Konflikty polsko - Krzyżackie (1374-1525). Sejm walny

ludwik wegierski zostaje krolem ale nie przyjezdza do krakowa tylko wysyla matke (elzbiete lokietkowną) i ona tam jest zhungaryzowana i daje wladze szlachcie wegierskiej. potem w 1374 jest rzez wegrow w krakowie. jest tak bo szlachta jest wkurzona tym ze ten ludwik obiecal zmniejszyc podatki ale tego nie zrobil. no i on w koncu przyjechal i obnizyl z 12 groszy do 2 na lan szlachecki i teraz ten ludwik jeszcze zapewnil polakom miejsca rzadzace i poprosil ich zeby jego corka mogla rzadzic. szlachrta sie laskawie zgadza i jest git. w 1382 ludwik umiera i krolem zostaje jego corka jadwiga.no i ona zeni sie z jagiella. robia tak bo litwa byla duza i slabo zaludniona poganska i wdodatku pomiedzy krzyzakami i kawalerami. no wiec oni w 1385 robia unie krewska i jagiello mial panowac w polsce i wlączyć litwę do polski. mial jeszcze ochrzcic litwe . ale zostal troche oszukany vo to jadwiga miala prawdziwą władzę. ale ma litwie jest witold, ktory mianuje sam siebie wielkim ksieciem litwy i robi sojusz z krzyzakami w 1392. ma on oddac zmudz za pomoc militarna i uznanie jego wladzy. no i witold ma ten sojusz.w 1399 witold organizuje wyprawe na mongolow i przgruwa w bitwie pod wolga. wtedy umiera duzo krzyzakow i juz mu oni nie chca pomagac. natomiast jagielle umarla zona i corka i umacnia sie jego pozycja na litwie. w 1403 zmudz sie buntuje przeciw krzyzakom a polska i litwa wspierają po cichu ten bunt. wlk mistrz zakonu krzzyzackiego konrad von jungingennie che wojny. ale on umiera w 1409 i mistrzem jest jego brat ulryk. no w 1410 jest wielka wojna z krzyzakami. no i 15 lipca 1410 jest bitwa pod grunwaldem. 19000 krzyzakow przciwko 27000 polakow litwinow mongolow czechow i smolenczykow.my wyrywamy i zabijamy 993 braci zakonnych z ok 1080. 1411 pokój torunski. dla nas jest bardzo niekorzystny. zmudz zostaje oddana ale tylko do smierci witolda a nam oddali z dobrzynską i miasta w orawie i spiszu. w 1413 byla unia hordelska - ten sojusz polsko litewski ma byc przedluzony nawet po smierci jagielly. mialy tez byc 2 oddzielne panstwa ale tylko jeden wladca. ponadto 47 najwiekszych rodow bojarow litewskich zostaje polaczonych z polskimi rodami heraldycznymi. 1420 -22 wojna glodowa - polska i krzyzacy niszczą sobie nawzajem gospodarke. wygrywa polska bo jest wieksza. 1422 - pokój melneński krzyżacy oddają żmudź na zawsze. jagiello sie starzeje wiec chce kupic tron dla swojego syna (jest ograniczona elekcja). wydaje przywilej czerwiński zapewniając szlachcie nietykalnosc majątkową i uniezaleznienie sadu od monarchy. 1423 statut warecki - przywilej dotyczący wykupu sołectwa i jeszcze ustalenie okreslonych dni w roku kiedy chlopi mogą opuszczac wioski i miasta. 1430 i 32 przywilej jedlensko krakowski - nietykalnosc osobista. 1430 umiera witold na litwie jest konflikt. jest zbigniew kiejstutowicz i skwidrygiello. ten drugi nie lubi wladyslawa i przymierza sie z krzyzakami1432- krzyzzzacy przgrywaja i zbigniew zostaje. w 1440 jednak zostaje zamordowany. w polce w 1434r umiera jagiello i na jego miejsce jest wladysla w warnenczyk. on jest mlody i daje soba manipulowac. na razie jednak jest za mlody i rzadzi za niego bp olesnicki. w czechach wtedy jest rewolucja husycka i powoli wchodzi do polski. w 1439 jest konfederacja husycka i tam jest przywódcą spytko z molsztyna a to sie dzieje w nowym miescie korczynie. w 1439 jest bitwa w grotnikach. olesnicki wygral. w 1440 proponuja wladyslawowi (juz starszemu) tron wegierski (bo bedzie mozna nim manipulowac). on sie zgadza i tam panuje. wegry sa zagrozone przez turcje i w 1442 robią rozejm z turkami. turkowie wiec ida w strone wenecji. jednak tamci wenecjanie idą do papieża zeby cos z tym zrobil. on manipuluje tym wladyslawem tak, ze ten zrywa to zawieszenie broni i atakuje. 1444 - bitwa pod warną wladzio ucieka albo ginie. teraz jest problem z polskim tronem. szlachta powiedziala ze jesli da im kazimierz jagiellonczyk (panujacy an litwie) przywileje to bedzie mogl byc wladca. on jednak ich olewa bo sa za wysokie warunki.w 1447 bierze ta korone za darmo.
krzyzacy w tym czaasie (po grunwaldzie) mają problemy z kasą i mają wysokie podatki. tworzą sie tam różne spiski ale bracia sie nie przejmują. w koncu związek miast prruskich idzie w 1453 do polakow zeby im pomogli. my sie zgadzamy. jednak szlachta nie chce wojny i kazimierz ich przekupuje. 1454 - przywilej cerkwicko nieszawski. król nie może zwołać wojska ani nalozyc nowych podatkow bez zgody sejmików szlacheckich. ale krzyzacy sa zagrozeniem a krol musi poprosic szlachte zeby sie zebrala i poszla. w koncu laskawie sie wzieli i poszli w 1457 dostalismy lanie. krzyzacy wynajeli zawodowcow. wiec my tez.my mielismy piotra dunina a oni hermana czerwonke. ale nie mielismy kasy ani oni nie mieli. w 1457 herman nie dostal kasy wiec bez bicia wpuscil czerwonke do malborka. w koncu kazimierz mowi ze skoro on ma pomagac prusom to one maja dac kase. w 1462 flota miast pruskich rozbija krzyzacką. w 1463 dunin zabił wojsko czerwonki pod pruszczem gdanskim. 1466 2 pokój torunski - bardzo korzystny dla polski dostajemy pomorze gd, powisle z helminska warmi i prusy królewskie (te na takie świeckie). ksiązece zostają ale są lennem polski, w 1478 była wojna popia o tron biskupa (władcy) w warmii (prusach królewskich). walczą poski wincenty kielbasa i mikołaj thungen niemiecki. wojna trwa 1478 - 1479 wygrywa kielbasa ale oddaje tron thungenowi pod warunkiem ze pozniekj ten biskup bedzie musial być wybrany spośród kandydatów zaakceptowanych przez króla. w 1492 umiera jagiellonczyk i wchodzi jan olbracht, ale on rządzi do 1501. zrobił on wyprawę na turków którzy podbili mołdawie podłegła polsce ale ponósł klęskę w 1497 w lasach bukowiny wydał jeszcze w 1498 przywilej piotrkowski (chłopi nie wyjeżdzają nigdzie, a szlachcic ustal maksymalne ceny towarów w swoim majątku). po nim jest aleksander jagiellończyk a w 1506 zygmunt 1 stary. ostatni mistrz zakonu albrecht hohenzollernnie sklada holdu i jes awantura z zygmuntem 1 starym i w kńcu w 1519-23 jest konflikt i krzyzacy ostatecznie przegrywają. w 1525 albrecht dokonuje sekularyzacji zakonu i składa hołd ale jako pierwszy książe pruski. poniewaz bracia przeszli na prostestantyzm to kawalerowie mieczowi zrywają unie personalną.
SEJM WALNY
- izba poselska - 130 przedstawicieli szlachty wybranych na sejmikach. ic kadencja trwa 2 lata.
- senat - 170 najwyższych urzędników państwowych (kanclerz podkanclerze podstoli podskarbi marszałek wielki marszałek dworu wojewodowie kasztelani i biskupi rzymsko katoliccy). senatorem było się dożywotnio
- król
w normalnym trybie:
- król ogłasza zamiar zwołania sejmu walnego
- pierwsza laudacja (określenie tematyke czas i miejsce)
*w sejmikach ziemskich może wziąć udział każdy miejscowy szlachcic
sejmik przedsejmikowy (to ten na którym wybiera się posłów):
- czytanie laudacji
- dyskusja na tematy podane w laudacji
- ustalenie stawnowiska na sejm walny
- spisanie stanowiska - instrukcje poselskie
na sejmie wszystkie izby obradują razem. jeśli szlachta ma inne zdanie niż wszyscy to muszą dojść do kompromisu. obrady trwały 6 tygodni (w wyjątkowych sytuacjach może być dłużej)
- spisanie konstytucji (uchwał sejmu)
- powrót na swoją ziemie i sejmiki ziemskie relacyjne
W PRZYPADKU EKSTRAORDYNARYJNYM KRÓL MOŻE POMINĄĆ SEJMIKI ZIEMSKIE
po śmierci jana olbrachta jest nastepny jego brat aleksander jagiellonczyk. szlachta powiedziala ze bedzie królem ale jesli wyda przywilej. no i zrobil przywilej w mielniku. w sumie polegał on na tym że wszystkie najważniejsze sprawy zagraniczne zalatwia senat. szlachta czuje sie z tego powodu odrzucona. 1504 i 05- burzliwe sejmy. w 1504 jest unieważnienie unii mielneckiej i uchwalenie prawa i inkompatibiliach (zakaz łączenia urzędów) i jeszcze urzędnicy dostają królewszczyznę która jest dziedziczona na lewo. w 1506 jest spisanie statutów łaskiego (spis wszystkich przywilejów) i uchwalenie konstytucji nihil novi (bez zgod sejmu nie mogło sie nic nowego pojawić) w 1518 i 1520 jest ostatnie przywileje : o minimalnie 1 dniu tygodniowo przepracowanym na polu u szlachcica i tylko szlachcic moze sądzić chłopów na swojej ziemii.