„Lalka” B. Prusa - charakterystyka arystokracji.
Do arystokracji w powieści zaliczamy:baron Krzeszowski, rodzina Łęckich, baron Dalski, Ochocki, książę, hrabina Karolowa, Wąsowska, hrabia Anglik, Zasławska, Florentyna. Pozycja arystokracji w XIXw. jest jeszcze dobra choć część z niej już bankrutuje. Bogatą jej część reprezentuje Zasławska i książę Pierwsza z nich czerpie zyski z zakładów przetwórstwa owocowego oraz zastanawia się nad budowa cukrowni. Książę dorobił się majątku na spółce ze wschodem założonej przez Wokulskiego. Zachowują oni swój majątek dzięki umiejętnemu dostosowaniu się do kapitalistycznych warunków gospodarczych. Często grają na wyścigach, w karty, bogaca się przez spekulację.Łęcki jest bankrutem, który część swego majątku stracił na hulaszczym życiu podczas pobytu za granicą. Chcąc w części odnowić bogactwo pragnie wydać córkę za Wokulskiego oraz prowadzi stosunki z bogatym mieszczaństwem. Krzeszowski broniąc się przed bankructwem żeni się z bogata mieszczką. Ochocki nie miał majątku, gardził arystokjracją.
Izabela gardzi praca fizyczną uważając ją za karę za grzechy i nie obchodzi jej świat zwykłych ludzi. Sama jest arystokratką, dla której praca to naciśnięcie dzwonka na służącą. Dzień z ich życia przedstawiał się następująco-od południa składano sobie wizyty, bawiono się cały dzień, na wieczór często wychodzili do teatru, by zobaczyć sztuczny świat bez pracy. W powieści akcentowany jest ich niechętny stosunek do kapitalizmu i mieszczaństwa obejmujący kosmopolityczną obojetność wobec losów narodu, pasożytowanie na cudzej pracy, rozkład moralny i duchowe zaniedbanie. Moralna nicość obserwujemy w losach powieściowych bohaterów poprzez sprawy miłości i małżeństwa. W tej sferze uczucia skrępowane są przesadami społecznymi i wymaganiami towarzyskich konwenansów. Są to ludzie nie zdolni do żadnej produktywnie i społecznie pracy. Wykształcenie ogranicza się do skromnej znajomości geografii i historii państw, w których spędzają wiele miesięcy, do znajomości języka francuskiego i angielskiego. Ochockiego posiadającego gruntowniejsze wykształcenie uważają za człowieka nie normalnego.
Mieszczaństwo
Do mieszczaństwa w „Lalce”należą:Wokulski, Stawska, Rzecki, Szlaugbaum, doktor Szuman, studenci, subiekci, Mincel. Szlaugbaumowie i Mincel są obcego pochodzenia. Jest to rodzina niemiecka zajmująca się handlem. Mincel w swojej pracy jest punktualny, zdyscyplinowany, uczciwy.Sklep, który prowadził był wzorem systematyczności i nie tylko przynosił dochody ale był także szkołą, gdyż przygotowywał do pracy. Jego postać wzbudza w nas sympatię. Żydzi są grupą upośledzoną. Trudnią się handlem lub lichwą.Zajmują się każdym zajęciem, które daje zysk. Są sprytni i wyrachowani. Wokulski był zwolennikiem asymilacji Żydów. Szuman mimo, że jest żydem ma do nich niechęć.
Rzecki był tolerancyjny uważał że nie rasa jest podstawą do traktowania człowieka. Mieszczaństwo jest najmniej aktywna grupą społeczną w kraju. Prus zastosował metodę retrospektywną w obrazie mieszczaństwa. Pamiętniki Rzeckiego ukazują przeszłość a akcja teraźniejszość. Mieszczaństwo w przeszłości było postępowe-drobnomieszczanie brali udział w walkach napoleońskich, przekonani że Napoleon niesie wolność narodom i klasom społecznym. Stąd uwielbienie Rzeckiego dla cesarza. W okresie Wiosny Ludów walczyło o wolność nasza i waszą. W 1863r. Do walki przystępuje jedynie inteligencja miejska. Kupcy stoją na uboczu i walkę uważają za szaleństwo. W końcu lat 70-tych mieszczaństwo uwsteczniło się.. Powstaniec Wokulski zostaje kapitalistą i współpracuje z burżuazją rosyjską
Charakterystyka trzech pokoleń idealistów polskich
Postacie, które przedstawił B.Prus w „Lalce” różnią się nie tylko pochodzeniem i klasą społeczną ale przede wszystkim charakterem. Możemy wyróżnić dwie podstawowe postawy wobec życia-romantyczna i ta najnowsza idącą z duchem czasu-pozytywistyczną Najbardziej charakterystycznym przedstawicielem pierwszej z nich jest Ignacy Rzecki. Jego romantyzm obserwujemy na podstawie dziejów, które sam spisywał w pamiętniku Był zażartym i fanatycznym zwolennikiem Napoleona i Napoleonidów, co zresztą odziedziczył po swym ojcu. Wiązał on wyzwolenie kraju z ówcześnie panującą rodzina Napoleona. Był gorącym patriotą nie tylko dusza i czynem Brał udział w walkach narodowowyzwoleńczych na Węgrzech. Bił się o wolność nasza i waszą a jej ideę przyjął właśnie z romantyzmu. Jest marzycielem oderwanym od rzeczywistości.
Był nieszczęśliwie zakochany w pani Stawskiej i była to miłość wzniosła.Pragnął zapewnić szczęście ukochanej chociaż sam z tego nic nie korzystał. Rzecki ma rozwiniętą wyobraźnię, jest wrażliwy, szybko przywiązuje się do bliskiego otoczenia. Lekceważy warunki materialne, sentymentem otacza historię Ma wysoką wartość moralną i wiele żąda od człowieka. Wysoko ocenia Wokulskiego, uważa go za bojownika o wolność nie widzi w nim kapitalisty i przez to staje się jego sługą. Konfrontacja ideałów Rzeckiego z rzeczywistością przeważnie wypada komicznie. Postacią, która zawiera w sobie zarówno cechy romantyczne i pozytywistyczne jest Wokulski.
Dzięki uporowi i zapałowi do nauki zdobył majątek i jakom kupiec galanteryjny dostał się do świata arystokracji. Podobnie jak Rzecki walczył w powstaniu styczniowym. Z początku wierzy, że dusza potrafi zapanować nad prawami materii. Romantyczna jest jego miłość do Izabeli. Widzi ja jako istotę wyższą, jego uduchowione uczucie przynosi mu tylko kłopoty. Pozytywistą jest w momencie uczęszczania do Szkoły Głównej na dziale przyrodniczym. Przebywając na Syberii poznał i zrozumiał przyczyny upadku powstania styczniowego. Uważa, że społeczeństwo musi być silne, zdrowe by podjąć się walki z zaborcami. Chociaż pracował naukowo w Petersburgu wrócił do kraju by tu pomóc w uzdrowieniu społeczeństwa. Jego głównym celem staje się praca, pragnął zlikwidować dzielnice nędzy i uszczęśliwić jednostki. Ochocki jest typowym pozytywistą. Był zwolennikiem emancypacji kobiet. W życiu stawiał sobie wysokie cele, pracował nad wynalazkami. Jest humanitarny. Jego postawa jest zgodna ze współczesną mu epoką.