Omów wpływ deszczu na psychikę podmiotu lirycznego, dokonując analizy i interpretacji porównawczej wierszy: Leopolda Staffa „Deszcz jesienny” i Krzysztofa Kamila Baczyńskiego „Deszcze”

Wiersz Leopolda Staffa pt. „Deszcz jesienny” jest jednym z utworów, który doskonale oddaje nastroje epoki Młodej Polski. Wykorzystuje motywy smutku, melancholii, znużenia życiem. Wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego o podobnym tytule: „Deszcze” porusza temat przemijania i wpisany w nie obraz deszczu.
Tematem wiersza Leopolda Staffa „Deszcz jesienny” jest refleksja nad ludzkim życiem. Podmiot liryczny to człowiek doświadczony, wrażliwy, samotny i skłonny do melancholii. Jest on mocno związany z przyrodą, która ukazuje pejzaż jego duszy. Wiersz należy do liryki opisowo-refleksyjnej. Utwór jest bardzo melodyjny. Tekst składa się z siedmiu zwrotek o zróżnicowanej ilości 12-sylabicznych wersów: po 6, 10, 6, 10, 6, 10 i 6 linijek. Akcent pada na drugą, piątą, ósmą i jedenastą sylabę (ze średniówką po szóstej sylabie). Można zatem mówić o wierszu sylabotonicznym. Występują rymy żeńskie, końcowe, parzyste. Obecne są takie środki artystycznego wyrazu jak onomatopeje, instrumentacja zgłoskowa („O szyby deszcz dzwoni, deszcz dzwoni jesienny”), anafory i powtórzenia. To wszystko sprawia, że obraz opisywany w wierszu mocno oddziałuje na sensualistyczne doznania czytelnika, wywołując wrażenie szumu deszczu.
W utworze występują trzy obrazy poetyckie przedzielone refrenem. W pierwszej części poeta ukazuje senne mary, snujące się po bezkresnych pustkowiach, odwiedzające groby, opłakujące swoje nędzne życie. Odeszły w smutku, a ich marzenia nie spełniły się. Pozostała po nich jedynie rozpacz. Scena ta jest bardzo mglista, niejasna, nieuchwytna. Ta część wiersza ma charakter opisowy, dopiero później poeta przechodzi do problemów bardziej konkretnych. W drugiej części wiersza ujawnia się podmiot liryczny: „Ktoś dziś mnie opuścił w ten chmurny dzień słotny”. Wyraża on swój smutek i żal, który wynika z doświadczeń całego życia: odejścia i śmierci najbliższych, rozstania. Podmiot mówi, że zamknął swoje serca dla szczęścia, co wywołuje w nim ciąg skojarzeń, których tematem są niedole i cierpienia wszystkich ludzi. Osoba mówiąca wymienia śmierć nędzarza, pożar zagrody wieśniaczej, śmierć dzieci w ogniu. Te obrazy potęgują tylko poczucie smutku, którego doświadcza podmiot. W ostatniej części wiersza pojawia się obraz ogrodu, który jest symbolem duszy ludzkiej, i przechadzającego się po nim szatana, symbolu zła, który również ulega ogólnemu smutkowi. To on zawładnął sercem podmiotu lirycznego, siejąc w nim trwogę i myśli o śmierci. Sam zaś kładzie się na pustkowiu „By w piersi łkające przytłumić rozpacze”.
Wszystkie trzy obrazy ukazują pejzaż duszy podmiotu lirycznego. Wyrażają myśl zgodną z filozofią Schopenhauera, że życie to pozbawione sensu pasmo nieszczęść prowadzące tylko do śmierci, a realizacja celów nie może dawać człowiekowi satysfakcji. Wizje te wyrażają tęsknotę podmiotu lirycznego za głębszymi uczuciami, wrażeniami, symbolizują znudzenie ciągłą melancholią, nostalgią w której jest pogrążony. Sugerują w końcu, że każdy człowiek jest skażony grzechem i nosi w sobie zło, od którego nie ma ratunku. Wszystko to tworzy w wierszu nastrój smutku, poczucia beznadziejności, które są potęgowane przez obrazy deszczu. To właśnie on skłania podmiot liryczny do refleksji filozoficznej nad sensem istnienia, nieuchronnością śmierci. Symbolizuje stan uczuć osoby mówiącej, jej tęsknotę, żal, rozpacz, poczucie bezsensu i beznadziejności towarzyszącym życiu człowieka. Jesień to pora roku, która kojarzy się ze schyłkiem, starością, a więc jesienny deszcz symbolizuje koniec wędrówki życiowej, która naznaczona jest cierpieniem i łzami.
Wiersz Krzysztofa Kamila Baczyńskiego „Deszcze”, podobnie jak utwór Staffa, skupia się na problemie przemijania ludzkiego życia. Podmiot liryczny ujawnia się, jest to więc typ liryki bezpośredniej. Osoba mówiąca w wierszu jest pogrążona w żalu, tęsknocie, smutku, przygnębieniu, samotności, snuje refleksje na temat przemijania. Podmiot liryczny jest wrażliwy na ludzkie cierpienie, czuje się związany z przyrodą, która poprzez deszcz symbolizuje pejzaż jego duszy. Utwór składa się z 9 strof, a jego budowa wersyfikacyjna nie jest regularna: pierwsze 6 wersów ma różną ilość sylab, a pozostałe (do końca wiersza) są dziewięciozgłoskowe. Występują rymy dokładne i niedokładne, nieregularne. Autor wykorzystuje takie środki artystyczne jak: onomatopeje („szum”,”szelest”) i instrumentację zgłoskową, które współgrają z rytmem padającego deszczu, anafory, wyliczenia, metafory, epitety, powtórzenia, porównania i przerzutnie. Wszystkie środki stylistyczne tworzą wyjątkowy nastrój i pomagają lepiej zrozumieć stan duszy podmiotu lirycznego, wyrażają jego emocje.
Nadrzędną funkcję w utworze pełni deszcz. Jego znaczenie jest różnorodne, może przynosić ukojenie, a innym razem jest zapowiedzią cierpienia i śmierci, jest stałym elementem życia podmiotu lirycznego. Deszcz to symbol upływającego czasu, przemijania, niedalekiej śmierci. Jednocześnie może być kojący i niszczący, jego natura jest zmienna i nieobliczalna, podobnie jak życie. W sytuacji, gdy „u okien smutek i konanie”, która jest metaforą trudnych lat wojennych, deszcz przynosi ulgę w bólu, jest czymś ważnym i dobrym. W drugiej zwrotce pociąg, symbol przeznaczenia, zmierza do wieczności, która jest wpisana w związane z wodą przenośnie: „ogrody wód, w jeziora żalu”. Taki obraz jest statyczny, spokojny, cichy co wyraża nadzieję, na lepsze, pewniejsze życie po śmierci, woda pełni tutaj funkcję kojącą. „Deszcz jest jak litość – wszystko zetrze: i krew z bojowisk, i człowieka, i skamieniałe z trwóg powietrze.” Takie przedstawienie deszczu ukazuje jego niszczycielską siłę, by w kolejnej strofie na powrót stał się deszczem przemijania. Podmiot liryczny w apostrofie zwraca się do nagrobka, który jest symbolem przemijania ludzkiego życia, nieuchronnej śmierci. W następnych wersach osoba mówiąca wyraża żal z powodu swego trudnego, pełnego niepowodzeń i porażek życia w wojennej, brutalnej rzeczywistości. Wzrasta napięcie i emocjonalność wypowiedzi. Podmiot stoi w „szeleście szklanym” deszczu i łez, wyraża lęk przed śmiercią najbliższych. Ukochani ludzie przeminą razem z deszczem, przychodzi wyobrażenie także końca własnego życia. Podmiot nie opiera się śmierci, traktuje ją jak naturalne zjawisko, któremu trzeba się poddać. Zdaje sobie sprawę z nieszczęścia własnego losu: „Nie pokochany, nie zabity, nie napełniony, niedorzeczny, poczuję deszcz, czy płacz serdeczny”. W obliczu śmierci stanie samotny, nie zaznawszy na ziemi szczęścia i uczuć właściwych człowiekowi. Woda ma dla ludzi dwa znaczenia: karzące – łzy, i oczyszczające – deszcz. Podmiot nie wie, jaki los go czeka w przyszłym życiu; czy winy będą mu ciążyły, czy też uzyska przebaczenie za grzechy. Zdaje sobie sprawę, że przed nim pojawi się niematerialny świat, a poza nim zostanie brutalna rzeczywistość, świat realny oddali się, by w końcu ulec unicestwieniu. Bohater zostanie sam, wśród kropel oczyszczającego i kojącego deszczu.
W obydwu z podanych wierszy pojawia się motyw deszczu. Jednak w każdym z nich ma on inne znaczenie. W utworze Leopolda Staffa deszcz wywołuje refleksję podmiotu lirycznego na temat sensu życia. Idea wiersza jest zawarta w przekonaniu, że życie człowiek ja pozbawioną sensu wędrówką, naznaczoną cierpieniem i bólem. Wszystkim naszym poczynaniom towarzyszy pamięć o nieuchronności śmierci. Deszcz jest źródłem ponurych wizji sennych mar, grobów, ludzkich nieszczęść i smutnego szatana, jest także symbolem płaczu, który nieustannie towarzyszy życiu człowieka. Utwór „Deszcz jesienny” w pełni oddaje młodopolską „modę” na dekadentyzm.
W utworze Baczyńskiego motyw padającego deszczu symbolizuje cierpienie, śmierć, ale też życie wieczne i ukojenie bólu. Dla podmiotu lirycznego jest on źródłem spokoju. Przywołuje myśli o śmierci, która jest dopiero początkiem czegoś nowego, piękniejszego. Deszcz sprawia, że podmiot nie boi się śmierci, traktuje ją jak coś oczywistego, naturalnego. Jednocześnie spadające krople są wyrazem smutku, ukazują pejzaż duszy osoby mówiącej w wierszu.