Masowe deportacje ludności były jednym z najważniejszych instrumentów polityki represyjnej w państwie radzieckim, zwłaszcza w okresie, gdy kierował nim Józef Stalin. Jednakże obok funkcji represyjnych i swoiście pojmowanej prewencji odgrywały one ogromną rolę ekonomiczną, podobnie zresztą jak niebywale rozbudowany w tym samym okresie system obozów pracy. Szacuje się, że w latach 1919-1952 ogólna liczba osób przesiedlonych w toku wewnętrznych deportacji w ZSRR przekroczyła 6 mln, przy czym największe fale deportacyjne pojawiły się w latach 1930-1931 (2,05 mln osób) i 1941-1942 (1,2 mln). Nadto miała miejsce deportacja połączona z repatriacją niemal 5,5 mln obywateli ZSRR z obszaru Rzeszy Niemieckiej i państw przez nią okupowanych. Znaczna część repatriowanych trafiła bowiem do miejsc przymusowego osiedlenia. Niezależnie od ścisłości tych generalnych obliczeń, które wymagają nadal szczegółowej weryfikacji, podane wyżej liczby wskazują na gigantyczny zasięg tej formy represji i pozwalają sytuować omawiane zjawisko w kontekście procesów społecznych, politycznych i ekonomicznych zachodzących w ZSRR w interesującym nas okresie.
