DROGI JEST JEDEN METR.
WEKTOR PRZEMIESZCZENIA CIAŁA W PEWNYM ODSTĘPIE CZASU NAZYWAMY WEKTOR, KTÓREGO POCZĄTEK ZNAJDUJE SIĘ W POCZATKOWYM POLOŻENIU CIAŁA, A KONIEC W POŁOŻENI KOŃCOWYM TEGO CIAŁA.
W RUCHU PROSTOLINIOWYM, ODBYWAJACYM SIĘ STALE W TĄ SAMĄ STRONĘ, WARTOŚĆ WEKTORA PRZEMIESZCZENIA CIAŁA JEST RÓWNA DRODZE PRZEBYTEJ PRZEZ CIAŁO.
RUCH PROSTOLINIOWY TO RUCH KTÓREGO TOREM JEST LINIA PROSTA, W DANYM ODSTĘPIE CZASU POKONUJE TAKIE SAME ODLEGŁOŚCI .
DROGA W RUCHU JEDNOSTAJNYM PROSTOLINIOWYM JEST WPROST PROPORCJONALNA DO CZASU OZNACZMY TO TAK:
S~T
WYKRESEM ZALEZNOŚCI DROGI OD CZASU JEST POŁPROSTA WUCHODZĄCA Z POCZĄRKU UKŁADÓW WSPÓŁRZĘDNYCH I NACHYLONA POD KĄTEM PROSTYM
S/T – COUNSTANS
SZYBKOŚĆ TO ILORAZ DROGI OD CZASU
JEDNOSTKĄ SZYBKOSCI JEST JEDEN METR.
PRĘDKOŚĆ TO ILORAZ WEKTORA PRZEMIESZCZENIA I CZASU W JAKIM TO PRZEMIESZCZENIE NASTĄPIŁO
WARTOŚĆ PRĘDKOŚCI JEST RÓWNA SZUBKOŚĆI.
WYKRESEM ZALEŻNOŚCI SZYBKOŚCI OD CZASU W RUCHU JEDNOSTAJNYM PROSTOLINIOWYM JEST PÓŁPROSTA , RÓWNOLEGLA DO OSI CZASU.
SZYBKOŚĆ CHWILOWĄ OBLICZAMY DROGĘ PRZEBYTA PRZEZ CIALO W BARDZO KROTKIM CZASIE PRZEZ TEN CZAS.
SZYBKOŚĆ ŚREDNIA JEST TO ILORAZ CAŁKOWITEJ DROGI I CZASU, W KTÓRYM TO PRZEMIESZCZENIE NASTĄPIŁO.
WARTOŚĆ PRZYSPIESZENIA MOŻEMY OBLICZYC DZIELĄC PRZYROST SZYBKOŚCI PRZEZ PRZYROST CZASU.
PRZYROST PRZYSPIESZENIA INFORMUJE NAS Z JAKA SZYBKOŚCIĄ PORUSZAMY SIĘ W DANEJ JEDNOSTCE CZASU.



SZYBKOŚĆ ŚREDNIĄ OBLICZAMY DZIELĄC CAŁKOWITĄ DROGĘ PRZEBYTĄ PRZEZ CIAŁO PRZEZ CZAS TRWANIA RUCHU:

Vśr=s/t

SZYBKOŚĆ CHWILOWĄ (WARTOŚĆ PRĘDKOŚCI) OBLICZAMY, DZIELĄC DROGĘ PRZEBYTĄ PRZEZ CIAŁO W BARDZO KRÓTKIM CZASIE PRZEZ TEN CZAS.

SZYBKOŚĆ ŚREDNIA INFORMUJE NAS O TYM JAKĄ DROGĘ PRZEBYWA CIAŁO ŚREDNIO W JEDNOSTCE CZASU.

RUCHEM PROSTOLINIOWYM JEDNOSTAJNIE PRZYSPIESZONYM NAZYWAMY TAKI RUCH, W KTÓRYM W KAŻDEJ SEKUNDZIE RUCHU SZYBKOŚĆ CIAŁA WZRASTA O TĘ SAMĄ WATROŚĆ.

WYKRESEM ZALEŻNOŚCI SZYBKOŚCI OD CZASU W RUCHU JEDNOSTAJNIE PRZYSPIESZONYM JEST PÓŁPROSTA WYCHODZĄCA Z POCZĄTKU UKŁADU WSPÓŁŻĘDNYCH, NACHYLONA POD KĄTEM OSTRYM DO OSI CZASU:



PODSTAWOWOWĄ JEDNOSTKĄ SZYBKOŚĆI JEST 1 METR NA SEKUNDĘ [1m/s] SZYBKOŚĆ CIAŁA TO ILORAZ DROGI [s] PRZEZ CZAS [t], W KTÓRYM ZOSTAŁA ONA PRZEBYTA.
SZYBKOŚĆ CIAŁA INFORMUJE NAS O TYM JAKĄ DROGĘ PRZEBYŁO W CZASIE JEDNEJ SEKUNDY np. V=3m/s OZNACZA TO ŻE W CZASIE 1 SEKUNDY CIAŁO PRZEBYŁO DROGĘ 3 METRÓW.
s/t = constans - stały
V=s/t = AB/t

V=AB/t
PRĘDKOŚĆ JEST TO ILORAZ WEKTORA PRZEMIESZCZENIA I CZASU, W KTÓRYM TO PRZEMIESZCZENIE NASTĄPIŁO.
PRĘDKOŚĆ JEST TO WIELKOŚĆ WEKTOROWA (POSIADA WARTOŚĆ, KIERUNEK I ZWROT).
KIERUNEK I ZWROT WEKTORA PRĘDKOŚCI JEST ZGODNY Z KIERUNKIEM I ZWROTEM WEKTORA PRZEMIESZCZENIA.
WARTOŚĆ PRĘDKOŚCI (SZYBKOŚĆ) OBLICZAMY DZIELĄC WARTOŚĆ PRZEMIESZCZENIA PRZEZ CZAS:
V=AB/t
WYKRESEM ZALEŻNOŚCI SZYBKOŚCI OD CZASU W RUCHU JEDNOSTAJNYM PROSTOLINIOWYM JEST PÓŁPROSTA, RÓWNOLEGŁA DO OSI CZASU.

WARTOŚĆ PRZYSPIESZENIA JEST TO ILORAZ PRZYROSTU SZYBKOŚCI I CZASU, W KTÓRYM TEN PRZYROST NASTĄPIŁ.
A=V/t= m/s//s = m/s2

PRZYROST SZYBKOŚCI DV DZIELĄC PRZEZ CZAS[t] MOŻEMY OBICZYĆ WARTOŚĆ PRZYSPIESZENIA CZYLI a.
WARTOŚĆ PRZYSPIESZENIA INFORMUJE NAS Z JAKĄ SZYBKOŚCIĄ PORUSZAMY SIĘ W DANEJ JEDNOSTCE CZASU.

PRZYSPIESZENIE JEST TO ILORAZ PRZYROSTU PRĘDKOŚCI I CZASU.

a=DV/t = V-V0/t




SIŁY SPRĘŻYSTOŚCI SĄ TO SIŁY POJAWIAJĄCE SIĘ W CIELE PRZY JEGO ODKSZTAŁCENIU. DĄŻĄ ONE DO PRZYWRÓCENIA CIAŁU JEGO POCZĄTKOWYCH ROZMIARÓW I KSZTAŁTÓW.
WARTOŚĆ SPRĘŻYSTOŚCI CIAŁA JEST PROPORCJONALNA DO JEGO ODKSZTAŁCENIA. x~FS
WYDŁUŻENIE SPRĘŻYNY JEST WPROST PROPORCJONALNE DO WARTOŚCI SIŁY, JAKA DZIAŁĄ NA SPRĘŻYNĘ. x~F
SIŁA JAKĄ DZIAŁA ZIEMIA NA DOWOLNE CIAŁO, NOSI NAZWĘ SIŁY CIĘŻKOŚCI LUB SIŁY GRAWITACJI. WARTOŚĆ TEJ SIŁY JEST WPROST PROPORCJONALNA DO MASY CIAŁA.
SWOBODNE SPADANIE CIAŁ JEST RUCHEM JEDNOSTAJNIE PRZYSPIESZONYM, ZACHODZĄCYM POD WPŁYWEM STAŁEJ SIŁY, KTÓRĄ JEST CIĘŻAR CIAŁA, RÓWNY W PRZYBLIŻENIU SILE GRAWITACJI.
PRZYSPIESZENIE, Z JAKIM PORUSZA SIĘ CIAŁO SWOBODNIE SPADAJĄCE, NAZYWAMY PRZYSPIESZENIEM ZIEMSKIM. OZNACZAMY JE SYMBOLEM g. WARTOŚĆ g W POLSCE WYNOSI 9,81 m/s2.
W SWOBODNYM SPADANIU CIAŁ (V0 = 0) OBLICZAMY:
· SZYBKOŚĆ PO CZASIE t TRWANIA RUCHU, ZA POMOCĄ WZORU V=g*t

· PRZEBYTĄ DROGĘ ZA POMOCĄ WZORU

S=1/ g*t2




WSZYSTKIE ODDZIAŁYWANIA SĄ WZAJEMNE. OZNACZA TO, ŻE JEŻELI JEDNO CIAŁA NA DRUGIE, TO DRUGIE CIAŁO ODDZIAŁUJE NA PIERWSZE.
WYSTĘPUJĄCE W PRZYRODZIE WZAJEMNE ODDZIAŁYWANIA CIAŁ MOŻEMY PODZIELIĆ NA:
· WYMAGAJĄCE BEZPOŚREDNIEGO KANTAKTU CIAŁ(MECHANICZNE)
· ODDZIAŁYWANIA „NA ODLUGŁOŚĆ”(GRAWITACYJNE, ELEKTROSTATYCZNE, MAGNETYCZNE)
SKUTKI WZAJEMNEGO ODZIAŁYWANIA MOGĄ BYĆ STATYCZNE (ODKSZTAŁCENIE CIAŁ) I DYNAMICZNE (ZMIANA PRĘDKOŚCI: JEJ WARTOŚCI, KIERUNKU LUB ZWROTU).
PRĘDKOŚĆ CIAŁA MOŻE ULEC ZMIANIE TYLKO NA SKUTEK ODDZIAŁYWANIA INNEGO CIAŁA.
BEZWŁADNOŚCIĄ NAZYWAMY ZJAWISKO ZACHOWANIA PRZEZ CIAŁO PRĘDKOŚCI, GDY NIE DZIAŁAJĄ NA ŻADNE INNE CIAŁA LUB GDY DZIAŁANIA INNYCH CIAŁ WZAJEMNIE RÓWNOWAŻĄ SIĘ.
JEŚLI DWA RÓŻNE CIAŁA DZIAŁAJĄ NA SIEBIE WZAJEMNIE, TO NA SKUTEK TEGO ODDZIAŁYWANIA UZYSKUJĄ ONE RÓŻNE SZYBKOŚCI.
GDY NA SKUTEK WZAJEMNEGO ODZIAŁYWANIA DWÓCH CIAŁ JEDNO Z NICH UZYSKUJE MNIEJSZĄ SZYBKOŚĆ, TO MÓWIMY ŻE MA WIĘKSZĄ BEZWŁADNOŚĆ.
PĘDEM CIAŁA NAZYWAMY ILOCZYN JEGO MASY I PRĘDKOŚCI. P=m*v
PĘD JEST WIELKOŚCIĄ WEKTOROWĄ:
JEGO KIERUNEK I ZWROT JEST ZGODNY Z KIERUNKIEM I ZWROTEM WEKTORA PRĘDKOŚC.
JEGO WARTOŚĆ RÓWNA JEST ILOCZYNOWI MASY I SZYBKOŚCI CIAŁA.
JEDNOSTKĄ PĘDU JEST KILOGRAM RAZY METR NA SEKUNDĘ. 1kg*m/s
SIŁA JEST WIELKOŚCIĄ WEKTOROWĄ. SKUTKI JEJ DZIAŁANIA NA CIAŁO ZALEŻĄ NIE TYLKO OD JEJ WARTOŚCI, ALE TAKŻE OD KIERUNKU JEJ DZIAŁANIA, ZWROTU I PUNKTU ZACZEPIENIA.
JEDNOSTKĄ WARTOŚCI SIŁY JST 1N.
WARTOŚĆ SIŁY MOŻEMY ZMIEŻYĆ ZA POMOCĄ SIŁOMIERZA.
SIŁA RÓWNA ILOCZYNOWI MASY I PRZYSPIESZENIA, JEST MIARĄ ODDZIAŁYWANIA NA CIAŁO O MASIE m INNEGO CIAŁA LUB INNYCH CIAŁ. F=m*a
JEDNOSTKĄ SIŁY JEST JEDEN NIUTON. JEST TO WARTOŚĆ SIŁY, KTÓRA CIAŁU O MASIE 1kg NADAJE PRZYSPIESZENIE O WARTOŚCI 1m/s2
SIŁY SPRĘŻYSTOŚCI SĄ TO SIŁY POJAWIAJĄCE SIĘ W CIELE PRZY JEGO ODKSZTAŁCENIU. DĄŻĄ ONE DO PRZYWRÓCENIA CIAŁU JEGO POCZĄTKOWYCH ROZMIARÓW I KSZTAŁTÓW.
WARTOŚĆ SPRĘŻYSTOŚCI CIAŁA JEST PROPORCJONALNA DO JEGO ODKSZTAŁCENIA. x~FS
WYDŁUŻENIE SPRĘŻYNY JEST WPROST PROPORCJONALNE DO WARTOŚCI SIŁY, JAKA DZIAŁĄ NA SPRĘŻYNĘ. x~F
SIŁA JAKĄ DZIAŁA ZIEMIA NA DOWOLNE CIAŁO, NOSI NAZWĘ SIŁY CIĘŻKOŚCI LUB SIŁY GRAWITACJI. WARTOŚĆ TEJ SIŁY JEST WPROST PROPORCJONALNA DO MASY CIAŁA.
SWOBODNE SPADANIE CIAŁ JEST RUCHEM JEDNOSTAJNIE PRZYSPIESZONYM, ZACHODZĄCYM POD WPŁYWEM STAŁEJ SIŁY, KTÓRĄ JEST CIĘŻAR CIAŁA, RÓWNY W PRZYBLIŻENIU SILE GRAWITACJI.
PRZYSPIESZENIE, Z JAKIM PORUSZA SIĘ CIAŁO SWOBODNIE SPADAJĄCE, NAZYWAMY PRZYSPIESZENIEM ZIEMSKIM. OZNACZAMY JE SYMBOLEM g. WARTOŚĆ g W POLSCE WYNOSI 9,81 m/s2.
W SWOBODNYM SPADANIU CIAŁ (V0 = 0) OBLICZAMY:
· SZYBKOŚĆ PO CZASIE t TRWANIA RUCHU, ZA POMOCĄ WZORU V=g*t

· PRZEBYTĄ DROGĘ ZA POMOCĄ WZORU
S=1/ g*t2
SIŁY SPRĘŻYSTOŚCI SĄ TO SIŁY POJAWIAJĄCE SIĘ W CIELE PRZY JEGO
CIAŁA ZAWSZE ODZIAŁUJĄ NA SIEBIE WZAJEMNIE.
ZE WZGLĘDU NA TO, W JAKI SPOSÓB JEDNO CIAŁO PRZEMIESZCZA SIĘ PO DRUGIM, ROZRÓŻNIAMY TARCIE POSLIZGOWE I TOCZNE. SIŁA TARCIA POŚLIZGOWEGO JEST WIĘKSZA OD SIŁY TARCIA TOCZNEGO. WARTOŚĆ SIŁY TARCIA KINETYCZNEGO NIE ZALEŻY OD POLA POWIERZCHNI STYKU CIAŁ PRZESWAJĄCYCH SIĘ WZGLĘDEM SIEBIE. WARTOŚĆ TEJ SIŁY ZALEŻY OD: WARTOŚCI SIŁY DOCISKAJĄCEJ TE CIAŁA DO SIEBIE I RODZAJU POWIERZCHNI CIAŁ TRĄCYCH O SIEBIE.




ZASADY DYNAMIKI I ZACHOWANIA PĘDU:

1 ZASADA DYNAMIKI: JEŻELI NA CIAŁO NIE DZIAŁAJĄ ŻADNE INNE CIAŁO LUB GDY DZIAŁANIA NA NIE INNYCH CIAŁ WZAJEMNIE SIĘ RÓWNOWAŻĄ, TO CIAŁO TO PORUSZA SIĘ RUCHEM JEDNOSTAJNYM PROSTOLINIOWYM LUB POZOSTAJE W SPOCZYNKU.

2 ZASADA DYNAMIKI: WARTOŚĆ PRZYSPIESZENIA CIAŁA O MASIE m JEST WPROST PROPORCJONALNE DO WARTOŚCI WYPADKOWEJ SIŁY F, DZIAŁAJĄCEJ NA TO CIAŁO, A JEGO KIERUNEK I ZWROT SĄ ZGODNE Z KIERUNKIEM I ZWROTEM TEJ SIŁY. A=F/m TAKA SAMA SIŁO CIAŁU O WIĘKSZEJ MASIE NADAJE MNIEJSZE PRZYSPIESZENIE.

3 ZASADA DYNAMIKI: SIŁY WZAJEMNEGO ODDZIAŁYWANIA NA SIEBIE DWÓCH CIAŁ MAJĄ TAKIE SAME WARTOŚCI, TEN SAM KIERUNEK, PRZECIWNE ZWROTY I RÓŻNE PUNKTY PRZYŁOŻENIA. F21 = -F12

WZORY:

PĘDEM CIAŁA NAZYWAMY ILOCZYN JEGO MASY I PRĘDKOŚCI. P=m*v
JEDNOSTKĄ PĘDU JEST KILOGRAM RAZY METR NA SEKUNDĘ. 1kg*m/s
SIŁA RÓWNA ILOCZYNOWI MASY I PRZYSPIESZENIA, JEST MIARĄ ODDZIAŁYWANIA NA CIAŁO O MASIE m INNEGO CIAŁA LUB INNYCH CIAŁ. F=m*a
W SWOBODNYM SPADANIU CIAŁ (V0 = 0) OBLICZAMY:
· SZYBKOŚĆ PO CZASIE t TRWANIA RUCHU, ZA POMOCĄ WZORU V=g*t
· PRZEBYTĄ DROGĘ ZA POMOCĄ WZORU
S=1/ g*t2





W RUCHU PO OKRĘGU PRĘDKOŚĆ CIAŁA JEST ZAWSZE STYCZNA DO OKRĘGU W MIEJSCU, W KTÓRYM CIAŁO TE SIĘ ZNAJDUJE. SIŁĄ JAKĄ CIAŁO DZIAŁA NA KULKĘ PORUSZA SIĘ P OKRĘGU I JEST ZWRÓCONA DO ŚRODKA OKRĘGU I NAZYWA SIĘ SIŁĄ DOŚRODKOWĄ. JEST ONA W KAŻDYM PUNKCIE TORU PROSTOPADŁA DO WEKTORA PRĘDKOŚCI. SIŁĄ TA POWODUJE ZMIANE KIERUNKU PRĘDKOŚCI.
NA WSZYSTKIE UMIESZCZONE W POBLIŻU ZIEMII CIAŁA DZIAŁA SIŁA ZWANA SIŁĄ POWSZECHNEGO CIĄŻNIA LUB SIŁĄ GRAWITACJI. SIŁA TA JEST PRZYCZYNĄ SPADANIA CIAŁ NA ZIEMIĘ.
SIŁY POWSZECHNEGO CIĄŻENIA DZIAŁAJĄ POMIĘDZY DWOMA CIAŁAMI POSIADAJĄCYMI MASĘ. WARTOŚĆ TEJ SIŁY DLA DWÓCH CIAŁ KULISTYCH JEST WPROST PROPORCJONALNA DO ILOCZYNU MAS ODDZIAŁYWUJĄCYCH CIAŁ I ODWROTNIE PROPORCJONALNA DO KWADRATU ODLEGŁOŚCI MIĘDZY ICH ŚRODKAMI. JEST TO PRAWO POWSZECHNEGO CIĄŻENIA.

F=G* m1*m2/r2

G=6,67*10-11 Nm2/KG2

G-STAŁA GRAWITACJI
m-MASA CIAŁA
F-WARTOŚĆ SIŁY POWSZECHNEGO CIĄŻENIA
r – ODLEGŁOŚĆ MIĘDZY ŚRODKAMI ODDZIAŁYWUJĄCYCH CIAŁ

SIŁY POWSZECHNEGO CIĄŻENIA STANOWIĄ PRZYCZYNĘ RUCHU PLANET WOKÓŁ SŁOŃCA. SIŁĄ DOŚRODKOWĄ W TAKIM RUCHU JEST SIŁA GRAWITACYJNEGO DZIAŁANIA SŁOŃCA NA PLANETĘ. PODOBNIE SIŁA POWSZECHNEGO CIĄŻENIA JEST PRZYCZYNĄ RUCHU KSIĘŻYCA I SZTUCZNECH SATELITÓW WOKÓŁ ZIEMII.