Motyw przyjaźni w literaturze i filmie. Różne odmiany w wybranych utworach literackich i filmowych.

Każdy człowiek chce mieć przyjaciół, choćby jednego najlepszego. Większości z nas udaje się doświadczyć tej wspaniałej więzi, która łączy jednego człowieka z drugim. Każdy z nas ma również własną definicję przyjaźni i inaczej ją rozumie. Także słownik języka polskiego ma swoją formułę, która mówi że przyjaźń to bliskie, serdeczne stosunki oparte na wzajemnej życzliwości, szczerości i zaufaniu oraz możliwości liczenia na kogoś w każdej sytuacji.
Przyjaźń oparta jest na zaufaniu, szczerości, bezinteresowności, tolerancji, lojalności, sympatii i wyrozumiałości. Ważna jest umiejętność porozumiewania się ze sobą i przebywania z przyjacielem w lepszych jak i gorszych chwilach jego życia. Warto mieć osobę, do której możemy zwrócić się z każdym problemem bez względu na czas i miejsce. Bycie przyjacielem to ogromna odpowiedzialność, która wymaga nie tylko brania ale też dawania. O przyjaźń należy dbać i ją pielęgnować bez tego nawet najsilniejsza więź może ulec osłabieniu. Skarbnicą przykładów przyjaźni jest literatura, w której jedni autorzy opisują przyjaźń do grobowej deski, która może przezwyciężyć wszelkie przeszkody, drudzy piszą o przyjaźni fałszywej. Ja chciałabym się skupić na pierwszym przykładnie przyjaźni i udowodnić że taka istnieje. Z osobistych doświadczeń wiem, jak bardzo ważne jest to, by w naszym życiu był ktoś, do kogo zawsze, z każdym problemem możemy się zwrócić, bez względu na miejsce i bez względu na czas, ktoś, kto zawsze nas wysłucha, pomoże lub będzie nam towarzyszył. W takich chwilach poparcie takiego człowieka jest dla nas niezwykle istotne. Częstokroć przyjaciel, mając na uwadze nasze dobro, powie nam prawdę, lub udzieli rady, która bywa niezgodna z naszymi odczuciami, powie nam coś, czego nie chcemy, choć musimy usłyszeć. Prawdziwy przyjaciel jest powiernikiem, do którego mamy najwyższe zaufanie. Przyjacielem dla drugiego człowieka niejednokrotnie jest też zwierze, które potrafi kochać bezgranicznie. Na poparcie tych słów przytaczam cytat z Goethego, który rzekł: "Nawet gdybyś dał człowiekowi wszystkie wspaniałości świata, nic mu nie pomoże, jeśli nie ma przyjaciela, któremu mógłby o tym powiedzieć". Motyw przyjaźni i sympatii jest często obecny w literaturze.

Frances Hodgson Burnett w książce pt. „Tajemniczy ogród” opowiada o przyjaźni, która nawiązała się między mieszkańcami i pracownikami domu Cravena.
Mary i Colin maja bardzo podobne charaktery. Obydwoje uważają, że wszyscy powinni im usługiwać i spełniać ich kaprysy. Są ciągle niezadowoleni, nikogo nie lubią. Nie potrafią niczym się bawić. Swoim zachowaniem przypominają dorosłych. Od swoich opiekunów wymagają ciągłej uwagi i spełniania zachcianek. Nikt ich nie nauczył czym jest zabawa z rówieśnikami.
Ich przeciwieństwem jest Dick Sowerby, brat Marty, która pracuje jako służąca u pana Cravena. Chłopiec ten jest niezwykle sympatyczny i miły, zawsze uśmiechnięty i zadowolony. Cały wolny czas spędza bawiąc się aktywnie na wrzosowiskach. Potrafi oswoić każde zwierze i ptaka. Jest zżyty z przyrodą, którą traktuje z szacunkiem i miłością.
Mary, Colin i Dick zaprzyjaźniają się z sobą. Spędzają dużo czasu w tajemniczym ogrodzie, w którym się bawią. Sadzą w nim różne kwiaty i porządkują go. Mimo, że każde z nich jest inne, lubią się. Mary opowiada chłopca o Indiach i dzikich zwierzętach. Colin przynosi ciekawe książki, które im pokazuje i tłumaczy obrazki. Natomiast Dick opowiada o zwierzętach i roślinach - jak się nazywają, jakie maja zwyczaje, co lubią. To pod wpływem Dicka, Mary i Colin zmieniają się na lepsze. Wiejski chłopiec traktuje swoich bogatych przyjaciół jak zwykłe dzieci. Nie wyróżnia ich i im nie usługuje. Uczy ich prostych zabaw, mówi zwyczajnie i zawsze to, co myśli.
Największy wpływ przyjaźń miała na Colina. Pod jej wpływem chłopiec uwierzył, że nie jest chory i zaczął chodzić. Również Mary się zmieniła. Przestała kaprysić i myśleć tylko o sobie. Dzieci nauczyły się troszczyć o innych. Także Dick był zadowolony ze znajomości z Mary i Colinem.
Książka ''Tajemniczy ogród'' pokazuje, jak ważna w naszym życiu jest szczera przyjaźń, która pozwala przezwyciężyć trudności i daje wiarę w lepsze jutro.

Chciałabym zauważyć że motyw przyjaźnie bardzo wyraźnie ukazał także Henryk Sienkiewicz w powieści pt. „W pustyni i w puszczy”.
Przede wszystkim przyjaźń połączyła ojców dzieci. Panowie Tarkowski i Rawlison byli najlepszymi przyjaciółmi. Obaj dorośli mężczyźni wiedzą, że kiedy jeden z nich potrzebuje pomocy, drugi pospieszy bez wahania. Mają pewność, że mogą na siebie liczyć w każdej sytuacji. Przyjaźń pomaga im przy pracach związanych z budową Kanału Sueskiego. Gdyby nie ich znajomość, dzieci pewnie nigdy by się nie spotkały i również nie zaprzyjaźniły.
Inne przedstawienie motywu to przyjaźń łącząca głównych bohaterów – Nel Rawlison i Stasia Tarkowskiego. Dla Nel Staś jest bohaterem. Chłopiec imponuje swojej towarzyszce. Jest honorowy, więc stara się nią opiekować najlepiej jak tylko umie. Ratuje jej nawet życie. Staś uwielbia młodszą od siebie Nel. Czuje się za nią odpowiedzialny. Staś i Nel przebyli wiele tysięcy kilometrów, by szczęśliwie powrócić do domów. Przeżyli dużo niebezpiecznych przygód, ale zawsze byli razem. Mogli na siebie liczyć. Chłopiec darzył dziewczynkę tak wielkim uczuciem, że był gotowy poświęcić dla niej swoje życie. Opiekował się nią, troszczył, a ona bezgranicznie mu ufała. Nel wiedziała, że może na nim polegać. Przy Stasiu czuła się bezpiecznie. Przyjaźń zawarta w tak skrajnej sytuacji jest w stanie przetrwać wszystkie przeciwności losu oraz z czasem przeradza się w głębsze uczucie.
Jeszcze innym rodzajem przyjaźni jest stosunek Stasia i Kalego. Kali zawierzył białemu chłopcu swoje życie, podobnie uczynił Staś w stosunku do Kalego. Obaj młodzi mężczyźni potrzebowali swojej pomocy, by móc przeżyć na pustyni. Podziw i przyjaźń pozwoliła przetrwać nie tylko im, ale także ich towarzyszkom – Nel i Mei.

Ostatnim dziełem, do którego chciałbym się odwołać, będzie „Mały Książę”. Powiastka filozoficzna Antoine’a De Saint-Exupéry’ego opisuje losy tytułowego bohatera – młodego chłopca poszukującego przyjaźni.
Mały Książę opuszcza swoją planetę i wyrusza w podróż, aby znaleźć bliskiego przyjaciela. W trakcie wędrówki międzyplanetarnej poznaje co prawda kilka różnych osobowości, takich jak Bankier, Pijak czy Próżny, lecz każdy z nich bardziej dba o sprawy materialne i przyziemne, a nie o nawiązanie serdecznych relacji z drugim człowiekiem. Napotkani ludzie nie potrafią słuchać, są niecierpliwi i pochłonięci własnymi sprawami, dlatego nie umieją stworzyć więzów przyjaźni.
W przeciwieństwie do nich Mały Książę dobrze wie, że fundamentem przyjaźni są bliskość, zrozumienie, zaufanie, odpowiedzialność i poświęcenie, lecz nie odnajduje tych cech u ludzi. Przyjaźń udaje mu się nawiązać dopiero z lisem, który uświadamia mu, w czym tkwi jej istota. Od niego Mały Książę dowiaduje się, że najistotniejsze jest „oswojenie” drugiej osoby, czyli poznanie jej na tyle, że staje się ona dla nas nie jednym z wielu ludzi, ale jedyną, wyjątkową osobą, z którą łączy nas niepowtarzalna więź. Lis wpaja Małemu Księciu, że przyjaźń wymaga czasu, cierpliwości i dbania o drugą osobę, dzięki czemu młodzieniec zaprzyjaźnia się również z pilotem-narratorem, a następnie wraca na swoją planetę, aby opiekować się różą, która jest dla niego wyjątkowa i którą darzy szczerą miłością. Dzięki swojej podróży Mały Książę zdobywa prawdziwych przyjaciół i uczy się, jak powinno się o nich dbać.
W „Małym Księciu” ujęcie motywu przyjaźni jest najbardziej filozoficzne i dydaktyczne ze wszystkich omówionych przed chwilą. Za jego pomocą autor pokazuje, jak ważną rolę odgrywa przyjaźń w naszym życiu i jak bardzo powinniśmy dbać o to, aby ją pielęgnować.

To by było na tyle przykładów z literatury. Teraz przedstawię 3 filmy które również potwierdzą mój temat.
Pierwszym z nich będzie film autorstwa Luc'a Besson'a pt. „Leon Zawodowiec” - Niebanalna historia i kontrastujące ze sobą postacie wprowadzają widza w świat, w którym nikt nie chciałby się znaleźć. Pustka, strach, szarość i monotonia. W tym bezbarwnym świecie żyje Matylda, dwunastoletnia dziewczynka, która staje na drodze zagubionemu człowiekowi, którego jedynym zajęciem jest zabijanie i oglądanie starych filmów w kinie.
Leon – samotnik, analfabeta, płatny zabójca. Matylda – dwunastoletnia dziewczynka z patologicznej rodziny. Ojciec Matyldy zajmuje się przechowywaniem "brudnego" towaru, który przywłaszcza sobie w niewielkich porcjach. Zostaje to zauważone. Matylda szczęśliwie wyszła właśnie do sklepu, gdy skorumpowani policjanci - zabójcy mordują całą rodzinę, łącznie z jej ukochanym młodszym braciszkiem.
Dziewczynka mimo szoku myśli trzeźwo – nie kieruje się do domu, ale idzie wprost do drzwi sąsiada – Leona. Ta decyzja ratuje jej życie. Leon niechętnie postanawia zaopiekować się Matyldą. Dowiadując się o tym, że mężczyzna „sprząta” dziewczynka podejmuje decyzję, że musi pomścić swojego braciszka. A płatny morderca ma jej w tym pomóc.
Podczas tych kilku tygodni między Matyldą, a niebezpiecznym „Zawodowcem” nawiązuje się przedziwna więź. Oboje po raz pierwszy odkrywają czy jest prawdziwa przyjaźń. Z ich znajomości rodzi się większe uczucie. Pomimo tak znacznej różnicy wieku zakochują się w sobie i oboje są sobie oddani. Po śmierci jej ukochanego Matylda przesadziła z doniczki do ogrodu przy domu opieki do którego sama się zgłosiła ulubioną roślinkę Leona.

W filmie Carlos'a Saldanha pt. „Epoka Lodowcowa” wszystko zaczęło się od spotkania Mamuta Mańka i nierozgarniętego leniwca Sida. To oczywiście ten sam wielokrotnie powielany model Shrek-Osioł, czyli tandem: „duży i silny mruk-outsider” i głupawy, rozgadany śmieszek potrzebujący kumpla i ochroniarza.
Główny wątek rozpoczyna się, gdy Maniek i Sid spotykają ludzkie niemowlę i postanawiają zanieść je do jego „stada” (jak określają to bohaterowie). Lecz Soto, przywódca stada tygrysów, postanawia zemścić się na ojcu chłopca i zabić malca. Niemowlę dostarczyć ma mu Diego, członek stada tygrysów szablo zębnych, którymi rządzi Soto. Diego próbuje podstępem odebrać chłopca Mańkowi i Sidowi. Mówi im, że wie, gdzie mieszkają ludzie i w końcu zostaje ich przewodnikiem. W trakcie podróży cała trójka (czwórka właściwie) przeżywa wiele dziwacznych przygód, co zmienia ich wzajemne nastawienie do siebie. Diego bardzo polubił swoich towarzyszy i zrozumiał, że jego zamierzony cel jest zły. Postanawia nie zrealizować planów swojego szefa. Cała trójka bardzo się do siebie zbliża i zaprzyjaźnia. Soto zniecierpliwiony długą realizacją swoich planów wysyła na całą trójkę resztę swoich poddanych. Diego staje w obronie Sida i niemowlęcia.
Duża dawka humoru za sprawą dopracowanego scenariusza i świetnego polskiego dubbingu, połączona została niezbyt nachalnym przekazem o przyjaźni i poświęceniu.

Ostatnim przykładem przyjaźni w filmie jaki przytoczę będzie przyjaźń pomiędzy człowiekiem i psem.
Film „Marley i ja” reżyserii David'a Frankel'a opowiada o wyjątkowo wielkim i silny labradorze retrieverze, który cierpi na nadmiar energii. Marley demoluje cały dom i ogródek, kompromituje swoich właścicieli - młode, rozwojowe małżeństwo dziennikarzy. Połyka wszystko, co znajdzie się w zasięgu jego pyska, wyleciał ze szkoły tresury za brak postępów i panicznie boi się burzy. A jednocześnie jest kochanym, wrażliwym i wiernym psem, zdolnym pokazać swojemu panu, co naprawdę liczy się w życiu. Młode małżeństwo mimo problemów jakie sprawia im Marley bardzo się do niego przywiązują. Gdy ich zwierzak jest już bliski śmierci obydwoje próbują zachować pozory przy swoich dzieciach ale nie jest to dla nich zbyt łatwe. W klinice weterynaryjnej przy usypianiu jest przy nim kochający go właściciel.
Po pożegnaniu z Marleyem mężczyzna wypowiada słowa: „Pies nie cieszy się z wielkiego domu, drogiego auta ani markowych ubrań, patyk jest spełnieniem jego marzeń. Nieważne czy właściciel jest bogaty, biedny, mądry, głupi. Wystarczy, że pokochasz psa a on odwdzięczy ci się tym samym”. Są to bardzo mądre i wzruszające słowa.
Patrząc na tę historię oczami miłośnika zwierząt, na pewno Marleyowi nie zabrakło miłości i troski jego właścicieli, choć czasem byli wobec jego wyczynów bezradni, kochali swojego czworonożnego przyjaciela. "Marley i ja" to zarys przyjaźni między człowiekiem i zwierzęciem, absolutnej wierności i oddania.

Przyjaźń jest uczuciem, którego każdy powinien doznać przynajmniej raz w życiu. Ale trzeba nad nim pracować, cały czas „oswajać” drugą osobę, nie ograniczać jej swobody, ale powoli i cierpliwie zbliżać się do niej. A co najważniejsze – przyjaźń czyni nas odpowiedzialnymi za drugiego człowieka. Wymaga poświęceń i wyrzeczeń, jeżeli los przyjaciela od tego zależy.

Bibliografia:
I Literatura podmiotu:
1. Besson L., Leon zawodowiec, Gaumont, Columbia Pictures, 1994;
2. De Saint-Exupéry A., Mały Książę, Algo, Toruń 2005;
3. Frankel D., Marley i ja, Fox 2000 Pictures, Regency Enterpises, Sunswept Enterinment;
4. Hodgson Burnett F., Tajemniczy ogród, Zielona sowa, Kraków 2004;
5. Saldanh C., Epoka Lodowcowa, 20th Century Fox, Syrena EG, 2002;
6. Sienkiewicz H., W pustyni i w puszczy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973;

II Literatura przedmiotu:
1. http://www.bryk.pl/wypracowania/j%C4%99zyk_polski/motywy/6769-motyw_przyja%C5%BAni_w_wybranych_utworach_literatury_polskiej.html
2. http://www.cytaty.info/cytat/nawetgdybysdalczlowiekowi.htm
3. http://prezentacje-maturalne-matura.blogspot.com/2012/10/wielkie-przyjaznie-w-literaturze-i.html
4. Lektury dla klas 4-6, gł. redaktorzy Surdej A., Surdej B., WSiP, Warszawa 2013, str. 21-39, 240-262;
5. Słownik Języka polskiego tom 4, redaktor naczelny Mirosław Bańko, PWN, Warszawa 2007, str. 326;

III Materiały pomocnicze:
Brak

Konspekt:
I Literatura podmiotu:
1. Besson L., Leon zawodowiec, Gaumont, Columbia Pictures, 1994;
2. De Saint-Exupéry A., Mały Książę, Algo, Toruń 2005;
3. Frankel D., Marley i ja, Fox 2000 Pictures, Regency Enterpises, Sunswept Enterinment;
4. Hodgson Burnett F., Tajemniczy ogród, Zielona sowa, Kraków 2004;
5. Saldanh C., Epoka Lodowcowa, 20th Century Fox, Syrena EG, 2002;
6. Sienkiewicz H., W pustyni i w puszczy, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973;

II Literatura przedmiotu:
1. http://www.bryk.pl/wypracowania/j%C4%99zyk_polski/motywy/6769-motyw_przyja%C5%BAni_w_wybranych_utworach_literatury_polskiej.html
2. http://www.cytaty.info/cytat/nawetgdybysdalczlowiekowi.htm
3. http://prezentacje-maturalne-matura.blogspot.com/2012/10/wielkie-przyjaznie-w-literaturze-i.html
4. Lektury dla klas 4-6, gł. redaktorzy Surdej A., Surdej B., WSiP, Warszawa 2013, str. 21-39, 240-262;
5. Słownik Języka polskiego tom 4, redaktor naczelny Mirosław Bańko, PWN, Warszawa 2007, str. 326;

III Ramowy plan wypowiedzi:
1. Określenie problemu:
Przyjaźń to silna i zbudowana na wzajemnym zaufaniu relacja, która łączy dwoje ludzie bliską i nierozerwalną więzią.
2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Tajemniczy ogród – przedstawienie świata Mary i Colina oraz Dicka; połączenie dwóch światów; przyjaźń która odmienia podejście do życie;
b) W pustyni i w puszczy – przyjaźń łącząca dwa pokolenia; przyjaźń pozwalająca przeżyć w ekstremalnych warunkach;
c) Mały Książę – podróż międzyplanetarna Małego Księcia w poszukiwaniu przyjaciół; przyjaźń z lisem, który uświadamia mu na czym ona polega; zrozumienie głównych wartości przyjaźni;
d) Leon Zawodowiec – przyjaźń osieroconej dziewczynki z płatnym zabójcą; zrozumienie wartości życia przez Leona;
e) Epoka Lodowcowa – wspólna podróż różnych gatunków zwierząt; przemiana Diego pod wpływem przyjaźni;
f) Marley i ja – burzliwy początek przyjaźni; przyjaźń do końca życie; rozpatrz po stracie przyjaciela.
3. Wnioski:
a) Motyw przyjaźni ukazuje wzajemne poświęcenie wobec siebie oraz bezinteresowną pomoc w potrzebie.
b) Cały czas trzeba „oswajać” drugą osobę, nie ograniczać jej swobody.

IV Materiały pomocnicze:
Brak